Cây và phê trong thời kỳ kiến thiết cơ bản hoặc các vườn cà phê trồng trên đất dốc nông dân phải đào rãnh để bón phân nhằm tránh thất thoát. Ảnh: Đăng Lâm.
Quy trình bón phân cơ bản
Theo ông Đào Đình Phượng, cán bộ kỹ thuật của Ban quản lý Dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững tỉnh Đăk Lăk, trong công cuộc tái canh cây cà phê ở Tây Nguyên, Bộ NN – PTNT đã ban hành quy trình bón phân cho cây cà phê vừa đủ dinh dưỡng để phát triển, không tiêu tốn hoang phí, kèm theo đó là tài liệu hướng dẫn cụ thể của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia.
Hiện Ban quản lý Dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững (VnSAT) 5 tỉnh Tây Nguyên gồm: Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk, Đăk Nông và Lâm Đồng đang hướng dẫn cho nông dân canh tác cà phê theo hướng bền vững bằng quy trình bón phân nói trên.
Theo đó, người trồng cà phê đặc biệt quan tâm cho cà phê “ăn” phân hữu cơ hơn. Định kỳ từ 1 – 2 năm là cho cà phê “ăn” phân chuồng đã hoại mục 1 lần với liều lượng từ 10 – 15kg/cây. Nếu không có phân chuồng, nông dân cho cà phê “ăn” phân hữu cơ sinh học hoặc phân hữu cơ vi sinh với liều lượng 2 – 3kg/cây/năm.
Ngoài phân chuồng, người trồng còn bổ sung dinh dưỡng cho cây cà phê bằng phân xanh và thảm thực vật có sẵn tại vườn hoai mục.
“Sau khi vườn cây ổn định, giao tán, nông dân bón phân chuồng với chu kỳ 2 – 3 năm 1 lần. Phân hữu cơ được bón theo rãnh vào đầu hoặc giữa mùa mưa, rãnh được đào dọc theo một bên thành bồn rộng 20cm, sâu 25 – 30cm, rãnh được lấp lại sau khi bón phân.
Các năm sau rãnh được đào theo hướng khác. Phân hữu cơ được bón kết hợp với một số chế phẩm sinh học có tác dụng hạn chế phát triển của tuyến trùng và đối kháng với một số nấm bệnh gây hại trong đất”, ông Phượng cho hay.
Quy trình cũng hướng dẫn cụ thể định lượng từng loại phân hóa học bón theo chu kỳ cây cà phê trong giai đoạn kiến thiết cơ bản hay giai đoạn kinh doanh phù hợp với từng chân đất.
Theo ông Lê Quốc Tuấn, Phó Giám đốc Ban quản lý Dự án VnSAT tỉnh Gia Lai, riêng cây cà phê trồng mới năm thứ nhất được khuyến cáo sử dụng 550kg phân lân nung chảy để bón lót, khoảng 150kg phân Urê và 70kg phân Kali chia đều, bón thành 2 lần cho 1ha cà phê trong mùa mưa.
Bước sang năm thứ 2, sử dụng 200kg phân Urê, 100kg phân Sunphat amon (SA), 550kg phân lân nung chảy, 150kg phân Kali, toàn bộ số phân nói trên được chia ra 4 lần bón cho 1ha cà phê: Lần thứ nhất bón 100% phân SA vào giữa mùa khô kết hợp với tưới nước lần 2; lần 2 bón 30% phân Urê, 30% phân Kali và 100% phân lân vào đầu mùa mưa; lần 3 bón 40% phân Urê và 30% phân Kali vào giai đoạn giữa mùa mưa và lần thứ tư bón 30% phân Urê, 40% phân Kali vào thời điểm trước khi kết thúc mùa mưa 1 tháng.
Cây cà phê còn được bổ sung phân bón lá có hàm lượng S, Mg, Zn, B cao, giàu hữu cơ và axit amin, phun đều mặt trên và mặt dưới của lá vào lúc trời mát và không có mưa. Mỗi năm phun phân bón lá từ 2 - 3 lần trong quãng thời gian từ tháng 5 đến tháng 9.
Còn phân vi lượng có chứa kẽm và borax thì định kỳ từ 2 – 3 năm bón bổ sung 1 lần với liều lượng từ 20 – 30kg kẽm sun phát chứa 23% Zn và từ 10 – 15kg borax chứa 10% B cho 1ha cà phê, bón 1 lần vào đầu mùa mưa kết hợp với bón đạm và Kali.
Dù đang mùa nắng nhưng vườn cà phê tái canh 20 tháng tuổi của ông Nguyễn Văn Nghi (53 tuổi) ở thôn 2, xã Hà Mòn (huyện Đăk Hà, Kon Tum) vẫn bắn đọt xanh mơn mởn. Ảnh: Đăng Lâm.
“Hiện nay phân hóa học rất đa dạng chủng loại, có cả những loại phân bón trong mùa khô hoặc bón trong mùa mưa; bón vào đầu vụ hay cuối vụ. Ví như giai đoạn đầu cây cà phê cần phát triển cành lá thì cho chúng “ăn” đạm cao; hoặc vào thời điểm tháng 9 – 10 hàng năm là giai đoạn đậu quả thì cây cà phê cần Kali nhiều hơn, giảm phân đạm xuống.
Ngoài nguyên tố đa lượng, cây cà phê còn được bổ sung trung vi lượng để chống tình trạng cây cà phê bị sốc thời tiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang hoành hành dữ dội như hiện nay”, ông Đào Đình Phượng, phân tích.
