Vừa qua giao thừa là tôi dong xe máy đi chợ Gò. Bầu trời trong thời khắc bước sang năm mới như nở hoa trên đầu tôi, bởi những chùm pháo hoa tỏa sáng dọc cung đường Quốc lộ 19B. Ngang qua chợ Huyện thuộc thôn Vinh Thạnh, xã Phước Lộc (huyện Tuy Phước, Bình Định), tôi không có cảm giác là mình đang đi giữa đêm, bởi ánh sáng điện từ những căn nhà 2 bên đường hắt ra khiến tôi ngỡ mình đang đi giữa ban ngày.
Tiếng cười nói của những người vừa đón xong giao thừa trong nhà vọng ra, tiếng trò chuyện của lũ trẻ tung tăng trên đường hòa quyện xóa tan thanh vắng của cung đường về chợ Gò.
Vừa qua giao thừa mà chợ Gò đã chen chúc người mua kẻ bán. Ảnh: V.Đ.T.
Vừa đến ngã tư huyện Tuy Phước tôi đã thấy dòng người ngày càng trở nên đông đúc. Xe ô tô, xe máy, người đi bộ chen chúc nhau đổ về chợ Gò. Trời lạnh se sắt, thêm cơn mưa phùn mùa xuân nhưng cũng không ngăn được dòng người khắp nơi hội tụ về chợ Gò mua lộc đầu năm. Mới qua giao thừa mà chợ Gò đã chật kín người mua kẻ bán. Người người khoe áo mới, giữa đêm mà khu phố Phong Thạnh, thị trấn Tuy Phước (huyện Tuy Phước) tưng bừng như có hội.
Gọi là chợ, nhưng chợ Gò không có những sạp hàng như những chợ truyền thống khác, mà hàng hóa được bày bán trên những tấm nhựa hoặc bao tải trải 2 bên Quốc lộ 19B. Hàng hóa cũng rất đặc biệt, chỉ là những quả cau, lá trầu, rau muống, gạo, muối, quả sung, đủ đủ… càng đặc biệt hơn là ở chợ Gò người mua hàng không hề trả giá, người bán nói bao nhiêu người mua móc ví đưa tiền bấy nhiêu. Ngoài chuyện mua mua bán bán, người bán và người mua còn trao cho nhau những nụ cười rạng rỡ.
Ngoài mua bán, người mua kẻ bán lộc xuân ở chợ Gò còn trao nhau những nụ cười đầu xuân. Ảnh: V.Đ.T.
Vừa cúng giao thừa xong, vợ chồng chị Nguyễn Thị Mỹ ở thành phố Quy Nhơn chở nhau trên chiếc xe máy lên chợ Gò mua lộc đầu xuân. “Lộc” chị Mỹ mua là những lá trầu, quả cau, bịch muối, bịch gạo, vôi, rễ, vài bó rau muống… Đó là những món nông sản mà theo dân gian ấy là “lộc xuân”, người đi chợ mua để lấy lộc đầu năm, cầu mong bình an, thịnh vượng trong năm mới.
“Đầu năm tôi mua muối là để cầu xin gia đạo có sự mặn mòi, trầu cau là để xin sự gắn bó keo sơn của đời sống vợ chồng, gạo là để cầu xin năm mới no đủ”, chị Mỹ chia sẻ.
Cụ Nguyễn Thị Quảng (84 tuổi) bán lộc xuân không ngớt tay. Ảnh: V.Đ.T.
Người đi chợ đã sớm, người đi bán “lộc xuân” còn đi sớm hơn. Qua giao thừa năm nay là cụ bà Nguyễn Thị Quảng 84 tuổi, nhưng mới 3 giờ chiều ngày 29 Tết cụ Quảng đã thuê xe ôm chở bà cùng hàng hóa về chợ Gò để bán “lộc xuân”. Nhờ đi sớm nên cụ Quảng chọn được chỗ tốt, ngay trên Quốc lộ 19B, dễ đón khách mua “lộc xuân”. Những người bán “chậm chân” đến muộn, không tìm được chỗ tốt phải bày hàng bán bên lề đường nhánh, không hưởng được ánh sáng điện đường phải chong đèn dầu hoặc sử dụng ánh sáng đèn pin để khách mua thấy đường chọn hàng.
