Triệu chứng viêm tụy cấp dễ nhầm lẫn với bệnh lý tiêu hóa khác. Ảnh minh họa
Anh P.V.L, 40 tuổi (Hà Nội) sau khi uống rượu 1 ngày có xuất hiện đau bụng dữ dội, nôn nhiều. Khi cơn đau vật vã, không chịu được, người nhà đưa anh tới Bệnh viện E khám. Sau khi thăm khám và làm các xét nghiệm, bác sĩ chẩn đoán anh L. bị viêm tụy cấp. Sau đó, anh L. được chỉ định cho nhịn ăn uống, bù nước, điện giải và chất dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch, truyền kháng sinh,…
Sau 1 tuần điều trị, tình trạng sức khỏe của anh L. ổn định, được xuất viện. Các bác sĩ cho biết, rất may là anh L. đã đến bệnh viện kịp thời, bởi nếu chậm trễ, viêm tụy cấp có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm.
Viêm tụy cấp là bệnh gì?
Viêm tụy cấp là tình trạng viêm nhiễm cấp tính của các nhu mô tụy, có thể bao gồm cả tổn thương của các tổ chức cơ quan lân cận. Bệnh có khả năng gây tử vong.
Viêm tụy cấp là một tiến trình tự hủy mô do chính men tụy gây ra. Theo chức năng sinh lý bình thường, tuyến tụy sẽ tiết ra các men tụy amylase, lipase, trypsin... để góp phần vào quá trình tiêu hóa thức ăn. Các men này được tiết ra dưới dạng không hoạt động và chúng chỉ được hoạt hóa trở thành có tác dụng ở tá tràng. Nhưng do một nguyên nhân nào đó làm tăng nhạy cảm đáp ứng của tế bào nang tuyến tụy với acid, cholecystokinin, acetylcholine, các men này bị hoạt hóa trong chính lòng ống tụy chuyển thành dạng hoạt động gây phá hủy các mô tụy mà dẫn đến tình trạng viêm tụy cấp.
Có 3 nhóm nguyên nhân chính gây nên viêm tụy cấp: Rượu bia là nguyên nhân chính gây nên tình trạng viêm tụy cấp; Tăng mỡ máu; Do bị sỏi mật gây tắc nghẽn dẫn đến tắc ống dẫn chung hoặc tắc cơ vòng Oddi làm ngưng dòng chảy của ống tụy, các men tụy bị giữ lại gây phá hủy cấu trúc tuyến tụy.
Ngoài ra, viêm tụy cấp cũng có thể xảy ra do chấn thương dập vùng tụy, do rối loạn chuyển hóa, do mắc các bệnh tự miễn...
Có khoảng 10-15% các trường hợp viêm tụy cấp là không tìm thấy nguyên nhân.
Sỏi tụy và sỏi mật có thể gây tắc dịch mật và dẫn đến viêm tụy. Ảnh minh họa
Triệu chứng lâm sàng của viêm tụy cấp không điển hình, nhưng thường gặp các dấu hiệu sau:
Đau bụng dữ dội: Chủ yếu là đau vùng thượng vị, đau dữ dội, xảy ra đột ngột sau một bữa ăn thịnh soạn nhiều chất đạm, nhiều mỡ hoặc sau uống nhiều rượu, bia. Đau kéo dài liên tục hoặc từng cơn, đau lan ra sau lưng hoặc lan sang hạ sườn 2 bên. Lưu ý, cơn đau tụy cấp rất dễ bị nhầm với đau dạ dày.
Nôn, buồn nôn: Dấu hiệu buồn nôn xuất hiện sau đau và không liên quan đến triệu chứng đau. Bệnh nhân thường nôn ra dịch mật, dịch dạ dày hoặc có thể là máu.
Chướng bụng, bí trung tiện: Là triệu chứng thường gặp của viêm tụy cấp thể hoại tử nặng.
Ngoài ra còn có các triệu chứng kèm theo: Có thể là rối loạn ý thức, huyết áp tụt, thiểu niệu....
