Làng nghề ở ĐBSCL có vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển nông thôn, góp phần tạo công ăn việc làm lúc nông nhàn, tăng thu nhập. Tuy nhiên, trong thời buổi công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế thế giới, thì sự phát triển của làng nghề vẫn còn nhiều hạn chế.
ĐBSCL có hàng trăm làng nghề truyền thống, thủ công mỹ nghệ. Chỉ nhắc đến các địa phương người ta liền liên tưởng ngay tới những sản phẩm đặc trưng. An Giang có làng dệt thổ cẩm, đường thốt nốt; Vĩnh Long có nghề làm gốm; Sóc Trăng có bánh pía, lạp xưởng; Tiền Giang có làng tủ thờ, làng nón bàng buông, mắm tôm chà; Bến Tre có kẹo dừa, các mặt hàng thủ công mỹ nghệ làm ra từ cây dừa...
Sự phát triển của làng nghề thủ công mỹ nghệ đã đem về lượng doanh thu hàng ngàn tỷ đồng và nguồn ngoại tệ hàng chục triệu USD thông qua xuất khẩu sản phẩm cho khoảng 50 nước trên thế giới. Các làng nghề đã giải quyết một lượng rất lớn lao động nông nhàn, góp phần làm tăng thu nhập cho người dân. Thu nhập của người lao động tham gia vào các làng nghề tăng gấp 3 - 4 lần so với khoản thu nhập chỉ duy nhất là làm nông nghiệp.
Tuy vậy, đa phần làng nghề phát triển vẫn mang tính tự phát, công nghệ SX lạc hậu. Trên 80% số làng không đủ vốn đầu tư đổi mới kỹ thuật, mở rộng quy mô SX khiến lượng sản phẩm làm ra ít, không đủ cung cấp khi đối tác cần những hợp đồng lớn. Các làng nghề SX không ổn định do thiếu nguyên liệu.
SX bánh tráng Mỹ Lồng (Bến Tre)
Ở Bến Tre có rất nhiều làng nghề như SX kẹo, bánh tráng Mỹ Lồng, bánh phồng Sơn Đốc, làm đồ thủ công mỹ nghệ từ dừa, làng làm lu, SX rượu Phú Lễ... với doanh thu hàng trăm tỷ đồng mỗi năm (chiếm khoảng 26% giá trị SX công nghiệp) và thu hút trên 20.000 lao động nhàn rỗi ở nông thôn. Dù vậy làng nghề ở Bến Tre vẫn còn nhiều hạn chế.
Ngoại trừ một số ít nghề như SX kẹo, chỉ xơ dừa xuất khẩu đã được chủ cơ sở đổi mới cải tiến nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu, còn lại phần nhiều đều thiếu vốn, cơ sở vật chất kỹ thuật thiết bị còn thô sơ, lạc hậu, tay nghề hạn chế, chưa nắm được thông tin thị trường, chất lượng sản phẩm chưa đồng nhất, chi phí SX cao, khó cạnh tranh.
Vĩnh Long có nghề làm gốm nổi tiếng với trên 500 lò nung (tập trung nhiều ở huyện Long Hồ, Mang Thít, TP Vĩnh Long) tạo ra hàng ngàn sản phẩm gốm, mỹ nghệ xuất khẩu. Hàng năm, chỉ tính riêng nghề làm gốm đã giải quyết việc làm cho hơn 10.000 lao động với mức thu nhập bình quân từ 1,5 - 2 triệu đồng/người/tháng.
| Khách tới Sóc Trăng tham quan các khu du lịch, khi đến cửa ngõ huyện Châu Thành sẽ bắt gặp ngay hàng loạt cửa hàng bánh pía, lạp xưởng sản phẩm nổi tiếng của tỉnh. Hay về Bến Tre từ hướng Tiền Giang khi qua phà Rạch Miễu trên tuyến lộ chính về tỉnh là những cửa hàng trưng bày, bán sản phẩm kẹo dừa, hàng thủ công mỹ nghệ từ dừa... |
Nhưng, hạn chế là mẫu mã sản phẩm gốm làm ra chưa phong phú, đa dạng. Hàng xuất khẩu chủ yếu là gia công theo mẫu mã do khách hàng đặt; nhiều sản phẩm còn đơn điệu, không phù hợp với nhu cầu tiêu dùng hiện đại.
Nhìn chung các làng nghề ở ĐBSCL chưa có sự gắn kết giữa làng nghề, nghệ nhân, thợ thủ công và các doanh nghiệp trong việc truyền nghề, thông tin thị trường, tiêu thụ sản phẩm. Kiểu dáng, chất lượng sản phẩm ở các làng nghề còn kém không đồng đều.
Công tác đăng ký thương hiệu, cải tiến chất lượng sản phẩm, mẫu mã bao bì, kiểu dáng công nghiệp còn rất hạn chế. Chưa khai thác tốt tiềm năng du lịch trong việc quảng bá và tiêu thụ sản phẩm thủ công mỹ nghệ truyền thống.
Hiện nay, du lịch ngày càng phát triển thì sản phẩm đặc thù của từng địa phương sẽ là điểm thu hút đối với du khách và ngược lại đối tượng khách du lịch cũng là lối ra, con đường tiếp thị cho các ngành nghề truyền thống của địa phương. Nhiều địa phương cũng đã tìm cách đưa sản phẩm từ làng nghề truyền thống thông qua con đường du lịch.
