Hoạt chất Phenylephrine trong thuốc xịt chưa bị đề xuất cấm. Ảnh: iStock.
Từ lâu, các chuyên gia từ lâu đã nghi ngờ về hiệu quả của Phenylephrine, một chất chủ vận thụ thể có chọn lọc, được sử dụng chủ yếu như thuốc thông đường thở, như một tác nhân làm giãn nở con ngươi của mắt, và làm tăng huyết áp.
Phenylephrine thường được quảng cáo như một sự thay thế cho thuốc thông mũi, hoặc kết hợp với các loại thuốc khác để điều trị cảm lạnh, cúm, sốt và dị ứng. Tuy nhiên, các thử nghiệm lâm sàng cho thấy hoạt chất này khi uống theo liều lượng đề nghị tỏ ra không hiệu quả khi trị dị ứng hơn giả dược.
Quyết định của FDA được đưa ra sau khi năm ngoái, các cố vấn liên bang đã bỏ phiếu nhất trí rằng thuốc Phenylephrine dạng uống không có tác dụng làm giảm tình trạng tắc nghẽn đường thở.
Đây được xem là chiến thắng cho các học giả hoài nghi, bao gồm những nhà nghiên cứu tại Đại học Florida. Họ đã liên tục gửi đơn kiến nghị lên FDA yêu cầu xem xét lại việc sử dụng Phenylephrine từ năm 2007 đến 2015. Nó cũng có thể khởi nguồn cho quá trình loại bỏ hoặc cải tiến sản phẩm của các nhà sản xuất thuốc.
Ý kiến của hội đồng chỉ áp dụng cho Phenylephrine trong thuốc uống. Thuốc này vẫn được coi là có hiệu quả trong thuốc xịt mũi, dù ít phổ biến, và tiếp tục vẫn được bày bán trên kệ thuốc.
"Đây là một hoạt chất tốt, nhưng không có nhiều công hiệu khi sử dụng theo đường uống", Leslie Hendeles, giáo sư danh dự tại Khoa Dược, Đại học Florida chia sẻ. Đồng tác giả các nghiên cứu về Phenylephrine cũng nói thêm, rằng chất này được cho là bất hoạt trong ruột và không đi vào máu. Vì vậy, nó không thể đến mũi và đảm bảo hiệu quả.
Khi Hendeles và các đồng nghiệp lần đầu tiên gửi đơn kiến nghị lên FDA về Phenylephrine, họ cho rằng liều cao hơn có thể có hiệu quả. Nhưng các nghiên cứu sau đó cho thấy ngay cả liều cao hơn 400% so với liều khuyến cáo hiện tại cũng không điều trị được chứng nghẹt mũi. Có nhiều bằng chứng cho thấy, hoạt chất này nhanh chóng bị phân hủy và mất tác dụng khi vào dạ dày.
Chứng nghẹt mũi có thể điều trị đơn giản tại gia đình. Ảnh: Getty.
FDA và các nhà nghiên cứu khác thậm chí cho rằng, việc tăng liều lượng sử dụng Phenylephrine cao hơn có thể gây ra rủi ro về an toàn và sức khỏe.
GS Randy Hatton, Đại học Florida, người đồng dẫn đầu nghiên cứu về Phenylephrine, cho biết: "Nếu bạn sử dụng liều rất cao, nguy cơ rất dễ dẫn tới tăng huyết áp đến mức có thể gây nguy hiểm". Vị chuyên gia cũng lưu ý rằng, do tác dụng lên tim mạch nên Phenylephrine đôi khi được dùng để điều trị tình trạng huyết áp thấp trong quá trình phẫu thuật.
Nhà khoa học này nêu quan điểm, việc lựa chọn những thứ không hiệu quả chưa bao giờ là một sự lựa chọn.
Một nghiên cứu độc lập khác đã cho thấy Phenylephrine không tốt hơn giả dược trong việc làm thông mũi. Nhóm cũng xem xét lại các nghiên cứu từ những năm 1960 và 1970 ủng hộ việc sử dụng thuốc có chứa chất này, đồng thời phát hiện nhiều sai sót và dữ liệu đáng ngờ.
Phenylephrine không phải lúc nào cũng là lựa chọn hàng đầu cho các sản phẩm cảm lạnh và dị ứng. Nhiều loại ban đầu được bào chế bằng một loại thuốc khác - Pseudoephedrine.
Trong vòng 6 tháng tới, FDA sẽ tiếp tục hoàn thiện đề xuất và tiếp nhận các ý kiến phản biện, bao gồm cả người tiêu dùng và các công ty dược. Cơ quan này phải xem xét phản hồi trước khi ban hành quyết định cuối cùng.
Tính từ lúc có kết luận này, doanh nghiệp dược phẩm vẫn có thể có thêm 1 năm hoặc lâu hơn để loại bỏ hoặc cải tiến sản phẩm. Các nhà sản xuất thuốc có thể trì hoãn quá trình này thêm nữa bằng cách yêu cầu FDA tổ chức thêm những phiên điều trần.
Hiện tại, hiệp hội đại diện cho các nhà sản xuất thuốc Hoa Kỳ muốn những sản phẩm có chứa Phenylephrine vẫn được cung cấp tại các quầy thuốc. Họ phân tích, rằng người dân xứng đáng có "quyền lựa chọn các sản phẩm họ thích để tự chăm sóc bản thân".
Thay vì đi sâu vào những tranh cãi và chờ kết luận thêm từ FDA cũng như phản biện từ phía công ty sản xuất thuốc, các bác sĩ khuyên những ai thường xuyên mắc chứng nghẹt mũi có thể nghiên cứu biện pháp đơn giản hơn, ít gây tác dụng phụ hơn như nhỏ nước muối sinh lý và rửa mũi. Đây là cách thuận tiện, nhanh chóng, có thể làm thường xuyên tại nhà để loại bỏ gần như hoàn toàn chất nhầy trong mũi.
Liệu pháp này giảm tình trạng nghẹt mũi theo mùa, ngứa và hắt hơi lâu dài. Song song với đó, một số bác sĩ còn khuyên dùng bổ sung hoạt chất Steroid trong các loại thuốc xịt mũi.
TS Brian Schroer, Phòng khám chuyên khoa Cleveland Clinic nhận xét: "Những loại thuốc này là phương pháp điều trị hằng ngày hiệu quả nhất cho tình trạng nghẹt mũi, dù không thật hiệu quả trong các tình huống cấp bách.
Thuốc chứa Steroid trong dung dịch xịt mũi thường phải sử dụng hàng ngày để đạt hiệu quả mong muốn. Ngoài ra, để giảm đau trong thời gian ngắn, bệnh nhân có thể thử thuốc xịt kháng Histamin.
