Ngày trước mỗi khi vào xã Nghĩa Thắng, huyện Nghĩa Đàn (Nghệ An), ai cũng ái ngại lắc đầu, bởi đường từ quốc lộ 48 đi vào tuy không xa, nhưng gập ghềnh toàn ổ gà, ổ voi. Mùa hạ bụi đỏ mù trời, mùa mưa thì bùn đất bê bết. Cuộc sống của người dân hầu như cô lập. Đói nghèo hiện hữu khắp nơi.

I.

Đến Nghĩa Thắng lần này, Chủ tịch UBND xã Nguyễn Quốc Luận niềm nở bắt tay tôi rồi khoe: Anh thấy Nghĩa Thắng bây giờ đã đẹp chưa? Hoàn thành tiến độ xây dựng NTM rồi đấy, nhưng còn chờ cấp trên phê duyệt thời gian đón bằng công nhận. Ngưng một lát, bất chợt Luận bảo: Anh vào làng Vạn đi, làng Vạn bây giờ không còn cảnh xác xơ nghèo đói như cái hồi anh đã từng viết báo đâu.

Làng Vạn ngày xác xơ

Nhắc tới làng Vạn tôi nhớ ngay ngày ấy, khi đoàn cán bộ của tỉnh Nghệ An tới thăm làng Vạn, ông Giàng A Tuấn thay mặt Ủy ban MTTQ tỉnh đã phát biểu: Chúng tôi đã đi đến nhiều nơi thuộc vùng sâu, vùng xa của các huyện Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông, Quế Phong…nhưng chưa thấy có một làng bản nào lại nghèo như dân nơi đây!

Làng Vạn cách trung tâm xã trên 4km nằm chênh vênh bên sườn đồi đổ dốc về sông Hiếu. Xung quanh ba bề bốn bên là bạt ngàn đất đai màu mỡ cùng hoa trái trĩu cành của Nông trường Tây Hiếu 3. Ngày ấy đường xá đi từ xã vào làng nhỏ hẹp, tối om và trơn trượt, cây cối um tùm quanh năm không thấy ánh mặt trời.

Làng Vạn ngày nay

Buổi chiều tôi đi hết cả làng, nhưng chỉ thấy đôi ba mái nhà được lợp bằng tấm fibrô xi măng, còn lại nhà nào cũng mái lá thông thống gió lùa. Làng có 34 hộ (180 nhân khẩu) toàn dân tộc Thái sống quần tụ bên nhau, không có bờ rào bờ dậu, đất đai nhìn không phân định được ranh giới từng nhà. Trời xâm xẩm tối, tôi đến nhà trưởng làng Lang Văn Bưởi. Ông Bưởi bảo: Cả làng bây giờ ai cũng đói như nhau, đến bữa nhà nào cũng phải ăn sắn và củ rừng cùng với con cua, con ốc bắt được từ khe suối.

Chuyện trò chưa bao lâu thì bà Loan, vợ ông Bưởi bê lên bàn một rá sắn luộc và một đĩa cua rang vàng óng, kèm với lá mơ lông. Cầm chai rượu, bà Loan giới thiệu: Đây là rượu sắn ta ủ cùng với men lá. Cua ăn với cái lá này thì tốn rượu lắm đấy nha. Bà lấy ra 3 cái bát Hải Dương rót đầy rượu vào rồi bảo: Ây dà, không mấy khi cán bộ từ tỉnh về cũng phải uống thăm ta cho thật cái bụng nhá.

Thay vì mái lá xác xơ ngày trước, nay ông Bưởi bà Loan đã có ngôi nhà bề thế

Bữa ấy tôi say, say ngả nghiêng chao đảo, nhưng bên tai lúc nào cũng văng vẳng tiếng ông Nguyễn Đức Huệ, khi đó là Bí thư Đảng ủy xã: Cuộc sống của dân làng Vạn chủ yếu là bắt cua, bắt ốc để bán, thu nhập bình quân mỗi người đạt 50 ngìn đồng/tháng. Mệt, ốm và say vì cua rượu, nhưng sáng hôm sau tôi cũng viết xong bài: “Xác xơ làng Vạn”.
 

