Các doanh nghiệp cùng đứng đơn đề nghị gửi Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan và Cục Trồng trọt.
Các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh giống cây trồng phía Bắc vừa có đơn đề nghị gửi Bộ trưởng Bộ NN-PTNT và Cục Trồng trọt đề xuất xem xét, tháo gỡ một số nội dung liên quan tới khó khăn, vướng mắc trong hoạt động sản xuất, kinh doanh liên quan tới việc triển khai thực hiện các quy định của Luật Trồng trọt.
Các doanh nghiệp này bao gồm: Công ty Cổ phần Giống cây trồng Bắc Ninh; Công ty TNHH Nông nghiệp xanh Hoàng Gia; Công ty TNHH Giống cây trồng Hồng Hà; Công ty Cổ phần Giống cây trồng Bắc Giang; Công ty TNHH Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Thiên Long; Công ty TNHH Nam Dương; Công ty Cổ phần Giống cây trồng Nam Định; Công ty TNHH Cường Tân; Công ty TNHH Giống cây trồng nam Phú; Công ty TNHH Nông nghiệp Nhiệt đới...
Nội dung đơn như sau:
"Chúng tôi đại diện cho các công ty giống cây trồng ở các tỉnh phía Bắc. Nhiều tháng qua, chúng tôi luôn trong tâm trạng lo lắng, bất an bởi vụ hè thu và vụ mùa đã đến gần nhưng việc thực hiện Luật Trồng trọt vẫn đầy những mâu thuẫn với Luật Sở hữu trí tuệ.
Nội dung chúng tôi băn khăn, lo lắng ở đây chủ yếu xoay quanh vấn đề những bất cập, mâu thuẫn của Luật Trồng trọt với các luật khác và các văn bản hướng dẫn luật.
Mặc dù đã có nhiều hội nghị giữa cơ quan quản lý và Hiệp hội Thương mại Giống cây trồng Việt Nam, các công ty sản xuất kinh doanh, chọn tạo giống…, song thực tế sản xuất kinh doanh giống vẫn bị “rối” và chúng tôi không biết xử lý thế nào.
Chẳng hạn việc gia hạn quyết định công nhận lưu hành giống lúa, giống ngô không được bảo hộ nằm trong danh mục giống được phép sản xuất kinh doanh bao gồm các giống: Xi21, Xi23, CR203, Q5, Khang dân, Hương thơm, Bắc thơm 7, Nếp 97, Ải 32, ĐV-108…; các giống lúa lai Nhị ưu 838, Nhị ưu 63, Sán ưu…, giống ngô LVN-10…
Trước hết, phải khẳng định rằng tất cả những giống nêu trên đều thuộc nguồn lực của Nhà nước, vì chúng được nghiên cứu, chọn tạo, nhập nội… bởi các viện thuộc Bộ NN-PTNT, Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng Quốc gia, doanh nghiệp có vốn của Nhà nước.
Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã có ý kiến phản ánh về những bất cập khi triển khai Luật Trồng trọt.
Những giống này đã được đưa vào sản xuất, kinh doanh một thời gian dài, ngắn nhất cũng đã có thời gian 20 năm, được đông đảo các doanh nghiệp ngành giống khuyến cáo sản xuất, kinh doanh nhiều năm trên hầu hết các tỉnh Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên. Hiện tại, đây vẫn là các loại giống chủ lực của sản xuất và có thể nói đây là những giống đã được xã hội hóa.
Theo tinh thần của Luật Trồng trọt, tất cả những giống xã hội hóa không được bảo hộ này đều phải gia hạn quyết định công nhận lưu hành mới được tiếp tục sản xuất kinh doanh. Vậy vấn đề đặt ra ở đây là:
Thứ nhất: Đến thời điểm ngày 22/4/2023, đã có bao nhiêu giống được gia hạn quyết định công nhận lưu hành? Hiện tại, những giống chưa được gia hạn quyết định công nhận lưu hành theo Luật Trồng trọt thì không được sản xuất kinh doanh. Những giống đó còn đang tồn kho bảo quản, đang trong quá trình sản xuất thì xử lý thế nào? (những giống này các công ty đã phải tổ chức chọn lọc dòng từ những vụ trước). Và nông dân các vùng miền hiện có nhu cầu rất lớn lấy đâu ra giống để sản xuất? Hàng loạt các doanh nghiệp giống mất việc làm, phải giải thể, lực lượng lao động biết đi đâu, làm gì?
Các giống đó có được gia hạn quyết định công nhận lưu hành không và tổ chức hay cá nhân nào đứng ra đăng ký gia hạn lưu hành? Và còn rất nhiều vấn đề ở đây như: Có những giống tác giả, cơ quan chọn tạo có còn để gia hạn hay ủy quyền gia hạn hay không và có chịu đăng ký gia hạn quyết định lưu hành hay không? Có những giống thì doanh nghiệp, cá nhân giành giật nhau để được đăng ký gia hạn lưu hành…
Các doanh nghiệp cho rằng, việc thực thi Luật Trồng trọt vấp phải vướng mắc với các quy định của Luật Sở hữu trí tuệ.