Theo Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên, quy trình bón phân cho cà phê thuộc Dự án VnSAT người nông dân cần tuân thủ ngiêm ngặt thì cà phê mới phát triển tốt, bền vững đồng thời mang lại hiểu quả kinh tế khi không bón quá mức làm tăng chi phí đầu tư.
Theo ông Lê Quốc Tuấn, Phó Giám đốc Ban quản lý Dự án VnSAT tỉnh Gia Lai:
Thông qua các lớp tập huấn, Dự án VnSAT hướng dẫn nông dân bón phân khi đất đủ ẩm. Phân lân phải được bón vào rãnh hoặc vào hốc cách gốc cà phê từ 30 – 40cm rồi lấp đất lại, không trộn phân lân nung chảy với phân đạm. Phân Kali và phân đạm có thể trộn đều và bón ngay.
Cây cà phê trong thời kỳ kiến thiết cơ bản hoặc các vườn cà phê trồng trên đất dốc nông dân phải đào rãnh để bón phân nhằm tránh thất thoát. Những vườn cà phê kinh doanh đã khép tán, phân được rải theo tán cà phê, xăm xới để lấp đất trên lớp phân.
Độc đáo bổ sung dinh dưỡng cho cà phê tái canh
Trong quá trình canh tác cây cà phê theo hướng bền vững, nhiều nông dân còn áp dụng cách bổ sung dinh dưỡng cho cây cà phê khá độc đáo, không phải bằng phân bón mà là bằng… cá.
Đến vườn cà phê tái canh nay đã được 20 tháng tuổi rộng 2,4ha của ông Nguyễn Văn Nghi (53 tuổi) ở thôn 2, xã Hà Mòn (huyện Đăk Hà, Kon Tum), giữa mùa khô khắc nghiệt mà chúng tôi thấy vườn cà phê của ông bắn đọt non mơn mởn.
Hỏi thăm với cách chăm sóc như thế nào mà vườn cà phê của ông có sức sống đến như vậy, ông Nghị vừa cười vừa cho biết: “Ấy là nhờ tôi cho chúng ăn cá. Ủ cá tưới cho cà phê tiết kiệm được rất nhiều lần so với bón phân hóa học mà hiệu quả lại cho cao hơn gấp nhiều lần”.
Vườn cà phê tái canh của ông Nguyễn Văn Nghi được Dự án VnSAT hỗ trợ lắp hệ thống tưới phun mưa nên rất tiện để ông ủ cá tưới cho cây cà phê. Ảnh: Đăng Lâm.
Theo lời kể của ông Nghi, cách ủ cá làm phân tưới cho cây cà phê ông đang áp dụng là được học từ 1 người trồng cà phê trong huyện Đăk Hà đã làm từ trước đó.
Ông mua cá vụn được đánh bắt dưới mương, sông về ủ với 1 loại dung dịch để cá tan ra thành nước, rồi pha nước cá ấy vào bồn nước tưới cho cà phê thông qua hệ thống tưới phun mưa tại gốc được Dự án VnSAT hỗ trợ lắp đặt.
“Trong vườn nhà tôi hiện có 4.000 gốc cà phê 20 tháng tuổi, nếu bón phân như trước đây thì mỗi đợt tôi bón 3 lạng phân NPK cho mỗi gốc. Vị chi với 4.000 gốc cà phê, mỗi đợt bón tôi tiêu tốn mất 1,2 tấn phân, khoảng 12 triệu đồng.
Bây giờ, mỗi đợt tưới tôi mua 4 tạ cá cùng với dung dịch hết khoảng 7 triệu đồng là tưới đủ cho 4.000 gốc cà phê. Mỗi đợt tưới tôi tiết kiệm được 5 triệu đồng mà hiệu quả còn cao hơn là bón phân.
Bây giờ thị trường phân bón loạn cả ra, mình ra đại lý nghe họ quảng cáo loại phân này tốt loại phân kia tốt, mình tin mình mua chứ có biết thực hư trong đó ra sao, nếu mua phải phân kém chất lượng thì kể như “tiền mất tạt mang”.
Còn cá tôi mua về ủ, cho ra chất dinh dưỡng rất thật, nên khi tưới cho cà phê tôi rất yên tâm về “sức khỏe” của vườn cà phê của mình sau này”, ông Nghi bộc bạch.
Nhờ sử dụng phân bón theo quy trình nên những vườn cà phê tái canh ở Tây Nguyên phát triển rất tốt.
Ông Nguyễn Văn Nghi (53 tuổi) ở thôn 2, xã Hà Mòn (huyện Đăk Hà, Kon Tum):
Nhờ tưới nước cá thay cho bón phân nên 4.000 cây cà phê của ông phát triển rất đều, xanh mướt, độ chuẩn cao.
“Thông thường vào mùa mưa cây cà phê mới bắn đọt non, nhưng giờ đang là mùa khô mà vườn cà phê của tôi đồng loạt bắn đọt non xanh mơn mởn, chứng tỏ là cây đang có “sức khỏe” rất tốt, ấy là nhờ lượng can xi có trong cá rất cao đã bổ sung dinh dưỡng cho cây.
Hiện vườn cà phê của tôi đã được Dự án VnSAT hỗ trợ lắp đặt hệ thống tưới tiết kiệm bằng giàn tưới phun mưa tại gốc, cá ngâm ủ tan ra thành nước xong phân ra liều lượng cho vào bồn nước để tưới cho cà phê vừa chuẩn vừa tiện lợi”