Điều trị cho bệnh nhân bị viêm tụy cấp do nghiện rượu bia tại Bệnh viện Bãi Cháy. Ảnh: BV Bãi Cháy
Viêm tụy cấp có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm
Viêm tụy cấp nếu không được điều trị sẽ diễn biến rất nhanh, có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác, thậm chí là gây tử vong. Đối với các trường hợp nặng, điều trị hồi sức không đáp ứng, bệnh nhân cần được chỉ định làm phẫu thuật ngay để cắt lọc các phần mô bị hoại tử.
Một số diễn biến nguy hiểm của viêm tụy cấp cần lưu ý:
Sốc: Đây là một trong những biến chứng sớm xảy ra ở ngay những ngày đầu của bệnh. Sốc có thể do nhiễm khuẩn nặng hay do xuất huyết. Trường hợp sốc do nhiễm khuẩn nhu mô tụy nặng thường xảy ra muộn hơn ở tuần thứ 3 kể từ lúc bắt đầu có dấu hiệu viêm.
Xuất huyết: Biến chứng xuất huyết có thể xuất hiện ở ngay tại tuyến tụy, trong xoang bụng, trong ống tiêu hóa hoặc các cơ quan khác, dẫn đến tình trạng tổn thương các mạch máu. Biến chứng này xảy ra trong tuần đầu tiên của bệnh. Tất cả những trường hợp có biến chứng xuất huyết đa phần đều có tiên lượng nặng.
Nhiễm trùng tại tuyến tụy: Xảy ra ở cuối tuần đầu hoặc đầu tuần thứ hai của bệnh. Điều này là nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành các ổ áp xe ở tuyến tụy gây viêm phúc mạc toàn thể, hoại tử mô. Trường hợp này tiên lượng nặng.
Suy hô hấp cấp: Tiên lượng nặng.
Nang giả tụy: Xuất hiện ở tuần thứ 2 hoặc tuần thứ 3 của bệnh nguyên nhân do quá trình đóng kén để khu trú các tổn thương tại nhu mô tụy. Trong nang giả tụy có chứa các enzym tuyến tụy, các chất dịch và các mảnh vỡ của nhu mô tuyến tụy. Nang này có thể được thu dọn hoặc tự dẫn lưu vào đường tụy rồi biến mất sau 4 đến 6 tuần. Nang nếu để kéo dài có thể tiến triển thành áp xe hoặc gây bội nhiễm.
Viêm tụy cấp là một trong những cấp cứu nội khoa nghiêm trọng, có nhiều biến chứng với tiên lượng nặng bao gồm giảm thể tích tuần hoàn, hoại tử nhu mô tụy, suy hô hấp cấp, nhiễm trùng huyết hay liệt ruột cơ năng... Bệnh nếu không được điều trị có thể gây ra các biến chứng toàn thân ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan chức năng khác như trụy tim mạch, suy giảm chức năng thận,... đặc biệt gây chảy máu trong tụy có thể dẫn đến nguy cơ tử vong ngay trong những ngày đầu bị bệnh.
Dự phòng viêm tụy cấp
Để phòng bệnh viêm tụy cấp cần hạn chế uống rượu, bia; Xây dựng chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học, lành mạnh; Thường xuyên luyện tập thể dục, thể thao để nâng cao sức khỏe; Phát hiện và điều trị sỏi mật, sỏi tụy; Người bệnh tăng triglyceride cần điều trị thường xuyên và kiểm soát chế độ ăn hợp lí.
Đối với những trường hợp đã bị viêm tụy cấp do rượu, bia thì cần tuyệt đối không uống rượu, bia bởi bệnh có thể tái lại nhiều lần.
Khi có các triệu chứng viêm tụy cấp (đau bụng, nôn, chướng bụng, bí trung tiện,…) người bệnh đều phải nhập viện để điều trị càng sớm càng tốt. Bệnh lý này đôi khi diễn biến quá nhanh nên bệnh nhân vào viện khi đã nặng và có biến chứng vào các tạng. Đặc biệt, khi hoại tử tụy lan rộng, thì tỷ lệ tử vong lại càng cao.
