Khi người ta thường bước vào tuổi trung niên trở lên thì sức sống của da dẻ bắt đầu giảm xuống, sự tạo phần nước ở da bị thiếu hụt nên hay xảy ra chứng ngứa khô mà Đông y gọi là phong ngứa.
Tuy nhiên cũng có những người thuộc lứa tuổi thanh niên do công năng vị trường kém cũng thấy phát sinh chứng ngứa da. Song cũng có người trên mình chẳng biểu hiện chứng trạng gì rõ rệt cả nhưng vẫn thấy ngứa ngáy khó chịu.
Chứng bệnh này thông thường xuất hiện vào mùa đông, nhưng cũng có một số người lại thấy bệnh xảy ra ở cả mùa hạ. Bệnh biểu hiện lúc ban đầu chỉ ngứa ngáy ở một bộ phận nào đó, rồi dần lan rộng đến nhiều nơi trên cơ thể. Ngứa có lúc không, lúc có, ban đêm ngứa nhiều hơn ban ngày.
Theo Trung y. đây là tình trạng huyết khí bất túc, dinh dưỡng đến nuôi da bị thiếu hụt, biểu hiện sự lão hóa của da mà sinh ngứa. Lý Cảo một danh y xưa nói rằng, chứng bệnh này cần phải dùng những dược vật tư bổ để dưỡng âm huyết, huyết mạch, điều hòa cho da thịt được đủ độ ẩm ướt cần thiết thì ngứa ngáy tự nhiên biến mất.
Mặt khác, thể chất ở người lớn tuổi suy yếu khiến da dẻ khô táo, nên vào mùa thu, đông hay phát ngứa, thấy vết gãi đầy người phần nhiều thuộc chứng trạng huyết nhiệt sinh phong, thì lại cần chọn dùng những dược vật có công năng giảm ngứa tắt phong để trị. Thật vậy, khi phong tà xâm vào làm ảnh hưởng đến da dẻ, đó là nguyên nhân quan trọng của chứng ngứa da; cho nên cuốn “Ngoại khoa đại thành” của đời Minh có nói “Phong thịnh thì ngứa”.
Ngoài ra còn do ăn uống không điều độ, ăn nhiều những thức thủy sản, dầu mỡ… cũng khiến thấp nhiệt ẩn nấp trong cơ thể mà không thể tuyên tiết ra bên ngoài mà hóa nhiệt sinh phong rồi phát sinh ngứa. Ngay cả khi tinh thần thấp kém hoặc căng thẳng, lo âu, phiền muộn làm cho cơ năng tạng phủ mất thăng bằng mà hóa nhiệt, động phong rồi trở thành nguyên nhân ngứa da. Bất luận là nội phong hay ngoại phong đều phải lấy trị phong làm chính. Song trị phong lại có quan hệ với trị huyết, cho nên y gia cổ đại có câu danh ngôn là “Trị phong tiên trị huyết, huyết hành phong tự diệt”.
Dưới đây xin giới thiệu phương thuốc “Quế chi ma hoàng các bán thang” chữa chứng ngứa da để tham khảo và áp dụng khi thấy cần thiết.
Đây là phương có công hiệu tiêu trừ phong hàn da dẻ ngứa ngáy. Thích hợp với những người da dẻ ngứa ngáy mùa đông, nhất là những bộ vị bộc lộ ra ngoài như vùng đầu mặt, cổ gáy và đôi bàn tay, khi gặp trời rét bệnh tình lại tăng nặng, nhưng khi khí hậu hoãn hòa lại hoặc ra mồ hôi thì bệnh giảm nhẹ, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch tượng phù hoãn hoặc phù căng.
Dược liệu gồm Quế chi 9g, Thược dược 9g, Gừng tươi 9g, Ma hoàng 9g, Cam thảo 9g, Táo đỏ 4 quả, Hạnh nhân 12g.
Cách bào chế: Quế chi bỏ vỏ, gừng tươi sắt lát, cam thảo sao qua, Ma hoàng bỏ mắt, Hạnh nhân bỏ vỏ. Sau đó dùng nước nấu Ma hoàng trước, nấu sôi vớt bỏ bọt, rồi cho các dược liệu còn lại vào sắc nhỏ lửa lấy nước thuốc uống, ngày 1 thang. Chia làm 3 lần uống thuốc trước bữa ăn.
Trong phương này ta thấy là thang tân ôn tán hàn nhẹ do Ma hoàng thang và Quế chi thang tương hợp mà thành. Trong phương Ma hoàng, Quế chi, gừng tươi đều là thuốc phát tán phong hàn, giỏi về khử trừ hàn tà ở giữa da dẻ, lông tơ và cơ bắp khiến cho phong hàn bệnh tà thông qua mồ hôi ra ngoài mà giải được. Trong đó, sức phát hãn của Ma hoàng đặc biệt mạnh, nên lúc dùng cần chú ý lượng sử dụng không thể quá lớn, thời gian dùng cũng không quá dài, nếu không sẽ khiến cho con người bị hư (Danh y biệt lục). Còn Bạch thược liễm âm hòa dinh có thể phòng chống đổ mồ hôi thái quá khiến cho âm dịch cơ thể tổn thương. Táo đỏ và Cam thảo đều có thể kiện tỳ hộ vị, trong đó Cam thảo còn giúp điều hòa dược liệu trong phương. Hạnh nhân có tác dụng tuyên suốt phế khí và trị vong khí vãng lai (Danh y biệt lục).
Toàn phương hợp dùng có tác dụng khu phong tán hàn, điều hòa dinh vệ, nên có thể chữa lành chứng ngứa da do phong hàn gây ra. Trung y cho rằng, khi dương khí bất túc dễ bị cảm phong hàn mà dẫn đến da dẻ ngứa ngáy. Ngoài ra khi uống phương thuốc này cần tránh gió để cơ thể ra mồ hôi nhẹ là tốt nhất.
