[Bài 3] Hơn 4 năm, nửa triệu dân Quảng Ninh đổ rác vào ‘dự án chui’

Như Báo Nông nghiệp Việt Nam đã nêu trong hai kỳ trước, Dự án Trung tâm xử lý chất thải rắn (CTR) tại xã Vũ Oai và Hòa Bình (TP Hạ Long, Quảng Ninh) của Tập đoàn Indevco được xây dựng theo "quy trình ngược" trong tình thế hết sức cấp bách.

Cụ thể, tháng 11/2016, bãi rác Đèo Sen, Hà Khẩu của Hạ Long, Cẩm Phả quá tải, để đóng cửa hai bãi rác này, UBND tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo các công ty thu gom rác đổ tạm vào đất của Indevco - gần nghĩa trang An Lạc (Hoành Bồ, nay là TP Hạ Long), đồng thời động viên Indevco làm Dự án nhà máy xử lý rác (CTR) để nhanh chóng tiếp nhận và lưu giữ rác của các địa phương vào khu vực dự án.

Đến năm 2017 dự án mới được phê duyệt đánh giá tác động môi trường, năm 2018 cơ bản xây xong nhà máy và mãi đến tận tháng 03/2019 tỉnh Quảng Ninh mới có quyết định bàn giao đất cho Indevco làm Dự án CTR.

Do trình tự, thủ tục pháp lý của dự án không đúng quy định nên phát sinh nhiều rắc rối cho việc tính tiền lưu giữ gần 860 nghìn tấn rác hơn 4,5 năm qua. Bởi tính tiền đốt rác là sai quy định mà tính tiền chôn cũng không xong, vì đây không phải là dự án chôn lấp rác.

Tiền không nhận được nhưng Indevco vẫn phải làm "tròn vai" với tỉnh, cố gắng lưu trữ rác cho TP Hạ Long, Cẩm Phả. Việc này quả thực là hiếm có, chẳng khác nào hơn 4 năm qua nửa triệu dân Quảng Ninh đổ rác vào một "nhà máy chui" theo yêu cầu của chính quyền (?!). 

Theo lãnh đạo Indevco, những năm qua Quảng Ninh luân chuyển, thay thế nhiều cán bộ lãnh đạo chủ chốt, cho nên có thể chưa nắm rõ toàn bộ hồ sơ, tiến trình đầu tư Dự án dẫn đến hiểu nhầm. Vì vậy, Indevco muốn trình bày rõ một lần để người dân và các cơ quan ban ngành của tỉnh Quảng Ninh hiểu được những vướng mắc, phức tạp trong quá trình triển khai Dự án mà lỗi thì đến giờ không biết do ai?

Indevco chính là đơn vị thu gom rác và thu tiền của dân?

Ông Đỗ Tiến Dũng - Tổng Giám đốc của Indevco cho biết chuyện này là sai. Trong các đơn vị tham gia đấu thầu thu gom vận chuyển rác của các địa phương có Công ty Môi trường Đô thị Quảng Ninh, hay còn gọi là Judenco. Hơn 10 năm trước, đơn vị này từng là Công ty con của Indevco để tham gia kinh doanh dịch vụ vệ sinh môi trường. Nhưng sau đó cổ phần của Judenco đã được chuyển nhượng cho các cá nhân bên ngoài và Indevco không còn liên quan gì đến Judenco nữa.

"Gần đây tôi mới để ý là nhiều công nhân của Judenco vẫn sử dụng bảo hộ lao động có in tên của Indevco. Tôi sẽ làm văn bản yêu cầu Judenco tuyệt đối không được sử dụng các bảo hộ lao động cũ còn in tên của Indevco để tránh hiểu lầm cho người dân và chính quyền. Hơn nữa, những bộ quần áo đó cũng đã 10 năm rồi, Judenco nên cấp phát đồ bảo hộ mới cho người lao động phấn khởi làm việc", ông Dũng nêu quan điểm.

Với tiền xử lý rác của dân hàng tháng vẫn nộp thì sao? Tổng Giám đốc Indevco cho biết, cá nhân ông cũng là người Hạ Long, vẫn nộp phí môi trường đầy đủ. Kể cả văn phòng trụ sở ở Cẩm Phả, văn phòng nghĩa trang An Lạc bên cạnh nhà máy rác của Indevco cũng phải nộp. Nộp theo tháng, quý hay nửa năm và mức thu bao nhiêu tùy vào khu vực nhưng tuyệt nhiên là không phải nộp cho Indevco.

"Công ty tôi không nhận được một đồng chi phí nào trong hơn 4 năm qua. Còn ai hỏi số tiền đó đi đâu thì quả thực tôi không biết, người dân hãy hỏi nơi thu tiền", ông Dũng - Tổng Giám đốc Indevco nói, đồng thời tái khẳng định từ 2010 đến nay, Indevco tuyệt đối không tham gia vào việc dọn dẹp vệ sinh, thu gom rác, trồng cây, dọn đường hay bất kì việc công ích môi trường nào khác ở Quảng Ninh.

