Trung tâm Bảo tồn di tích Cổ Loa - Thành cổ vừa xới lên vấn đề phục dựng điện Kính Thiên. Nhiều nhà khoa học góp ý cho vấn đề này, thậm chí có ý kiến phản đối quyết liệt.
Tuy nhiên, không phải là không có căn cứ khoa học để phục dựng điện Kính Thiên mà theo GS Lưu Trần Tiêu, Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, cho rằng: “Nói đến Hoàng thành Thăng Long mà không có một hình dung nào về điện Kính Thiên mà chỉ thấy nền đất, thấy tòa nhà xi măng thế này thì thật phản cảm”.
Theo các nhà khoa học, điện Kính Thiên được xây dựng năm 1428, đời vua Lê Thái Tổ và hoàn thiện vào đời vua Lê Thánh Tông, ngay trên nền cũ của cung Càn Nguyên - Thiên An thời Lý, Trần. Điện Kính Thiên là nơi Hoàng đế cử hành nghi lễ Đại triều và các nghi lễ quốc gia quan trọng hàng đầu của đất nước như: Lễ hoàng đế lên ngôi, lễ khánh thọ, lễ tiếp sứ thần các nước… do đó được xây dựng quy mô nhất.
Cuối thế kỷ 19, thực dân Pháp phá bỏ hành cung Kính Thiên và xây dựng trụ sở chỉ huy pháo binh tại đây. Sau ngày giải phóng Thủ đô năm 1954, khu vực này trở thành nơi làm việc của Bộ Quốc phòng. Điện Kính Thiên chiếm vị trí quan trọng bậc nhất trong khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long. Hiện nay, dấu tích còn lại là đôi rồng đá và bậc thềm rồng triều Lý.
Điện Kính Thiên
GS Lưu Trần Tiêu cho rằng: “Chúng ta còn đủ sử liệu để phục dựng điện Kính Thiên. Thời Lý Trần sử chép rõ, vị trí điện Càn Nguyên thời Lý Thái Tổ định đô là toà chính điện, tòa này ở giữa, mô tả rõ, phải thế nào, trái thế nào, giữa thế nào. Vấn đề quan trọng là tòa này nằm vị trí nào, chúng ta biết là ở chính giữa Cấm thành, vị trí cao. Tôi tin rằng vị trí đó không khác là nền điện Kính Thiên bây giờ".
"Các sử sách còn chép về Tân cung, Tẩm điện đều còn xác định rõ vị trí sau điện Kính Thiên. Điện Kính Thiên nằm ở trung tâm, chiếu ngang sang thì chỗ Tân Cung, Tẩm điện nằm ngang sang, xây dựng năm 1203. Vị trí này trung tâm, chứng kiến sự chuyển giao thời Lý sang thời Trần cũng ở vị trí này, sau các tài liệu của Lê Quý Đôn cũng viết rất rõ. Thời Trần, Hậu Lê đều có sử chép rõ còn có tên gọi là điện Thiên An”, theo GS Tiêu.
Lấy kinh nghiệm từ các nước châu Âu khi tu bổ, phục dựng kiến trúc nhà thờ cổ dựa trên những bức ảnh cũ, PGS, TS Phan Khanh, Hội Di sản văn hóa Việt Nam cho rằng, chúng ta may mắn còn lại một số tấm ảnh do người Pháp chụp khoảng những năm 1885-1886, ngay trước khi cung điện này bị phá. Tất nhiên, khi đó nhà Nguyễn đã sửa chữa hoặc thu nhỏ chút ít để làm hành cung Bắc Thành.
Nhiều nước đã thành công khi phục hồi các công trình kiến trúc cũ bị chiến tranh tàn phá thông qua phương pháp đo đạc chính xác trên ảnh cũ. Do đó, cần sưu tầm tiếp những tấm ảnh về điện Kính Thiên qua một số sách báo cũ ở Hà Nội, thậm chí sang Pháp tìm kiếm.
| Việc phục dựng không gian điện Kính Thiên là một đòi hỏi cấp thiết nhằm giúp người dân hiểu hơn về giá trị của di tích cũng như phát huy được giá trị đó trong tương lai. Tuy nhiên, với tư cách Chủ tịch Hội đồng Di sản quốc gia, GS Lưu Trần Tiêu cũng nhấn mạnh, việc phục dựng phải thật sự thận trọng, trên cơ sở các cứ liệu khoa học và có sự tham khảo của UNESCO. |
Với kinh nghiệm của người trực tiếp làm công tác trùng tu di tích, KTS Lê Thành Vinh, Viện trưởng Viện Bảo tồn di tích, cho rằng: “Đã đến lúc phải nghiên cứu phục dựng điện Kính Thiên. Từ những cái đã có và hiểu biết về điện Kính Thiên, chúng ta có thể phục dựng không gian di tích này. Chắc chắn đó không thể là một điện Kính Thiên đầy đủ như đã từng tồn tại trong quá khứ nhưng sẽ đưa chúng ta đến gần hơn ở mức có thể với diện mạo của một công trình trung tâm quan trọng hàng đầu của Thăng Long xưa. Trên thế giới việc phục dựng di tích được làm nhiều và làm tốt mà không ai lẫn lộn đó là di tích gốc, nó cần thiết để bổ sung cho di tích gốc”.
Dựa trên kết quả nghiên cứu các thư tịch cổ và cứ liệu khoa học qua các hố thám sát, PGS, TS Tống Trung Tín, Viện trưởng Viện Khảo cổ học Việt Nam, cho biết: “Không gian chính điện Kính Thiên đã có sự biến đổi qua một số thời kỳ lịch sử. Thời Lê sơ không gian chính điện Kính Thiên gồm có: Đoan Môn - Đan Trì - điện Kính Thiên. Thời Mạc, thời Lê Trung hưng thế kỷ XVII, không gian này vẫn giữ nguyên kiến trúc như thời Lê sơ. Đến thế kỷ XVIII, do thay đổi chức năng của điện Kính Thiên cho nên có thể xen giữa điện Kính Thiên và Đoan Môn đã xây thêm điện Thị Triều. Thời Nguyễn, sửa chữa thu nhỏ điện Kính Thiên, đến năm 1820 xây thêm điện Thị Triều ở phía trước điện Kính Thiên. Vì thế, khi tiến hành phục dựng, cần cân nhắc, tính toán kỹ đến cả các yếu tố biến đổi này”.
