Đối tác công tư: Động lực phát triển khoai tây bền vững

Sáng 14/3, Hội nghị Hiện thực hóa Kế hoạch Mạng lưới đổi mới sáng tạo lương thực thực phẩm tại Việt Nam (FIH-V) năm 2025 được tổ chức tại Bắc Ninh.

Chương trình do Nhóm công tác PPP về Rau quả và Ban thư ký Đối tác phát triển nông nghiệp bền vững Việt Nam (PSAV), Bộ Nông nghiệp và Môi trường đồng tổ chức.

Hội nghị nhằm phổ biến, trao đổi kế hoạch triển khai đề án Mạng lưới đổi mới sáng tạo lương thực thực phẩm tại Việt Nam (FIH-V) 2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm và tham quan mô hình liên kết sản xuất khoai tây bền vững, canh tác theo hướng giảm phát thải và ứng dụng công nghệ cao.

Động lực phát triển chuỗi giá trị khoai tây bền vững

Thành lập từ năm 2010 theo sáng kiến “Tầm nhìn mới cho nông nghiệp” và mục tiêu 20-20-20 (tăng 20% năng suất, giảm 20% đói nghèo, giảm 20% phát thải), PSAV khẳng định vai trò quan trọng trong huy động nguồn lực đầu tư, ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển hiệu quả và bền vững chuỗi giá trị các mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam theo hình thức Đối tác công tư (PPP).

Hiện PSAV có 8 Nhóm công tác PPP, trong đó, nhóm PPP về Rau quả do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (khối công) chủ trì, cùng đồng hành có PepsiCo Foods Việt Nam, Syngenta Việt Nam (khối tư) đã triển khai mô hình đổi mới sáng tạo cho cây khoai tây, hướng đến mục tiêu tăng năng suất, giảm tác động tiêu cực đến môi trường và cải thiện thu nhập cho nông dân.

Trong năm 2024, Nhóm PPP về Rau quả đã triển khai hàng loạt giải pháp mới trong canh tác khoai tây như: Giải pháp đảm bảo sức khỏe đất; bộ giải pháp quản lý sâu bệnh toàn diện; hệ thống tưới chính xác, kỹ thuật bón phân qua hệ thống châm phân; máy quan trắc thời tiết kết nối phần mềm trực tiếp tới điện thoại thông minh; sử dụng máy bay không người lái (drone) để theo dõi quá trình từ gieo trồng đến thu hoạch và phun thuốc phòng trừ sâu bệnh…

Không chỉ góp phần hiện thực hóa Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, và cam kết COP26 giảm phát thải ròng bằng 0 vào 2050 của Việt Nam, những giải pháp này đã giúp Nhóm PPP về Rau quả được lựa chọn để thử nghiệm mô hình công nghệ mới và đổi mới sáng tạo khi triển khai FIH-V bắt đầu từ nhóm ngành nông sản khoai tây.

Nhằm triển khai Đề án FIH-V trong 2025, tại Hội nghị, nhóm PPP về Rau quả sẽ có những phiên thảo luận tập trung về điểm nghẽn chính sách, thách thức của chuỗi giá trị khi thực hiện đổi mới sáng tạo.

Các chuyên gia của Nhóm sẽ chia sẻ Kế hoạch mở rộng vùng trồng khoai tây bền vững ra khu vực phía Bắc sau thành công của vụ đông xuân 2024-2025; ứng dụng công nghệ số để nâng cao hiệu quả quản lý mùa vụ; xác định rào cản, thách thức trong sản xuất và tìm kiếm thị trường, đề xuất giải pháp tháo gỡ nhằm tối ưu hóa chuỗi sản xuất, giảm phụ thuộc nhập khẩu và hướng tới một ngành nông nghiệp bền vững, hiện đại và cạnh tranh cao.

Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Giám đốc Ban Thư ký PSAV bày tỏ ấn tượng với mô hình liên kết sản xuất - tiêu thụ khoai tây bền vững không chỉ giúp năng suất khoai tây tăng cao gấp 3 lần so với phương thức truyền thống mà còn giúp nâng cao thu nhập cho nông dân lên gần 3 lần.

Theo ông, thành công của người nông dân sẽ giúp tăng cường năng lực tham gia vào chuỗi giá trị ngành hàng, nâng cao chất lượng nông sản chế biến tại Việt Nam và vươn tới các thị trường xuất khẩu khó tính. Đây là niềm tự hào và cam kết lâu dài của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Qua đó, Giám đốc Ban Thư ký PSAV hy vọng tiếp tục nhận được sự hợp tác chặt chẽ của Syngenta Việt Nam, Pepsico Việt Nam trong quá trình triển khai Mạng lưới Đổi mới sáng tạo lương thực, thực phẩm Việt Nam trong thời gian tới.

Mở rộng mô hình sản xuất khoai tây bền vững ra phía Bắc

Kể từ năm 2019, dự án sản xuất khoai tây bền vững do PepsiCo, Syngenta và các đối tác Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, Yara, Netafim_Khang Thịnh, Novacid, Mimosatek, Viettransco, Đức Minh, USAID-Resonance - dự án GDA và Dự án She Feeds The World (SFtW) của tổ chức CAREVN triển khai tại Tây Nguyên đã mang lại những kết quả vượt trội.

Từ 400 ha diện tích ban đầu, sau 5 năm - năm 2024 đã đạt gần 1.700 ha, năng suất trung bình đạt 30-34 tấn/ha, cao hơn nhiều so với phương pháp canh tác truyền thống.

Thành công này là tiền đề để nhóm đối tác mở rộng mô hình ra các tỉnh phía Bắc từ vụ đông xuân 2024-2025, với tổng diện tích 320 ha. Kết quả, chỉ sau mùa vụ đầu tiên, năng suất khoai thu hoạch trung bình đạt 23-26 tấn/ha, cao hơn 8 tấn/ha so với các vụ trước.

Chi phí sản xuất cũng giảm nhờ áp dụng hệ thống tưới nước chính xác tiết kiệm được 3.170 m3 nước/ha, bộ giải pháp quản lý sâu bệnh giúp giảm 2 lần phun thuốc/vụ và sử dụng drone giảm hơn 10 lần lượng nước pha thuốc BVTV. Trước đó, mô hình thí điểm vụ đông xuân 2023-2024 ở tỉnh Thanh Hóa và Hải Dương cũng đạt kết quả nổi bật, năng suất cao nhất là 35 tấn/ha.

Đánh giá cao hiệu quả của mô hình, ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: "Trong bối cảnh nông nghiệp toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng bền vững, giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu, mô hình chuỗi giá trị khoai tây bền vững do PepsiCo Foods, Syngenta và các đối tác không chỉ thúc đẩy nông nghiệp xanh mà còn đặt nền móng cho Đề án FIH-V - hướng đến mở rộng mô hình, ứng dụng công nghệ tiên tiến và tạo ra giá trị bền vững cho ngành khoai tây Việt Nam".

Trong khi đó, ông Nguyễn Việt Hà, Tổng Giám đốc Công ty Thực phẩm PepsiCo Việt Nam cho biết: "Là một trong những doanh nghiệp dẫn đầu trong ngành thực phẩm chế biến, PepsiCo cam kết không chỉ mang đến những sản phẩm chất lượng mà còn đảm bảo nguyên liệu đầu vào được sản xuất một cách bền vững, thân thiện với môi trường.

Việc mở rộng mô hình chuỗi giá trị khoai tây bền vững không chỉ giúp chúng tôi chủ động nguồn cung, chuẩn bị vùng nguyên liệu ổn định cho nhà máy mới tại Hà Nam sắp khai trương, mà còn góp phần xây dựng một ngành nông nghiệp hiện đại, giảm thiểu tác động đến môi trường, phù hợp với chiến lược phát triển xanh của Việt Nam".

Tham gia vào mô hình với vai trò quản lý dịch hại, bảo vệ thực vật, ông Nguyễn Thanh Tuấn, Giám đốc Đối ngoại và Phát triển bền vững Công ty Syngenta Việt Nam cho biết, trong khuôn khổ mô hình chuỗi giá trị khoai tây bền vững, Syngenta Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp tiên tiến nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất.

"Quy trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) giúp giảm 2 lần phun thuốc/vụ, vừa đảm bảo hiệu quả bảo vệ cây trồng vừa hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường. Đồng thời, việc ứng dụng drone trong phun thuốc giúp nông dân tiết kiệm hơn 10 lần lượng nước pha thuốc so với phương pháp truyền thống, giảm chi phí sản xuất và tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên", ông Nguyễn Thanh Tuấn chia sẻ thêm.

Hiện nay, sản lượng khoai tây sản xuất tại Việt Nam chỉ đáp ứng được 30-40% nhu cầu khoai tây trong nước, phần lớn vẫn phải nhập khẩu từ Úc, Mỹ, Đức, Hà Lan, Trung Quốc. Năm 2023, Việt Nam đứng đầu về nhập khẩu khoai tây tươi trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trị giá hơn 134 triệu USD. Vì vậy, phát triển vùng trồng khoai tây theo mô hình PPP không chỉ là một hướng đi tiềm năng mà còn là động lực thúc đẩy chuỗi giá trị khoai tây phát triển bền vững, đổi mới sáng tạo.