Mỗi năm có khoảng 6.000m bờ bị tuột xuống sông
Tỉnh Vĩnh Long có trên 5.000 tuyến sông ngòi, kênh rạch với chiều dài gần 5.600km. Những năm qua, tình trạng sạt lở bờ sông thường xuyên diễn ra gây tổn thất lớn đến cơ sở hạ tầng và nhà cửa, đời sống người dân ở ven sông ở Vĩnh Long.
Sạt lở xảy ra không phân biệt mùa khô hay mùa mưa, có lúc âm thầm, có lúc dữ dội. Những năm trước thường ghi nhận sạt lở nhiều trên các sông chính, thời gian gần đây sạt lở vùng nội đồng lại xảy ra nhiều hơn.
Mỗi năm sạt lở cuốn đi khoảng 6.000m bờ sông ở Vĩnh Long. Ảnh: Minh Đảm.
Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Vĩnh Long, hàng năm, trên địa bàn tỉnh xảy ra khoảng 200 tuyến/điểm sạt lở, làm mất 5 - 6km bờ sông, kênh, rạch. Như năm 2019 có 203 tuyến/điểm sạt lở trong nội đồng và sông chính, làm mất gần 6.300m bờ sông, kênh, rạch. Trong đó, diện tích đất bị mất là gần 25 nghìn m2, làm ảnh hưởng đến 292 hộ dân và gây thiệt hại trên 8 tỷ đồng. Năm 2020 có 225 tuyến/điểm sạt lở, làm mất trên 6.400m bờ sông, kênh, rạch, ảnh hưởng trực tiếp đến 16 hộ dân, thiệt hại gần 11,5 tỷ đồng.
Về nguyên nhân gây ra, ngoài yếu tố tác động do tự nhiên (như dòng chảy, biến đổi khí hậu), gần đây tác động của con người cũng rất đáng kể làm gia tăng xói lở như nạo vét kênh, rạch quá mức để đắp bờ bao. Hay đường giao thông làm mất ổn định bờ sông kinh gây sạt lở, do xây dựng nhà cửa, kè sông lấn lòng sông, lòng kênh làm thay đổi dòng chảy gây sạt lở phía bờ đối diện.
Theo ông Văn Hữu Huệ, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Vĩnh Long, sạt lở bờ sông, rạch gần đây gia tăng còn do vùng ĐBSCL “khát lũ và đói phù sa”, việc thiếu phù sa của hệ thống sông, rạch trong vùng buộc dòng sông phải kéo đất bờ rơi vào lòng sông để tạo thế cân bằng.
Sạt lở nội đồng xảy ra ngày càng nhiều. Ảnh: Chi cục Thuỷ lợi Vĩnh Long.
Nỗ lực phòng, chống sạt lở
Từ nhiều năm qua, ngành chức năng của tỉnh luôn duy trì thực hiện hai giải pháp phòng, chống sạt lở là phi công trình và công trình. Những giải pháp phi công trình như thông tin truyền thông, giáo dục nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư về tác hại và các giải pháp phòng, tránh, xử lý sạt lở bờ sông, kênh, rạch; theo dõi diễn biến sạt lở… Bên cạnh đó, thường xuyên kết hợp với các cơ quan chức năng kiểm tra, ngăn chặn khai thác cát, xây dựng công trình, nhà cửa trái phép, sai phép làm ảnh hưởng hoặc gây sạt lở bờ sông, kênh, rạch.
Năm 2018, UBND tỉnh Vĩnh Long phê duyệt Điều chỉnh quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng cát lòng sông trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long giai đoạn 2016 - 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Trong đó có quy hoạch 19 khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản cát sông với tổng diện tích trên 1.200ha, tổng tài nguyên cấp 333 trên 12 triệu m3 và trữ lượng cấp 122 gần 745 nghìn m3.
Về giải pháp công trình, từ nhiều năm nay, từ nguồn vốn do nhà nước đầu tư tỉnh Vĩnh Long đã xây dựng được 20 tuyến kè chống sạt lở kiên cố dài trên 14.600m tập trung ở các đô thị trong tỉnh. Đáng kể nhất là tuyến kè chống sạt lở bờ sông Cổ Chiên đoạn từ chân cầu Mỹ Thuận đến rạch Cái Sơn Bé, được đầu tư từ 1998 - 2020 dài gần 12.000m. Tỉnh cũng đang triển khai thi công phân đoạn cuối cùng của công trình này, đoạn dài hơn 375m thuộc phường 2 và kè chống sạt lở bờ sông Long Hồ (khu vực phường 1, TP Vĩnh Long) dài khoảng 1.314m.
Tỉnh cũng đang chuẩn bị thực hiện tiếp các dự án kè chống sạt lở khác, như kè rạch Cái Cá - Cầu Lầu - Kinh Cụt dài 3.760m, kè chống sạt lở bờ sông Tiền (thượng du cầu Mỹ Thuận) dài khoảng 1.000m, kè chống sạt lở bờ sông Mang Thít - khu vực 10B, kè chống sạt lở bờ sông Cổ Chiên đoạn từ đầu Cù lao An Bình đến phà An Bình (Long Hồ) dài gần 4.400m…
Để định hướng lâu dài cho công tác phòng, chống sạt lở, ngày 2/2/2021, UBND tỉnh Vĩnh Long đã ban hành Kế hoạch thực hiện “Quyết định số 957/QĐ-TTg ngày 06/7/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phòng, chống sạt lở bờ sông, bờ biển đến năm 2030” trên địa bàn tỉnh, với tổng vốn thực hiện kế hoạch khoảng 8.120 tỷ đồng.
Hiện trường xây kè chống sạt lơr ở TP Vĩnh Long. Ảnh: Minh Đảm.
Tỉnh Vĩnh Long phấn đấu đến năm 2025 hoàn thành xử lý tại các khu vực sạt lở trọng điểm ảnh hưởng trực tiếp đến khu dân cư tập trung, hệ thống đê điều, cơ sở hạ tầng thiết yếu vùng ven sông. Và đến năm 2030, hoàn thành chỉnh trị ổn định dòng chảy tại một số khu vực phân lưu, hợp lưu, trên các đoạn sông chính, khu vực cửa sông có diễn biến xói, bồi phức tạp. Phấn đấu 90% hộ dân ở vùng có nguy cơ cao về sạt lở được sắp xếp, di dời đến nơi an toàn.
Tuy nhiên, theo ông Lưu Nhuận, Chi cục trưởng Chi cục thủy lợi tỉnh Vĩnh Long, sạt lở trong tỉnh xảy ra nhiều nơi nhưng nguồn kinh phí của tỉnh để hỗ trợ cho các địa phương trong tỉnh còn hạn hẹp, Quỹ phòng chống thiên tai của tỉnh mỗi năm thu được khoảng 15 tỷ đồng cũng chỉ đủ hỗ trợ xử lý khoảng một nửa trong tổng số khoảng 200 điểm sạt lở mỗi năm.
Bên cạnh cân đối từ vốn ngân sách nhà nước hàng năm, tỉnh còn huy động các nguồn vốn hợp pháp khác như nguồn tài trợ của các tổ chức kinh tế, xã hội trong nước và quốc tế để đầu tư vào phòng, chống, khắc phục tình trạng sạt lở trong tỉnh.
