Chủ động kiểm soát dịch bệnh trên tôm

Lo nhất tôm mắc bệnh "ăn hoài không lớn"

Từ đầu năm 2023 đến nay, nhiều địa phương có diện tích tôm nuôi của Cà Mau xảy ra dịch bệnh, kể cả nuôi theo mô hình công nghệ cao như thâm canh, siêu thâm canh vẫn thiệt hại.

Ông Châu Công Bằng, Phó giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Cà Mau cho biết, dịch bệnh trên tôm gây thiệt hại diện tích hơn 105ha. Dịch bệnh xảy ra trên tôm từ đầu năm đến nay chủ yếu là bệnh đốm trắng và gan tuỵ cấp tính, còi - vi trùng bao tử.

Có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân thời tiết phức tạp, môi trường diễn biến bất thường làm cho tôm nuôi bị sốc, giảm sức đề kháng, mầm bệnh còn tồn lưu trong môi trường làm cho dịch bệnh phát sinh, lây lan kéo dài, chưa có chiều hướng suy giảm.

Môi trường nuôi tôm bị ô nhiễm từ chất thải sinh hoạt, sản xuất công nghiệp, kể cả từ người nuôi tôm. Việc xử lý môi trường trước vụ nuôi chưa triệt để làm cho mầm bệnh còn tồn lưu từ vụ này sang vụ khác. Các vùng nuôi ao, đầm liền kề, nhưng khi bị dịch bệnh, công tác khử trùng khu vực xung quanh ao nuôi, kênh, bờ... chưa được chú trọng, động vật trung gian truyền bệnh như cua, còng, ba khía có thể di chuyển, mang mầm bệnh từ ao nuôi này sang ao khác.

Theo ông Bằng, nhận thức của người dân nuôi tôm về bảo vệ môi trường, dịch bệnh cho vùng nuôi, cộng đồng còn hạn chế nên chưa có sự phối hợp chặt chẽ trong xử lý và phòng, chống dịch bệnh. Hiện nay còn nhiều hộ nuôi chưa áp dụng nuôi tôm an toàn sinh học, khi tôm nuôi bị bệnh không khai báo cho lực lượng thú y, khuyến nông và chính quyền cơ sở để phối hợp xử lý dập dịch.

Vấn đề quan trọng chưa được xử lý triệt để từ nhiều năm nay là các hộ nuôi tự phát không theo quy hoạch, thiếu vốn sản xuất, chưa áp dụng khoa học kỹ thuật, chưa nắm kỹ quy trình nuôi tôm công nghiệp. Thiết kế, cải tạo ao, đầm nuôi chưa đảm bảo kỹ thuật; thiếu diện tích ao lắng, ao chứa, ao xử lý nước thải, chất thải,…

Ông Thái Sứ Cơ, hộ nuôi tôm công nghệ cao tại huyện Đầm Dơi cho biết: Mấy năm gần đây người nuôi tôm lo sợ nhất là bệnh còi - vi trùng bao tử (EHP) vì con tôm bị bệnh khống chết nhưng ăn hoài không lớn. Từ khi bệnh đốm trắng (EMS) lắng xuống, bệnh EHP bắt đầu xuất hiện và gây hại cho tôm nuôi. Năm nay cũng không ngoại lệ, hiện tại bệnh EHP xuất hiện ở các hộ nuôi quanh tôi khá nhiều.

Theo ông Cơ, thì bệnh EHP giống như bệnh đại dịch, mỗi khi xuất hiện ở một ao nào đó, thì các ao xung quanh sau một thời gian nhất định sẽ bị nhiễm bệnh theo. Vùng này người nuôi tôm lo sợ nhất là bệnh EHP chứ không phải bệnh EMS như trước đây.