II.

Đến làng Vạn lần này tôi thực sự ngạc nhiên, bởi sự đổi thay đến không ngờ. Con đường từ UBND xã vào làng dài hơn 4 km, mới ngày nào còn nhỏ hẹp, trơn trượt tối om thì nay đã được bê tông hóa rộng đến 6m, đổ dày 20cm. Hai bên đường còn có rãnh thoát nước, xe máy, ô tô vào ra cứ bon bon êm ru.

Một góc làng quê xã Nghĩa Thắng

Ngõ đầu tiên tôi bước vào là nhà bà Lang Thị Tuyết. Căn nhà mái ngói đỏ tươi nằm ngay đầu làng. Dưới cây mít sum xuê lúc lỉu quả, bọn trẻ đang cười vui đọc tin tức và lướt mạng. Chuyện trò một lúc thì xóm phó Lang Văn Mùi cũng đến nói: Làng Vạn bây giờ không còn cảnh đói nghèo đâu. Cả làng có 47 hộ đều nhà ngói tường xây cả. Ruộng nương tuy không nhiều nhưng lúa, ngô toàn giống cao sản nên đến vụ thu hoạch, hộ nào cũng dư dả. Nghề chăn nuôi ngoài trâu bò, lợn gà ra còn phát triển cả dê…

Đến nhà ông Bưởi, thấy tôi cứ ngắm mãi căn nhà xây mái Thái xinh tươi, bà Loan bảo: Ầy dà, lâu rồi không thấy cán bộ đến thăm, bây giờ làng Vạn đổi thay nhiều lắm. Đường xá đã đổ bê tông đến từng ngõ. Nhà nước cấp xi măng, còn dân thì chỉ góp công thôi. Về phát triển kinh tế, lãnh đạo xã xây dựng nhiều mô hình SX, chăn nuôi tiến bộ để cho bà con cùng học tập. Xã còn vận động bà con vay vốn của ngân hàng phát triển chăn nuôi.

Cuộc sống của dân làng Vạn bây giờ không còn cảnh đói nghèo xơ xác nữa. Thay vào đó nhà nào cũng có của ăn của để. Con cái từ nhỏ đến lớn đều được đến trường. Thanh niên, người già chiều nào cũng luyện tập thể thao, đánh bóng chuyền. Tối về thì tập hát văn nghệ, đóng kịch, hát chèo.

Rời làng Vạn hôm sau tôi còn đến cả làng U, làng Sình, làng Rải… đến đâu cũng thấy đường làng phong quang trên nền bê tông thoáng đãng. Làng trên xóm dưới mái ngói đỏ tươi. Cuộc sống vật chất và tinh thần nâng lên rõ rệt. Năm 2018 tốc độ tăng trưởng kinh tế của xã đạt 31,1%, tăng 17,83% so với cùng kỳ. Tổng giá trị SX đạt 82 tỷ đồng. Thu nhập bình đạt 31,23 triệu đồng/người/năm

Trẻ em làng Vạn vui chơi

Chủ tịch UBND xã Nguyễn Quốc Luận còn cho biết: Trong xây dựng NTM, Nghĩa Thắng đã huy động được 68,212 tỷ đồng. Trong đó ngân sách Trung ương cấp hơn 43 tỷ đồng, huyện 6 tỷ đồng, xã gần 3 tỷ đồng và nhân đóng góp 16 tỷ đồng. Riêng xây dựng đường giao thông hết gần 22 tỷ đồng. Đường trục xóm, liên xóm, nội xóm, ngõ hẻm đã bê tông hóa gần 20km. Tất cả những con đường đã làm đều đạt cấp kỹ thuật của Bộ GT-VT.

Giao thông nội đồng có 18 tuyến xã đã bê tông hóa được 14,6km và nâng cấp sửa chữa cứng hóa được 4,6km. Kinh phí do sức dân bỏ ra làm hết hơn 1 tỷ đồng. Nhờ vậy xã đã thực hiện tốt công tác chỉnh trang đồng ruộng, xây dựng các mô hình SX tiến bộ và tập huấn khuyến nông để đưa nhanh KHKT vào SX.