Đền Xã Tắc - lễ hội 'đầu cá vá đầu tôm'

Bịa đặt lai lịch đền Xã Tắc

Tại hội nghị thông tin báo chí thường kỳ do Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ninh tổ chức, bà Nguyễn Thu Hương, Phó Chủ tịch UBND TP Móng Cái, cho biết, năm 2019, phần lễ gồm các nghi lễ chính như: Lễ cấp thủy (lấy nước) tại đền Xã Tắc - bến sông Ka Long - ngã ba Soáy Nguồn; lễ mộc dục (tắm tượng) tại đền; lễ nghinh thần (rước thần Xã, thần Tắc du hương/du xuân) theo cung đường từ đền Xã Tắc - đường Tuệ Tĩnh - cầu Hòa Bình - đại lộ Hòa Bình - vòng xuyến Trà Cổ - đường Hùng Vương - cầu Ka Long và trở về đền; lễ an vị tượng tại đàn tế; lễ tế Xã Tắc; lễ dâng lễ vật của các địa phương, các cơ quan, đơn vị, nhân dân trên địa bàn thành phố; lễ cúng chúng sinh; lễ thả thuyền giấy, đèn hoa đăng trên sông Ka Long; lễ xuất tịch tại đền Xã Tắc. Phần hội gồm biểu diễn văn nghệ, diễn xướng dân gian, các trò chơi dân gian truyền thống phù hợp với không gian tổ chức và tính chất của lễ hội.

Lễ tế Xã Tắc 2018

Bà Hương khẳng định: "Đây là lễ hội cấp địa phương, được triển khai theo các quy định hiện hành. Việc tổ chức lễ hội là dịp để quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống, đặc sắc của đền Xã Tắc nói riêng và TP Móng Cái nói chung, phục vụ phát triển du lịch".

Trước đó, năm 2018, lần đầu tiên Móng Cái tổ chức lễ hội Xã Tắc, báo NNVN đã có bài phản ánh về nguồn gốc không rõ ràng của ngôi đền và những sai sót tại đền Xã Tắc phục dựng.

Đầu tiên phải khẳng định những thông tin được các cơ quan truyền thông tỉnh Quảng Ninh đưa ra về đền Xã Tắc là hoàn toàn bịa đặt. Cụ thể, có cơ quan truyền thông tỉnh Quảng Ninh viết: “Tế Xã Tắc là đại lễ cổ truyền, có từ thời Đinh, truyền qua các thời Lê, Lý, Nguyễn và tới ngày nay. Theo các cứ liệu lịch sử, đàn Xã Tắc của tỉnh Hải Ninh xưa được đặt tại Móng Cái vào khoảng thời gian trước hoặc sau Minh Mạng năm thứ 13 (1832). Đàn Xã Tắc là nơi tổ chức lễ tế thần Xã (đất) và thần Tắc (lúa), đây là 2 vị thần tiêu biểu cho 5 thổ thần và ngũ cốc thần theo tư duy của cư dân nông nghiệp”.

Ở Móng Cái không có đền Xã Tắc được lập vào đời vua Minh Mạng. Bởi vì vùng đất này không phải nơi đóng trụ sở tỉnh lỵ. Đàn Xã Tắc của tỉnh Quảng Ninh thời Nguyễn được các sách sử ghi lại rõ thuộc địa phận thị xã Quảng Yên ngày nay, nằm cách Móng Cái hàng trăm cây số.
 

"Đầu cá vá đầu tôm"

Lễ hội đền Xã Tắc năm 2018 được “phục dựng” theo kịch bản do ông Hoàng Quốc Thái - quyền Chủ tịch Hội VHNT tỉnh Quảng Ninh. Ông Hoàng Quốc Thái đã pha chế từ mô hình tế đàn Xã Tắc trong Huế mang ra Móng Cái. Điều này khiến cho những người cao tuổi tại Móng Cái bất bình. Ngay tại Hội thảo về đền Xã Tắc được UBND TP Móng Cái tổ chức vào ngày 24/11/2018, ông Nguyễn Văn Lễ - nguyên Trưởng phòng Văn hóa Thông tin TP Móng Cái đã phản đối.

Đồng tình với ông Lễ, ông Trịnh Tiến Hoan - đã nhiều đời sinh sống tại Móng Cái - cũng nêu thắc mắc trước việc người cao tuổi địa phương không được tham gia đóng góp cho lễ hội. Theo ông Trịnh Tiến Hoan, việc đem lễ tế Xã Tắc từ Huế ra để tổ chức ở Móng Cái là không phù hợp. Ông Lê Thanh Bình nguyên Trưởng công an thành phố Móng Cái còn nêu ra sai sót trong tổ chức lễ tế không phải tế thần mà là nghi thức của… đám ma.

Như vậy, việc tổ chức lễ hội đền Xã Tắc tại TP Móng Cái không có căn cứ mà là chắp vá và hư cấu.

PV Báo NNVN đã liên hệ với bà Nguyễn Thị Hạnh - Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao tỉnh Quảng Ninh để trao đổi về một số nội dung xung quanh lễ hội đền Xã Tắc. Bà Hạnh hẹn trao đổi với phòng chuyên môn rồi sẽ trả lời sau.