Đề án nâng cao giá trị ngành muối: 'Không quyết liệt, mời đứng ra một bên'

Nghịch lý ngành muối

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam cho biết, hiện nay diện tích sản xuất muối cả nước khoảng 11.200ha, sản lượng mỗi năm 1 triệu tấn. Hạt muối của Việt Nam đã xuất khẩu đi nước ngoài, đặc biệt là Nhật Bản, Mỹ. Nhờ từng bước đa dạng hoá sản phẩm, giá trị ngành muối dần được nâng lên. Nhiều mô hình không chỉ sản xuất muối ăn, muối thực phẩm mà còn phục vụ làm đẹp, du lịch...

Cũng theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, thực tiễn trên thế giới, ngành muối có giá trị rất cao. Qua khảo sát của Bộ NN-PTNT, các chuyên gia cho rằng nghề muối vẫn làm giàu được. Nhưng nghịch lý là 21 nghìn hộ dân làm muối ở Việt Nam hiện nay có thu nhập thấp và đời sống khó khăn, giá trị hạt muối chỉ đạt từ 5.000 - 7.000 đồng/kg.

"Vấn đề là phải tổ chức thế nào để hỗ trợ ngành muối phát triển. Bởi nhu cầu sử dụng muối trong nước hiện nay khoảng 1,6 triệu tấn. Chúng ta vẫn phải nhập khẩu muối để tiêu dùng. Do đó, cần nghiên cứu để gia tăng giá trị của ngành muối, đáp ứng nhu cầu trong nước và hướng tới xuất khẩu để người dân có thể làm giàu từ ngành muối”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nói.

Bộ NN-PTNT đang xây dựng Đề án Nâng cao giá trị sản xuất, chế biến muối giai đoạn 2021 - 2025, đồng thời dự kiến sơ kết việc triển khai thực hiện Nghị định 40 về quản lý sản xuất, kinh doanh muối. Bên cạnh đó, thời gian tới, Bộ NN-PTNT sẽ tổ chức một diễn đàn để xúc tiến đầu tư thương mại ngành muối, nhiều doanh nghiệp chủ lực của Việt Nam rất muốn tham gia diễn đàn này.

Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, để triển khai Đề án Nâng cao giá trị sản xuất, chế biến muối giai đoạn 2021 - 2025, cần phải đầu tư đồng bộ 3 lĩnh vực gồm: hạ tầng ngành muối, mô hình hiệu quả để có năng suất, chất lượng cao và sản xuất theo chuỗi liên kết để hạt muối ra thị trường có giá trị; các dự án để nâng cao hiệu quả sau đầu tư, bảo tồn và phát triển muối truyền thống, xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, xúc tiến thương mại và truyền thông.

“Nói thì dễ nhưng rất khó, nếu không quyết liệt thì không thể nào thực hiện được. Chúng tôi muốn các doanh nghiệp, địa phương góp ý với tâm huyết, quyết tâm với hạt muối của Việt Nam nâng cao giá trị, làm sao cho 21.000 hộ dân và 51.000 lao động có thu nhập cao, đảm bảo được cuộc sống”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam chia sẻ.

Đề xuất bố trí gần 1.200 tỷ đồng đầu tư

Khái quát các nội dung chính của Đề án Nâng cao giá trị sản xuất, chế biến muối giai đoạn 2021 - 2025, ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, cho biết, đề án sẽ được thực hiện trên địa bàn 35 xã, 12 huyện của 7 tỉnh (Nam Định, Thái Bình, Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thuận, Bến Tre, Bạc Liêu) với quy mô vùng sản xuất trực tiếp gần 2.900ha; diện tích vùng sản xuất hưởng lợi gần 3.300ha.

Theo dự thảo Đề án, 18 doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ; 16 hợp tác xã diêm nghiệp, 2 tổ hợp tác; 4.667 hộ dân với khoảng 11.500 lao động sẽ được hưởng lợi.

