Đây là giải thưởng sử học do quỹ giải thưởng mang tên danh nhân Phạm Thận Duật (1825-1885), chí sĩ yêu nước trong phong trào Cần Vương chống Pháp, phối hợp với Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức thường niên.
Ở nước ta, ngoài Giải thưởng sử học Phạm Thận Duật, còn có Giải thưởng sử học Trần Văn Giàu được trao hằng năm để vinh danh những người nghiên cứu lịch sử và lịch sử tư tưởng Nam Bộ và cực Nam Trung Bộ...
Một người bạn của tôi, hiện đang du học nước ngoài, biết tin, liền hỏi: “Năm nào cũng giải này giải nọ, luân phiên nhau trao tặng, mà chẳng thấy thay đổi được nền sử học hoặc có lấy một giáo trình về lịch sử cho đàng hoàng hoặc có lấy vài quyển nghiên cứu chất lượng ra mắt độc giả”.
Câu hỏi này quả thật là điều đáng suy nghĩ.
Thực tế hiện nay, học sinh và sinh viên không say mê học lịch sử trong nhà trường. Các cuốn sách viết về lịch sử vừa khô khan, vừa phiến diện, lượng thông tin không đủ hấp dẫn.
Nhiều nhà nghiên cứu đã không ngần ngại nói thẳng: Bây giờ khó có ai viết được một cuốn lịch sử như cụ Trần Trọng Kim đã viết “Việt Nam sử lược”!
Thực tế hiện nay, vấn đề lịch sử luôn được giới trẻ quan tâm. Sự kiện lịch sử luôn có sức hấp dẫn tuổi trẻ.
Không nói đâu xa, riêng tháng 11/ 2014, việc ra mắt các ấn phẩm lịch sử đã thu hút đông đảo học sinh, sinh viên. Đó là cuộc ra mắt bộ truyện tranh “Long thần tướng” của nhóm tác giả Phong Dương Comic do NXB Đại học Sư phạm phát hành, tại Trung tâm Văn hóa Pháp (24 Tràng Tiền, Hà Nội) đã chật kín người tham dự.
Đó là bộ truyện tranh 10 tập “Hào khí Đông A” do NXB Tri thức và Cty Văn hóa Đông A liên kết phát hành. Đó là cuộc nói chuyện chuyên đề về cuốn sách “Ngàn năm áo mũ” của nhà nghiên cứu Trần Quang Đức, một lần nữa được đón nhận cả ở Sài Gòn và Hà Nội...
Như vậy, lịch sử luôn nóng hổi trước cuộc sống. Chỉ có những người viết vụng, chỉ biết thực hiện công việc “triệu cái bóng ma của quá khứ về” như Các Mác đã cảnh báo từ hơn thế kỷ trước. Bạn đọc là thước đo và thời gian sẽ phát lộ những tinh túy của quá khứ để lại.
Giải thưởng sẽ đi về đâu, khi mà hình như ở nước ta, ngành nào, nghề nào cũng đầy giải thưởng, đôi khi dư luận lại đặt ra dấu hỏi cho chất lượng những giải thưởng đó?
Còn bạn đọc vẫn đang chờ đợi những công trình nghiên cứu, những tác phẩm dịch thuật uy tín, để đưa sử học nói riêng, nền khoa học xã hội cả nước nói chung, tiến lên theo kịp khoa học xã hội thế giới.