Phải đợi lâu lắm cụ Quảng mới rảnh tay bán hàng, tôi ngồi xuống bắt chuyện. “Cụ già cả rồi mà sao đêm hôm lạnh lẽo mà còn đi bán hàng?”. Cụ Quảng cười móm mém, nói: “Bán lộc xuân cho khách tui cũng được hưởng lộc nên năm nào tui cũng đi chợ Gò. Tui bán “lộc xuân” không phải để kiếm lời, mà chỉ là để kiếm cho mình chút lộc năm mới cho gia đình”.
Nói xong, cụ Quảng ngâm nga mấy câu ca dao: “Đầu năm hái lộc cầu duyên/Trầu cau em gánh đi phiên chợ Gò”; “Đầu năm mua muối/Cuối năm mua vôi”. Rồi cụ Quảng bộc bạch thêm: “Ngày đầu năm người dân đi chợ Gò mua các món muối, gạo, lá trầu, quả cau, rễ, vôi… để cúng ông bà tổ tiên xin lộc đầu năm. Tui cầm được đồng tiền “mua lộc” của khách hàng cũng là cái lộc của tui vậy”.
Không chỉ có phụ nữ, cả thanh niên cũng bán lộc xuân tại chợ Gò. Ảnh: V.Đ.T.
Cứ ngỡ những người bán “lộc xuân” chỉ có phụ nữ, nào ngờ có cả thanh niên. Nhìn chàng trai còn rất trẻ đang bày ra chiếc bao trải bằng phẳng dưới nền đường, bên trên chiếc trẹt là những xấp lá trầu, những quả cau, bên dưới là những bịch muối, bịch gạo, vôi, rễ… Chàng trai trẻ không ngừng rôm rả mời chào khách hàng đến mua.
Theo truyền thuyết, nơi đặt chợ Gò bây giờ là tiền đồn của quân Tây Sơn đóng giữ để bảo vệ cảng Thị Nại và thành Hoàng Đế ngày xưa. Tết đến, Hoàng đế Quang Trung chỉ dụ cho phép mở hội vui xuân tại chợ Gò Trường Úc, trước là để nhân dân vui xuân sau chiến tranh mất mát, khổ nhọc, sau là để ba quân vui xuân vơi bớt đi nỗi nhớ gia đình.
Màn biểu diễn trống khao Hội xuân chợ Gò. Ảnh: V.Đ.T.
Chỉ dụ còn quy định thời gian vui xuân từ mùng 1 đến mùng 3 Tết. Chợ Gò là nơi không có sự thách trả, cãi vã như ở những chợ truyền thống và sự mua bán chỉ là cách để trao cho nhau chút lộc đầu xuân, chúc phúc cho mọi người, mọi nhà năm mới an khang, thịnh vượng chứ không đơn thuần là lý do kinh tế…
Sáng mùng 1, người mua lộc và du khách đến chợ Gò còn được dự Hội Xuân chợ Gò Xuân Ất Tỵ 2025 với chương trình văn nghệ phong phú gồm các tiết mục trống hội, múa lân, ca múa nhạc, múa võ cổ truyền, chơi các trò chơi dân gian, xem hô bài chòi cổ…
Biểu diễn văn nghệ trong Hội xuân chợ Gò. Ảnh: V.Đ.T.
“Hằng năm, chợ Gò chỉ nhóm một phiên vào ngày mùng 1 Tết. Phiên chợ Gò vừa mang tính lịch sử, vừa mang bản sắc văn hóa đặc trưng của huyện Tuy Phước nói riêng và của miền đất võ Bình Định nói chung, trở thành hoạt động văn hóa cộng đồng mỗi khi Tết đến xuân về”, ông Nguyễn Hùng Tân, Phó Chủ tịch UBND huyện Tuy Phước chia sẻ.