Dự án sẽ tập trung vào đầu tư nâng cấp, cải tạo cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất muối; đầu tư hệ thống thuỷ lợi; xây dựng mô hình khuyến diêm; củng cố, phát triển sản xuất, chế biến đa dạng hoá sản phẩm gắn với xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ, nâng cao giá trị sản xuất muối.

Dự kiến, tổng kinh phí của Đề án gần 1.200 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương là 536 tỷ đồng (gồm vốn đầu tư công trung hạn do Bộ NN-PTNT quản lý giai đoạn 2021 - 2025 và vốn ngân sách trung ương thông qua thực hiện các chương trình, dự án khuyến nông...) và vốn ngân sách địa phương gần 284 tỷ đồng, còn lại là nguồn vốn đối ứng và vốn vay tín dụng.

Theo bà Hà Lan Anh - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định, diện tích sản xuất muối toàn tỉnh có 670ha với tổng số 1.371 hộ tham gia. Phấn đấu đến năm 2025 giữ ổn định diện tích sản xuất muối theo phương thức canh tác truyên thống khoảng 200 ha, sản lượng bình quân 50 tấn/ha/năm. Đồng thời xây dựng 2-3 mô hình liên kết sản xuất tiêu thụ muối sạch, dinh dưỡng tự nhiên, trong đó có một chuỗi liên kết muối sạch đủ điều kiện xuất khẩu.

Bên cạnh đó, tỉnh Nam Định sẽ hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư trang thiết bị kỹ thuật, nghiên cứu chế biến sản phẩm mới. Sản lượng muối đạt 100.000 tấn/năm.

Hiện có 6 doanh nghiệp lớn tham gia sản xuất muối, đây là động lực để phát triển muối. Do đó, UBND tỉnh Nam Định đề nghị Bộ NN-PTNT đẩy nhanh tiến độ phê duyệt đầu tư dự án để địa phương có kế hoạch thực hiện các bước tiếp theo, nhằm đưa ngành muối trở thành ngành hàng chủ lực của Nam Định.

Ông Nguyễn Tất Đại - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch (Bộ NN-PTNT) cho biết, dự kiến, nguồn vốn đầu tư các dự án nâng cấp, cải tạo cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất muối và xây dựng mô hình khuyến nông sẽ được phân bổ vào năm 2023 và 2024, do đó không có vấn đề gì phải băn khoăn.

Tuy nhiên, theo chúng tôi, yếu tố then chốt quyết định thành công của Đề án chính là dự án 3 (củng cố, phát triển sản xuất, chế biến, đa dạng hoá sản phẩm gắn với xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ, nâng cao giá trị sản phẩm muối) và dự án 4 (hiệu quả sau đầu tư, bảo tồn và phát triển nghề muối truyền thống, xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, xúc tiến thương mại và truyền thông).

Nếu các địa phương không quyết liệt, không có kế hoạch cụ thể và chủ động nguồn lực từ ngân sách địa phương, nguồn lực doanh nghiệp và hộ dân thì tôi e rằng sau khi các dự án đầu tư hạ tầng hoàn thành, tiến độ triển khai dự án không đáp ứng được kế hoạch ban đầu.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh, đây là đề án mang tính chất an sinh xã hội, bởi những đối tượng hưởng lợi đa số là người nghèo và so với các hàng hoá khác, sản phẩm muối có giá trị thấp nhất và nghiệt ngã nhất. Do đó, Chính phủ giao cho Bộ NN-PTNT xây dựng Đề án phát triển giá trị sản xuất, chế biến muối nhằm vực dậy nghề làm muối, không để mất nghề muối và nâng cao giá trị sản phẩm muối.

Tuy nhiên, muốn đề án, dự án thành công thì các địa phương phải có khí thế, có lửa, có trách nhiệm. Nếu không có lửa, có trách nhiệm vì cộng đồng thì không thể làm được. Do đó, đề nghị đến ngày 20/11, các địa phương gửi văn bản cam kết triển khai thực hiện dự án cho Bộ NN-PTNT. Còn nếu địa phương nào không quyết liệt, mời đứng ra một bên.