Sai lầm trong canh tác, vựa bưởi Mỹ Hòa có nguy cơ suy tàn

Làng bưởi suy tàn

Giống bưởi Năm Roi là đặc sản nổi tiếng khắp cả nước và cũng là cây trồng chủ lực của xã Mỹ Hòa, thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. Có thời điểm, địa phương này trồng trên 1.000ha bưởi, tạo thành vùng nguyên liệu lớn nhất tỉnh. Tuy nhiên những năm gần đây, diện tích và sản lượng trái đặc sản này giảm mạnh do cây bị vàng lá, chết hàng loạt. Bên cạnh đó, giá cả bấp bênh khiến người trồng gặp nhiều khó khăn.

Ông Trần Văn Lắm (ấp Mỹ Phước 2, xã Mỹ Hòa) chi sẻ: Trước đây, mỗi công bưởi cho năng suất khoảng 4 tấn trái/năm thì nay chỉ còn một nửa. Do vườn đã cỗi nên cho quả chủ yếu là bưởi bi (trái nhỏ), da sần sùi, bán giá chỉ từ 3.000 - 4.000 đồng/kg. Hiện giá bưởi nhất cũng giảm mạnh, mặc dù đang là mùa nghịch nhưng chỉ còn 15.000 đồng/kg. Thêm vào đó, một số vườn trồng mới bị chết hàng loạt do nhiễm bệnh khiến nhiều hộ đã chuyển sang trồng các cây khác.

Một doanh nghiệp trên địa bàn cho biết, những năm trước, trung bình mỗi ngày thu mua khoảng 20 tấn bưởi Năm Roi để tiêu thị trong nước và xuất khẩu. Tuy nhiên từ đầu năm đến nay, lượng thu mua giảm khoảng 40%, chỉ còn khoảng 50 tấn mỗi tháng do chất lượng vùng nguyên liệu không đảm bảo.

Ông Nguyễn Ngọc Hiển, Giám đốc Công ty TNHH Thanh Tú chia sẻ: "Chúng tôi đang đau đầu về chất lượng sản phẩm bởi hầu hết các vườn bưởi đã cỗi, trái không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Đặc biệt vào mùa nghịch (từ tháng 3 đến tháng 5 âm lịch), Công ty buộc phải thu mua từ vùng khác mới đủ hàng giao cho các đối tác siêu thị và xuất khẩu.

Theo ông Hiển, các tỉnh miền Bắc và miền Trung cũng trồng nhiều giống bưởi ngon, năng suất cao như bưởi Diễn. Bên cạnh đó, bưởi da xanh loại đẹp hiện có giá khoảng 15.000 đồng/kg, nguồn cung dồi dào và chất lượng ổn định khiến bưởi Năm Roi ngày càng mất lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, bưởi Năm Roi loại nhất vẫn còn nhiều tiềm năng đối với khách hàng nước ngoài, vì vậy ông mong tỉnh có hướng khôi phục vùng nguyên liệu nhằm bảo tồn giống bưởi đặc sản của địa phương.

Sai lầm trong canh tác

Nhằm khôi phục vùng nguyên liệu bưởi Năm Roi, thời gian qua, chính quyền địa phương đã phối hợp với các ngành chức năng và doanh nghiệp tổ chức tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật cho nông dân. UBND xã Mỹ Hòa cũng mời các chuyên gia từ Đại học Cần Thơ tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến hiện tượng cây bưởi bị vàng lá và chết bất thường.

Theo PGS.TS Trần Kim Tín (Trường Đại học Cần Thơ), hiện tượng nói trên không phải do bệnh mà xuất phát từ sai lầm trong canh tác. Nông dân thường dùng vòi tưới nước xịt mạnh làm phần đất vỡ trôi vào các khe hở và nén chặt khiến rễ cây không thể phát triển. Sai lầm nữa là nông dân lạm dụng phân bón hóa học khiến đất bị chua, giảm 50% khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây.

Đồng thời, cây bưởi cần được cung cấp đầy đủ 13 loại dưỡng chất nhưng thực tế bà con chỉ bón 3 chất chính là NPK dẫn đến tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng trong đất. Cuối cùng, nhiều nhà vườn không thực hiện cắt tỉa và phục tráng cành hằng năm. Tán cây bưởi phát triển quá lớn trong khi rễ yếu làm cây chậm phát triển.