Doanh nghiệp bí ẩn xuất hiện và màn ngã giá... "giận tím người"

Theo ông Đỗ Tiến Dũng, từ ngày 02/11/2020, ngay trong cuộc họp khẩn cấp với tỉnh, Indevco đã xác định không thế buông bỏ trách nhiệm trong vấn đề xử lý rác của các địa phương nên đã triển khai cả 3 việc cùng lúc: Vừa tiến hành lập phương án cấp bách để lưu chứa hợp vệ sinh trong thời gian trước mắt (sau lãnh đạo tỉnh yêu cầu nâng lên thành 01 năm); vừa tiếp tục tiếp nhận rác của địa phương và lưu chứa rác vào nhà R7-R8 để chờ thi công phương án cấp bách; vừa xin lập lại quy hoạch dự án để tách một phần đất ra làm dự án chôn lấp hợp vệ sinh nhằm xử lý cho lượng rác tỉnh đã đổ "nhờ" 4 năm qua. Hạn nộp hồ sơ tỉnh giao là 30/01/2021.

Trong khi Indevco vẫn đang miệt mài nghiên cứu các phương án cho kịp tiến độ của tỉnh giao thì xuất hiện một doanh nghiệp ngỏ ý muốn hợp tác đầu tư vào Dự án CTR của Indevco.

Theo lời kể của ông Dũng, chiều tối ngày 27/01/2020, lãnh đạo một địa phương trong tỉnh gọi điện cho ông, nói có Tập đoàn Amaccao quan tâm đến dự án nhà máy xử lý rác, muốn hợp tác đầu tư hoặc chuyển nhượng toàn bộ dự án. Qua mô tả thì đây có vẻ là một doanh nghiệp hoành tráng, có kinh nghiệm đầu tư các dự án xử lý rác lớn.

Nghe tin, ông Dũng rất phấn khởi vì nếu có đơn vị mới sẵn sàng thay Indevco gánh vác trọng trách này để chuyên tâm làm việc khác thì đúng là 'nắng hạn gặp mưa rào'. Ông Dũng đồng ý ngay và ngồi đợi tại văn phòng luôn tối hôm đó để vị lãnh đạo kia dẫn doanh nghiệp xuống trao đổi công việc.

Nhưng qua nhiều cuộc họp có đại diện của các sở ngành, rồi cả những cuộc trao đổi riêng hai bên, giữa lãnh đạo Indevco và Amaccao vẫn không đi đến thống nhất nào cả.

"Tôi không hiểu họ muốn mua cái gì? Là chỗ tỉnh giới thiệu và giao cho lãnh đạo địa phương dẫn xuống tận nơi nên tôi rất phấn khởi và đặt niềm tin, thậm chí coi là cứu tinh cũng không sai. Nhưng sau khi tôi và đội ngũ pháp lý của Công ty cởi mở chia sẻ tình hình phức tạp của dự án để tránh suy nghĩ là chúng tôi dẫn dụ nhà đầu tư mới vào tròng rồi tháo chạy, thậm chí là chia sẻ chi phí hàng ngày phải bỏ ra để lưu chứa đống rác 04 năm là gần 100tr/ngày, thì họ đưa ra mấy yêu cầu mà tôi và cả các sở trong các buổi làm việc sau này đều không hiểu nổi.

Thứ nhất, họ chỉ xin chuyển nhượng 1 góc dự án, chỗ đang trồng cây xanh cảnh quan và "mua" 1 phần giấy phép của Indevco để xây nhà máy mới ở đó. Về pháp lý chuyện này là không ổn, vì anh không thể nào vào 1 dự án xây nhà cao tầng, xong hỏi mua vườn hoa của họ và giấy phép xây nhà để xây nhà cao tầng vào vườn hoa đấy.

Thứ hai, sau khi chia sẻ với họ về những khó khăn của dự án, và Công ty đã đầu tư 750 tỷ vào dự án, chưa kể phần 1.000m vành đai cách ly theo quy định, tôi đã chủ động đưa ra mức giá chuyển nhượng là 300 tỷ đồng, phần 115 tỷ mà công ty đã bỏ ra cho việc lưu chứa rác thì sẽ tặng tỉnh. Bởi tôi nghĩ, nếu bảo Amaccao trả đủ là làm khó cho họ vì liên ngành đã kết luận là không xem xét giải quyết, chưa kể khi triển khai thì họ còn phải chỉnh sửa theo công nghệ mà họ lựa chọn nên sẽ không sử dụng hết những gì chúng tôi sẽ để lại. Thậm chí tại cuộc họp có Chủ tịch tỉnh chủ trì, tôi còn nói là chỗ lãnh đạo tỉnh giới thiệu thì tôi bớt thêm 100 tỷ nữa là còn 200 tỷ. Nhưng họ vẫn không đồng ý.

Lý do đưa ra là họ không có tiền và không biết mua cả khu đó sử dụng vào cái gì. Họ đưa ra mức giá là 15 tỷ cho toàn bộ dự án, trả góp trong 10 năm. Họ nói đây là mức giá hữu nghị vì các địa phương còn chào mời họ vào đầu tư miễn phí, và nếu tôi đồng ý thì họ sẽ mở cửa cho tôi cứ vào đào than như trước (???), không thì làm được lãi bao nhiêu họ cho tôi hết, coi như Amaccao làm hộ Indevco, chứ Indevco càng làm càng chết. Đến lúc này thì tôi hiểu là dường như Amaccao muốn ép Indevco hơn là nói chuyện hợp tác làm việc nghiêm túc. Và sau đó tôi không muốn trao đổi thêm gì với họ nữa", Tổng Giám đốc Indevco cay đắng nhớ lại.