Thứ hai: Những giống đã được tổ chức, cá nhân gia hạn quyết định lưu hành bao gồm cả giống được bảo hộ và giống không được bảo hộ theo tinh thần của khoản 1, Điều 31 Luật Trồng trọt thì chỉ họ duy nhất có quyền được lưu hành (quyền sản xuất kinh doanh) hoặc ủy quyền cho các tổ chức, cá nhân khác lưu hành. Điều này là trái ngược hoàn toàn với giống được bảo hộ của Luật Sở hữu trí tuệ. Như vậy, giống không được bảo hộ cũng có quyền như giống được bảo hộ, vậy thì giống được bảo hộ của Luật Sở hữu trí tuệ có ý nghĩa gì?
Ngoài những tổ chức, cá nhân chân chính, còn có những tổ chức, cá nhân giành giật để được đăng ký gia hạn quyết định lưu hành, để họ được độc quyền sản xuất kinh doanh như giống đã được bảo hộ. Các doanh nghiệp khác muốn được sản xuất kinh doanh hàng năm phải xin phép. Nhưng khi các doanh nghiệp xin phép thì họ làm khó doanh nghiệp, đưa ra hàng loạt các yêu cầu có thể nói là rất vô lý, có cả nhiều những yêu cầu không thuộc thẩm quyền của họ và đưa ra mức giá ủy quyền không thể chấp nhận được.
Như vậy, nguồn lực giống xã hội hóa của Nhà nước đã bị một số ít đơn vị chiếm dụng (chỉ bỏ ra vài chục triệu đồng làm khảo nghiệm kiểm soát để được gia hạn quyết định lưu hành) để được độc quyền như giống được bảo hộ nhằm tăng giá, thu lợi bất chính.
Điều này đi ngược lại với các quy định về bảo hộ giống trong Luật Sở hữu trí tuệ. Làm mất đi quyền được tự do sản xuất kinh doanh, mất đi công ăn việc làm của nhiều doanh nghiệp và bà con nông dân, gây thiệt hại rất lớn cho sản xuất nông nghiệp.
Chúng tôi lấy làm ngưỡng mộ sự hiểu biết, trong sáng, mẫu mực của Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm đã có công văn số 480 ngày 16/12/2022 trả lời về giống Nếp 97 không đăng ký bảo hộ là giống xã hội hóa, các doanh nghiệp được tự do sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật.
Các doanh nghiệp kiến nghị sớm có giải pháp tháo gỡ, tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Trước những lo lắng, bất an kể trên, các công ty sản xuất kinh doanhgiống cây trồng chúng tôi đang rơi vào tình trạng không còn được sản xuất kinh doanh, không có việc làm, bà con nông dân không có giống để sản xuất. Chúng tôi xin kiến nghị Bộ trưởng xem xét, tháo gỡ và đề xuất một số nội dung sau:
Trước mắt:
- Tháo gỡ để ngay trong thời vụ này và năm nay các doanh nghiệp giống chúng tôi tiếp tục được sản xuất kinh doanh những giống xã hội hóa nêu trên mà không phải xin phép tổ chức, cá nhân nào và để các cơ quan chức năng như kiểm định, kiểm nghiệm thực hiện; thanh tra, quản lý thị trường, công an kinh tế không làm khó chúng tôi trong quá trình sản xuất, kinh doanh.
- Có phương án chi trả chi phí một lần cho các tổ chức, cá nhân đã gia hạn quyết định công nhận lưu hành bằng quỹ khuyến nông hoặc các doanh nghiệp đóng góp thông qua Hiệp hội Thương mại Giống cây trồng Việt Nam.
Về lâu dài:
- Bãi bỏ toàn bộ việc gia hạn quyết định công nhận lưu hành đối với giống cây trồng chính nằm trong danh mục giống được phép sản xuất kinh doanh, giống không được bảo hộ hoặc giống đã hết thời gian được bảo hộ (như vậy, giống hết thời gian bảo hộ mới được “phóng thích”).
- Chỉ gia hạn quyết định công nhận lưu hành đối với giống đã được bảo hộ và còn trong thời gian được bảo hộ.
Làm được như vậy, giống sẽ không phải bỏ đi mà còn giữ lại được tất cả những giống tốt đã được xã hội hóa nằm trong danh mục giống được phép sản xuất kinh doanh để các tổ chức, cá nhân được tự do sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật. Bà con nông dân có giống tốt để sản xuất khi có nhu cầu (có những giống trong khoảng thời gian nào đó nông dân không sản xuất, một vài năm sau họ quay lại sản xuất). Nông dân sẽ tự bỏ đi những giống không hiệu quả, không đáp ứng được yêu cầu. Đồng thời cũng đáp ứng được yêu cầu của Luật Sở hữu trí tuệ và không đối lập nhau với Luật Trồng trọt.