PGS.TS Trần Kim Tín cho biết đã hướng dẫn người dân xã Mỹ Hòa cải tạo thành công hàng chục vườn bưởi suy kiệt nghiêm trọng, trong đó có những vườn bị vàng lá đến 80%. Kết quả cho thấy nhiều cây đã phục hồi, kể cả những cây già cỗi nếu áp dụng đúng kỹ thuật canh tác vẫn có thể đạt tuổi thọ từ 30 - 40 năm.

Chuyển sang sản xuất hướng hữu cơ

Ghi nhận tại xã Mỹ Hòa, nhiều nông dân cho biết, vườn bưởi của họ có sự cải thiện rõ rệt sau khi áp dụng quy trình phục hồi do Trường Đại học Cần Thơ hướng dẫn.

Cụ thể, trước đây cây bưởi bị vàng lá, cành nhánh kém phát triển, thậm chí nhiều cây dần suy kiệt và chết. Tuy nhiên, chỉ sau khoảng 6 tháng cải tạo, tỷ lệ phục hồi đạt từ 70 - 90%, tán lá xanh tốt, cây phát triển nhanh. Nhiều hộ đã thu hoạch đến đợt trái thứ ba, thứ tư mà cây vẫn sinh trưởng ổn định, không có dấu hiệu suy giảm. 

Ông Lê Văn Khiết (ấp Mỹ Thới 1, xã Mỹ Hòa) vui mừng chia sẻ: Năm trước, vườn bưởi của ông bị vàng lá đến một nửa, tưởng chừng không thể cứu vãn. Tuy nhiên sau 1 năm áp dụng quy trình phục hồi, cây không chỉ xanh tốt mà còn cho trái đẹp, đạt năng suất cao tới 3 tấn mỗi công.

Theo ông, cách phục hồi vườn bưởi được thực hiện theo các bước: Trước tiên, lắp đặt hệ thống tưới nước bằng vòi phun sương để tránh làm vỡ kết cấu đất và duy trì độ ẩm cho cây. Tiếp theo, phủ cỏ dưới gốc để giữ ẩm và đào rãnh thoát nước nhằm tránh ngập úng, xới đất quanh gốc để tạo độ tơi xốp, kết hợp bón phân hữu cơ (phân gà, phân chuồng...) để cung cấp dinh dưỡng cho cây.

"Bà con nên thường xuyên kiểm tra, nếu đất bị chua nên bón vôi để hạ phèn, giúp cây hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả hơn. Cuối cùng, sau mỗi đợt thu hoạch nên cắt tỉa cành già và nhánh suy yếu để cây tập trung nuôi trái", ông Khiết lưu ý.

Ngoài việc nhân rộng quy trình phục hồi vùng nguyên liệu, PGS.TS Trần Kim Tín đề xuất địa phương cần mở rộng thị trường tiêu thụ.

Theo ông, việc tiếp cận thị trường Trung Quốc sẽ giúp bưởi Năm Roi mở rộng đầu ra, tạo động lực để nông dân tiếp tục duy trì và phát triển vùng nguyên liệu. Đồng thời báo chí cần đẩy mạnh tuyên truyền để lan tỏa các giải pháp kỹ thuật đến người dân. 

Ông Nguyễn Vĩnh Phúc, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Vĩnh Long cho biết, địa phương đang khuyến khích nông dân duy trì diện tích vùng nguyên liệu bưởi Năm Roi, đồng thời đầu tư cải tạo, chăm sóc vườn bưởi, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong canh tác.

Bên cạnh đó, chính quyền địa phương tích cực vận động nông dân học hỏi và áp dụng mô hình phục hồi cây bưởi bằng phương pháp hữu cơ, kết hợp với sự hỗ trợ từ chuyên gia để mở rộng mô hình này tại xã Mỹ Hòa.

Ngoài ra, địa phương đang từng bước chuyển đổi các hộ sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP sang GlobalGAP nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm và đưa bưởi Năm Roi vươn thị trường quốc tế.

Hiện nay, vùng nguyên liệu bưởi Năm Roi xã Mỹ Hòa đang cung cấp sản phẩm cho nhiều hệ thống siêu thị và trung tâm thương mại trên cả nước như Saigon Co.opmart, Big C, Lotte, VinMart, Tmart, Bách Hóa Xanh và Công ty Cổ phần Kỹ nghệ Thực phẩm Việt Sin. Bưởi Năm Roi Mỹ Hòa đã được bảo hộ tại 10 quốc gia ASEAN và 27 quốc gia, vùng lãnh thổ thuộc Liên minh châu Âu.