Tự chủ để nâng cao chất lượng đào tạo

Ý kiến này được Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan đưa ra tại Hội nghị triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm và công tác tự chủ cho các cơ sở đào tạo thuộc Bộ năm 2024, do Bộ NN-PTNT tổ chức tại tỉnh Đồng Nai.

Đổi mới tư duy mở để thực hiện tốt tự chủ

Theo Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ NN-PTNT), hiện tổng số có 36 đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực sự nghiệp giáo dục đào tạo trực thuộc Bộ NN-PTNT, trong đó gồm 1 Học viện; 3 Trường Đại học; 30 Trường Cao đẳng; 1 Trường Cán bộ quản lý; 1 Trường Chính sách công.

Năm 2023, các Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính cũng đã có các văn bản nêu rõ và ấn định thời hạn thực hiện tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập, quản lý nhà nước của Bộ nói chung, trong đó có công tác cán bộ, biên chế tuyển dụng.

Do đó, với mục tiêu đổi mới nâng cao hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững ngành NN-PTNT, cần đổi mới tư duy nhận thức, thích ứng với sự thay đổi, chuẩn bị kỹ các điều kiện, yêu cầu về tự chủ nhanh nhạy sáng tạo và tìm các giải pháp tốt nhất. Tuy nhiên, sau năm 2025 nếu các trường đại học và cơ sở giáo dục nghề nghiệp không bảo đảm mức độ tự chủ chi thường xuyên trở lên sẽ thực hiện tổ chức lại cho phù hợp.

Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ NN-PTNT) Ngô Hồng Giang cho biết: Về công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn luôn nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, trong đó mục tiêu đến năm 2025 tỉ lệ lao động thông qua đào tạo là 70% và phải có bằng cấp, chứng chỉ là 28-30%. Đến nay có 1 đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm chi thường xuyên (thuộc nhóm 2), còn 35 đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (thuộc nhóm 3).

Theo ông Giang, đối với việc tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập, đến nay khung pháp lý do Nhà nước thiết lập khá hoàn thiện và rõ ràng. Tuy nhiên, những hạn chế tồn tại trong nâng mức tự đảm bảo chi thường xuyên đối với các đơn vị sự nghiệp giáo dục, đào tạo, dạy nghề trực thuộc Bộ do giá cả thị trường biến động, nguồn thu của các đơn vị giảm sút nên chi thường xuyên tại một số trường còn gặp nhiều khó khăn.

Thực tế, đã xảy ra tình trạng mất cân đối giữa các ngành, nghề đào tạo; có nghề tuyển sinh được ít hoặc không tuyển sinh được; tỷ lệ học sinh, sinh viên học tại trường ít, chủ yếu đào tạo tại các trung tâm liên kết và hệ trung cấp. Tuyển sinh đại học vào các ngành truyền thống như: Khoa học đất, khoa học cây trồng, phát triển nông thôn, nuôi trồng thủy sản, lâm sinh, quản lý tài nguyên rừng, công nghệ thực phẩm, công nghệ sau thu hoạch, thủy văn học, kỹ thuật xây dựng công trình thủy… bị suy giảm.

Nguyên nhân, do người học các ngành nông nghiệp chủ yếu là con, em nông dân vùng nông thôn, miền núi khó khăn; thu nhập trong ngành lại rất thấp, chỉ bằng 39% trung bình cả nước nên tâm lý đề cao những ngành phi nông nghiệp để có điều kiện lập nghiệp ở khu vực thành thị, trong các KCN. Vì thế đã tác động lớn đến tình trạng thiếu hụt nhân lực nông nghiệp có trình độ đại học, sau đại học.

Hiện nay, việc đẩy mạnh tự chủ, trong đó có tự chủ về tài chính đối với các cơ sở giáo dục và đào tạo là xu thế tất yếu trước yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo. Tự chủ cho phép các trường ra quyết định nhanh hơn, năng động hơn, từ đó thúc đẩy đổi mới, sáng tạo là yếu tố quyết định tới việc nâng cao chất lượng và lợi thế cạnh tranh của các trường. Giao quyền tự chủ là một trong những giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực.

Tự chủ để tự quyết các hoạt động

Là đơn vị duy nhất của Bộ và thực hiện tự chủ ở nhóm hai và một phần tự chủ về chi thường xuyên đạt 100%; đồng thời cũng đầu tiên trong khối nông lâm ngư thực hiện thí điểm tự chủ đại học, theo Quyết định 873/QĐ-TTg và Nghị quyết số 77/NQ-CP, Học viện Nông nghiệp Việt Nam có nhiều kinh nghiệm tự chủ và đã được đưa vào trong Luật giáo dục đại học để nhân rộng.

GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam chia sẻ: “Sau khi thí điểm tự chủ chúng tôi thấy rằng đội ngũ cán bộ đã trưởng thành hơn, năng động hơn, sáng tạo hơn và có tư duy về kinh tế nông nghiệp tốt hơn. Mỗi cá nhân đều ý thức được rằng việc tự chủ là rất quan trọng, chúng tôi đang hướng tới việc làm thế nào để gắn tinh thần tự chủ vào trong nghiên cứu, giảng dạy, đào tạo nhằm đạt hiệu quả cao nhất”.

Theo GS.TS Nguyễn Thị Lan, thời gian đầu thí điểm tự chủ đơn vị cũng gặp không ít khó khăn về sự không đồng bộ, chồng chéo các quy định pháp luật. Tuy nhiên, với sự nỗ lực quyết tâm cao của tập thể lãnh đạo và đội ngũ cán bộ cũng như nhận được sự hỗ trợ đồng hành của Bộ NN-PTNT đã giúp Học viện đạt được những kết quả quan trọng trong công tác tự chủ đại học. Qua đó, được các tổ chức trong nước và quốc tế ghi nhận và đánh giá cao về chất lượng đào tạo và các hoạt động của Học viện Nông nghiệp Việt Nam. “Học viện xác định chất lượng đào tạo là sự sống còn và nghiên cứu khoa học là sức sống của trường đại học. Do đó, việc đào tạo và nghiên cứu khoa học luôn gắn với nhu cầu của thị trường, của doanh nghiệp trong nước và quốc tế”, GS.TS Nguyễn Thị Lan khẳng định.

Hiệu trưởng Trường Cao đẳng cơ giới Thủy lợi Nguyễn Văn Chương cũng cho rằng, tự chủ trong giáo dục nghề nghiệp là xu thế tất yếu, kể cả về giáo dục đào tạo. Tuy nhiên, cần phải sắp xếp lại tất cả các nhiệm vụ đào tạo cho hợp lý, hài hòa; đồng thời kêu gọi tất cả cán bộ, giáo viên và học sinh, sinh viên cùng đồng hành với lãnh đạo nhà trường để thực hiện tốt cái cơ chế tự chủ.

“Hiện nay, chúng tôi đã thực hiện tốt tự chủ, chi thường xuyên đạt 67% là mức tự chủ lớn nhất đối với các cơ sở giáo dục và đào tạo nghề nghiệp thuộc Bộ. Nhà trường hiện đang sắp xếp lại cơ cấu tổ chức bộ máy linh hoạt, hoạt động hiệu quả, nhằm mục tiêu trong thời gian tới sẽ nâng cao chất lượng tuyển sinh đầu vào và đảm bảo chất lượng đầu ra cho hài hòa, phù hợp với nhu cầu phát triển cũng như nhu cầu thực tế của các doanh nghiệp tuyển dụng”, Tiến sĩ Nguyễn Văn Chương cho biết.

Để thực hiện tốt vấn đề tự chủ, Trường Đại học Lâm nghiệp cũng tập trung huy động các nguồn lực từ bên ngoài trường, kể cả là từ quốc tế để tạo ra sự đổi mới tốt hơn nữa trong lĩnh vực đào tạo, thu hút tuyển sinh và thu hút các cái nguồn đầu tư cho nhà trường.

“Trường chúng tôi luôn sẵn sàng cho việc thực hiện tự chủ và sẽ triển khai các giải pháp để tự chủ toàn phần vào năm 2026. Do đó, chúng tôi sẽ tập trung phát triển mạnh các hoạt động khoa học, công nghệ, tri thức dựa vào đội ngũ mạnh của nhà trường, các hoạt động dịch vụ dựa trên không gian tri thức và dịch vụ dựa vào công nghệ cao”, GS.TS.NGƯT Phạm Văn Điển, Hiệu trưởng Trường Đại học Lâm nghiệp, nói.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh: Để thực hiện tốt tự chủ, trong đó có tự chủ về tài chính các cơ sở đào tạo cần tập trung đổi mới tư duy đào tạo theo hướng mở, chủ động đẩy mạnh hợp tác, liên kết đào tạo, tư vấn, chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm, các nguồn thu, khai thác tốt cơ sở vật chất hiện có. Hơn nữa, thực hiện tự chủ sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, năng lực cạnh tranh cho sự phát triển bền vững. Chủ động kết nối với các địa phương, doanh nghiệp và Viện nghiên cứu trong lĩnh vực có liên quan đến các ngành nghề đào tạo.

“Các trường cần tăng cường gắn kết giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp theo hướng khuyến khích các doanh nghiệp phát triển các cơ sở giáo dục nghề nghiệp để đào tạo đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Tập trung xây dựng chính sách để doanh nghiệp được tham gia giáo dục nghề nghiệp theo hình thức đặt hàng của Nhà nước và của doanh nghiệp khác…”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan.