Ngày 12/12/2001, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 189/2001/QĐ-TTg về việc chuyển hạng Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha - Kẻ Bàng thành Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (VQG) thuộc tỉnh Quảng Bình.
Ngày 5/7/2003, tại kỳ họp thứ 27, Ủy ban Di sản thế giới (UNESCO) đã công nhận VQG Phong Nha - Kẻ Bàng của Việt Nam là Di sản thiên nhiên thế giới với tiêu chí giá trị ngoại hạng toàn cầu về địa chất, địa mạo.
Với những nỗ lực của nhà nước Việt Nam và hỗ trợ của quốc tế, VQG Phong Nha - Kẻ Bàng được mở rộng lên 123.326ha để bảo tồn nguyên vẹn vùng núi đá vôi cổ lớn nhất Đông Nam Á.
Ngày 3/7/2015, các thành viên của UNESCO đã nhất trí bổ sung thêm tiêu chí các giá trị nổi bật đại diện cho các tiến trình tiến hóa và phát triển của các hệ sinh thái trên cạn, sở hữu môi trường sống tự nhiên có ý nghĩa nhất đối với việc bảo tồn đa dạng sinh học.
Di sản thiên nhiên thế giới VQG Phong Nha - Kẻ Bàng. Ảnh: H.T.
Di sản thiên nhiên thế giới là một dấu mốc quan trọng không chỉ ghi nhận về giá trị ngoại hạng toàn cầu mà còn đánh giá nỗ lực trong hoạt động bảo tồn nguyên vẹn các giá trị tài nguyên.
Việc công nhận di sản là cơ sở hướng đến sự phát triển bền vững trên nguyên tắc hài hòa vừa phát huy các giá trị, vừa bảo tồn nguyên vẹn tài nguyên.
Chính vì vậy, trong 20 năm qua, Ban Quản lý VQG Phong Nha - Kẻ Bàng lấy việc quản lý bảo tồn làm nền tảng, nghiên cứu khoa học là cốt lõi, phát huy các giá trị di sản làm động lực.
Để rừng di sản thêm xanh...
Trong 20 năm qua,VQG Phong Nha - Kẻ Bàng luôn xác định công tác bảo vệ rừng (BVR) là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu. Vì vậy, lãnh đạo Vườn đã có những giải pháp kiện toàn lực lượng nòng cốt thực hiện tốt công tác tuần tra, kiểm tra, quản lý, BVR tại gốc.
Hạt Kiểm lâm Phong Nha - Kẻ Bàng thường xuyên thay đổi cách thức, phương pháp tuần tra, kiểm tra rừng. Luôn phối hợp với chính quyền địa phương và người dân sống trong vùng đệm tạo nên hành lang khép kín trong nhiệm vụ ngăn chặn tác động xấu đến rừng. Cùng với nhiệm vụ trên, đơn vị được sự quan tâm của lãnh đạo Vườn trong việc đưa ứng dụng công nghệ vào trong công tác BVR.
Các ứng dụng, như SMART, GIS, Drone… đã áp dụng trong các hoạt động tuần tra BVR, giám sát đa dạng sinh học, giám sát biến động đất, các tác động của thiên tai và con người. Nhờ đó, hiệu quả công tác quản lý tài nguyên đạt hiệu quả tốt và không ngừng được nâng cao.
Nhiệm vụ tuần tra bảo vệ rừng luôn được đưa lên hàng đầu ở VQG Phong Nha - Kẻ Bàng. Ảnh: H.T.
Trong nhiệm vụ tuần tra, bảo vệ rừng, lực lượng kiểm lâm chú trọng đến việc tuyên truyền cho người dân hiểu và tự giác xem nhiệm vụ này gắn liền với trách nhiệm của mọi người. Đồng thời, cương quyết xử lý các trường hợp vi phạm. Cho đến nay,
VQG Phong Nha - Kẻ Bàng đã tổ chức thực hiện trên 41.000 đợt tuần tra, quản lý, BVR và giám sát đa dạng sinh học. Qua đó, đã phát hiện và tháo gỡ gần 42.600 sợi dây bẫy, phá hủy khoảng 600 lán trại, đẩy đuổi hơn 4.100 lượt người xâm nhập trái phép vào rừng. Đã phát hiện và ra quyết định xử lý nghiêm theo pháp luật 2.401 vụ vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp…
Nghiên cứu khoa học được xem trụ cột trong bảo tồn các giá trị tài nguyên, bởi các kết quả nghiên cứu khoa học luôn là bằng chứng trung thực giúp nhà quản lý đưa ra quyết định kịp thời nhằm có các biện pháp can thiệp để hệ sinh thái được duy trì.
Trong 20 năm qua, Ban Quản lý VQG Phong Nha - Kẻ Bàng đã chủ động hợp tác với các tổ chức trong và ngoài nước thực hiện các đề tài, nhiệm vụ khoa học trên các lĩnh vực: Môi trường, địa chất-địa mạo, sinh thái, đa dạng sinh học, văn hóa - lịch sử.
Công tác nghiên cứu khoa học góp phần nâng tầm giá trị di sản. Ảnh: H.T.
Đến nay, VQG Phong Nha - Kẻ Bàng đã tổ chức điều tra và công bố danh lục 2.953 loài thực vật thuộc 1.007 chi, 198 họ, 63 bộ, 12 lớp, 6 ngành, phát hiện thêm 5 loài thực vật mới cho khoa học. Điều tra và công bố danh lục 1.394 loài động vật thuộc 835 giống, 289 họ, 68 bộ, 12 lớp, 4 ngành, phát hiện 38 loài động vật mới cho khoa học và công bố trên toàn thế giới. Đặc biệt, là việc ghi nhận sự phân bố của quần thể loài Bách xanh đá 500 tuổi, diện tích khoảng 4.000ha, mọc ưu thế trên núi đá vôi ở độ cao trên 600m…
Ngoài ra, Vườn đã tiếp nhận, cứu hộ 1.439 cá thể động vật hoang dã, 1.575kg phong lan. Trong đó, đã thả về môi trường tự nhiên 1.335 cá thể; hiện đang nuôi cứu hộ 64 cá thể động vật hoang dã các loài, trong đó có 7 cá thể hổ Đông Dương...
Để bảo đảm vừa phát huy giá trị tài nguyên để phát triển du lịch, vừa bảo tồn di sản bền vững, VQG Phong Nha - Kẻ Bàng luôn chú trọng việc theo dõi, đánh giá mức độ tác động, ảnh hưởng của các hoạt động du lịch lên các hang động để có hướng bảo tồn phù hợp nhằm hạn chế những tác động tiêu cực lên giá trị ngoại hạng của di sản.
20 năm qua, đã khảo sát, phát hiện mới 425 hang động thuộc 7 khu vực, hệ thống, trong đó có 389 hang động đã được đo vẽ với tổng chiều dài 243km.
Nổi bật nhất là việc khám phá Sơn Đoòng - hang động lớn nhất thế giới, có ý nghĩa quan trọng trong nghiên cứu thám hiểm hang động ở khu vực. Đóng góp hết sức to lớn trong việc quảng bá hình ảnh Việt Nam, Quảng Bình và Phong Nha - Kẻ Bàng trên khắp thế giới.
Phát triển du lịch bền vững, kêu gọi đầu tư
Không chỉ quản lý và bảo tồn các giá trị di sản, Ban Quản lý VQG Phong Nha - Kẻ Bàng luôn chú trọng đến công tác phát huy giá trị của di sản thông qua các hoạt động du lịch, dịch vụ và kêu gọi xúc tiến đầu tư.
Phát triển du lịch để VQG Phong Nha - Kẻ Bàng trở thành điểm du lịch hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. Ảnh: HT.
Với quan điểm, xác định, du lịch là bộ mặt, trái tim của du lịch Quảng Bình, VQG Phong Nha - Kẻ Bàng đã từng bước đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, chủ động triển khai thực hiện đồng bộ cả 3 hình thức tổ chức khai thác du lịch là thực hiện, liên doanh liên kết và cho thuê dịch vụ môi trường rừng.
Đến nay, VQG Phong Nha - Kẻ Bàng đã có 15 tuyến, điểm du lịch đi vào hoạt động với nhiều loại hình du lịch phong phú, đa dạng, như khám phá thiên nhiên, hang động, camping, trekking, zipline... Đặc biệt, tuyến du lịch “Chinh phục Sơn Đoòng - hang động lớn nhất thế giới” được đánh giá là một trong những tour du lịch đẳng cấp quốc tế.
Việc phát triển dịch vụ, du lịch đã thu hút lượng khách đến với di sản ngày càng tăng. Tổng lượng khách đến tham quan tại VQG Phong Nha - Kẻ Bàng trong 20 năm qua đạt hơn 9,5 triệu lượt khách, trong đó khách quốc tế đạt hơn 1,1 triệu lượt. Doanh thu từ phí và lệ phí đạt trên 1.742 tỷ đồng…
VQG Phong Nha-Kẻ Bàng được công nhận Di sản thiên nhiên thế giới vừa là cơ hội, động lực hết sức quan trọng cho phát triển, vừa gắn với những thách thức, áp lực không hề nhỏ cho công tác quản lý.
Tiềm năng du lịch và liên kết đầu tư sẽ đưa VQG Phong Nha - Kẻ Bàng trở thành kinh đô du lịch mạo hiểm. Ảnh: HT.
Nhận thức rõ về những thuận lợi, khó khăn, thách thức trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao, thời gian tới, Ban Quản lý VQG Phong Nha - Kẻ Bàng đã đề ra các giải pháp, định hướng thực hiện nhiệm vụ trong giai đoạn mới.
Trong đó, tiếp tục xác định công tác quản lý, BVR và bảo tồn bền vững giá trị tài nguyên thiên nhiên là nền tảng, là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu. Coi trọng công tác nghiên cứu khoa học và tích cực ứng dụng khoa học công nghệ mới làm cơ sở phục vụ cho công tác quản lý, bảo tồn và phát triển.
Phấn đấu đến năm 2025, đưa khu cứu hộ động vật hoang dã trở thành khu cứu hộ có năng lực tiếp nhận, cứu hộ đa loài đáp ứng yêu cầu cứu hộ động vật hoang dã trên cạn cho cả khu vực miền Trung. Tiếp tục xây dựng mối quan hệ hợp tác với các tổ chức, các nhà khoa học trong nước và quốc tế để có được những phát hiện mới nâng tầm giá trị di sản.
Với những nỗ lực lớn để vượt lên khó khăn, thách thức, VQG Phong Nha - Kẻ Bàng tập trung đẩy mạnh công tác phát huy giá trị tài nguyên thiên nhiên một cách hợp lý để phát triển các loại hình du lịch, sản phẩm du lịch. Phấn đấu đưa du lịch Phong Nha - Kẻ Bàng trở thành khu du lịch quốc gia, trở thành kinh đô du lịch mạo hiểm của châu Á.