Theo chia sẻ của ông Cơ, nếu tôm nuôi bị bệnh, người dân không chủ động khai báo với cán bộ thú y, khuyến nông hoặc chính quyền địa phương mà tự ý xả thải nguồn nước nhiễm mầm bệnh ra môi trường làm lây lan dịch bệnh cho các hộ nuôi khác. Hiện, kỹ thuật nuôi, chăm sóc tôm của người dân còn hạn chế, còn phụ thuộc vào các nhân viên kỹ thuật, tiếp thị sản phẩm của các công ty cung ứng các sản phẩm phục vụ nuôi trồng thủy sản.

Theo Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Cà Mau, ngoài các vấn đề liên quan đến môi trường và kỹ thuật nuôi, cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất vẫn là một trong những yếu quan trọng quyết định đến năng suất vụ nuôi, theo đánh giá chuyên môn thì cơ sở hạ tầng vẫn chưa thể đáp ứng kịp cho nuôi tôm. Ngoài ra, hệ thống lưới điện, thủy lợi, giao thông còn nhiều hạn chế đôi lúc chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân nuôi tôm.

Công tác quản lý vật tư nông nghiệp đầu vào cho nuôi tôm còn nhiều bất cập, chưa chặt chẽ vẫn còn nhiều sản phẩm kém chất lượng tồn tại trên thị trường,... con giống sản xuất và lưu thông trong tỉnh không có quy định kiểm dịch, giống trôi nổi còn tồn tại sẽ ảnh hưởng dịch bệnh trên tôm nuôi.

Liên kết trong sản xuất chưa được lan rộng, chưa gắn kết chặt chẽ, đôi khi chưa mang lại hiệu quả thiết thực, chưa bao tiêu sản phẩm đầu ra, giá thành chưa có sự chênh lệnh nhiều, ưu đãi...

Việc nuôi tôm ngoài quy hoạch còn nhiều nhưng không được hỗ trợ hoá chất xử lý và người dân không tự mua hoá chất xử lý mà xả nước thải mang mầm bệnh ra ngoài môi trường làm cho dịch bệnh dễ bùng phát lây lan. Việc xả nước thải mang mầm bệnh ra ngoài chưa qua xử lý như hiện nay chưa có cách quản lý và xử lý hiệu quả.

Chủ động kiểm soát

Để phòng chống dịch bệnh trên tôm được hiệu quả, hạn chế thiệt hại, trong 10 tháng năm 2023, UBND tỉnh Cà Mau đã chỉ đạo đơn vị chức năng cấp phát gần 35.400kg hoá chất Chlorine để xử lý, khử trùng nước ao nuôi có tôm bệnh với diện tích gần 73ha.

Ðồng thời, ngành nông nghiệp tỉnh chỉ đạo Chi cục Thú y chủ trì, phối hợp cùng Chi cục Thủy sản, Trung tâm Khuyến nông, Phòng NN-PTNT các huyện, Phòng Kinh tế TP Cà Mau thường xuyên kiểm tra nắm tình hình thực tế tại các địa phương, đề xuất các giải pháp phòng, chống dịch bệnh.

Thông báo kịp thời tình hình dịch bệnh cho các hộ nuôi trong vùng để chủ động phòng tránh, hạn chế lấy nước trong thời gian có dịch, không giấu dịch bệnh, không xả nước ao, đầm nuôi có bệnh chưa qua xử lý ra ngoài môi trường. Thực hiện chương trình thu mẫu giám sát chủ động và bị động để xác định tác nhân gây bệnh, sự lưu hành của mầm bệnh nhằm khuyến cáo, cảnh báo, xử lý kịp thời khi có dịch xảy ra.

Cùng với việc xuất cấp hoá chất kịp thời xử lý nước ao, đầm nuôi bị bệnh khi có kết quả xét nghiệm bệnh nằm trong danh mục được phép xử lý, ngành còn dự trữ Chlorine ở các kho của trạm chăn nuôi và thú y cấp huyện để chủ động xử lý khi có dịch xảy ra.

“Ngành nông nghiệp đã chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng, chính quyền cơ sở theo dõi chặt chẽ tình hình nuôi tôm, dịch bệnh trên địa bàn, nhằm phát hiện sớm ổ dịch, kiểm tra, thu mẫu bệnh phẩm, chẩn đoán, xét nghiệm, hướng dẫn người nuôi các biện pháp phòng chống, tránh làm phát tán mầm bệnh. Giám sát chặt chẽ việc sử dụng Chlorine hỗ trợ chống dịch, hướng dẫn chủ hộ nuôi xử lý môi trường nước ao, đầm nuôi có tôm bị bệnh theo quy định trước khi thải ra môi trường bên ngoài”, ông Châu Công Bằng cho biết thêm.

Tuy nhiên, theo nhận định của ngành nông nghiệp tỉnh Cà Mau, trong 11 tháng đầu năm 2023, qua kết quả giám sát chủ động và bị động tại các huyện có nuôi tôm thâm canh, siêu thâm canh, quảng canh, quảng canh cải tiến và quảng canh kết hợp trên toàn tỉnh cho thấy, một số mầm bệnh nguy hiểm trên tôm nuôi vẫn còn lưu hành nhiều ở các vùng nuôi như: bệnh: Bệnh hoại tử gan tụy cấp (AHPND), bệnh đốm trắng (WSSV), bệnh còi - vi trùng bao tử (EHP) hay bệnh virus gây hoại tử dưới vỏ và cơ quan tạo máu (IHHNV)...

Trong khi đó, hiện nay tại các vùng nuôi đã cải tạo xong và đang tiếp tục thả giống cho vụ nuôi chính, diện tích thả nuôi sẽ tăng mạnh, nguy cơ dịch bệnh tiếp tục lưu hành, lây lan và gây thiệt hại cho người nuôi tôm trong thời gian tới rất cao nếu không áp dụng các biện pháp chủ động kiểm soát dịch bệnh, đặc biệt là con giống, khâu chuẩn bị ao nuôi tôm cho thật tốt và phòng, chống dịch bệnh kịp thời, hiệu quả. Ngoài ra, các đối tượng nuôi khác kết hợp với nuôi tôm, như sò huyết, cá, cua... khi có dịch bệnh trên tôm thường kéo theo các đối tượng nuôi này bị ảnh hưởng và chết.

Ông Châu Công Bằng thông tin, hiện dịch bệnh trên tôm nuôi vẫn đang diễn biến phức tạp, nhu cầu sử dụng hoá chất Chlorine để xử lý, khử trùng ao nuôi khá lớn. Tuy nhiên, ngân sách địa phương phải tập trung thực hiện những nhiệm vụ trọng tâm theo kế hoạch từ nay đến cuối năm, dẫn đến gặp khó khăn trong cân đối nguồn để mua hoá chất Chlorine hỗ trợ người dân.

Do đó, UBND tỉnh Cà Mau đã có đề nghị và được Bộ NN-PTNT có quyết định hỗ trợ 30 tấn hoá chất Chlorine thuộc hàng dự trữ quốc gia cho tỉnh Cà Mau để phòng chống dịch bệnh thuỷ sản. Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau đã giao Sở NN-PTNT tỉnh khẩn trương rà soát, liên hệ, trao đổi thống nhất với các đơn vị xuất cấp hoá chất, sau khi tiếp nhận thực hiện phân bổ, quản lý, sử dụng số hoá chất nêu trên kịp thời, đúng quy định, báo cáo kết quả thực hiện về Bộ NN-PTNT.

Cà Mau là tỉnh có diện tích nuôi trồng thủy sản lớn nhất cả nước khi chiếm 28% về diện tích. Trong đó nuôi tôm quảng canh cải tiến gần 110.000ha, nuôi tôm công nghiệp là hơn 9.620ha. Với sự đa dạng và phong phú các loại hình nuôi cùng với sự phát triển nhanh diện tích nuôi tôm công nghiệp, đặc biệt diện tích nuôi tôm siêu thâm canh phát triển rất nhanh trong thời gian ngắn làm cho công tác quản lý môi trường, dịch bệnh gặp nhiều khó khăn, tình hình dịch bệnh còn xảy ra nhiều nơi và diễn biến ngày càng phức tạp.