Khoa học công nghệ là chìa khóa thành công

Và, muốn tăng trưởng đột biến thì phải nắm được chìa khóa thành công, đó chính là khoa học công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao.
 

Kim ngạch xuất khẩu tăng gần 900% trong 14 năm

Tại Diễn đàn ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản năm 2018 – Thành công, bài học kinh nghiệm; giải pháp bứt phá năm 2019 diễn ra tại Hà Nội vào cuối tuần vừa qua, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tham dự và phát biểu những vấn đề căn cốt mang tính chiến lược, định hướng sự phát triển của ngành.

Diễn đàn Ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản năm 2018 – Thành công, bài học kinh nghiệm; giải pháp bứt phá năm 2019 diễn ra tại Hà Nội (Ảnh: VV)

Thủ tướng nhận định, năm 2018 kim ngạch xuất khẩu gỗ đạt 9,4 tỷ USD. Đây là minh chứng cho sự thắng lợi trên mặt trận kinh tế. Nhưng, điều quan trọng hơn là sức mạnh nội lực của ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ và lâm sản đã được củng cố vững chắc. Tỷ trọng nguyên liệu chế biến gỗ trong nước (gần như toàn bộ là gỗ rừng trồng) đạt 76,4%, nguyên liệu gỗ nhập khẩu giảm xuống ở tỷ lệ 23,4%.

Sản phẩm đồ gỗ của Việt Nam có chất lượng ổn định, mẫu mã đẹp, phù hợp với thị hiếu tiêu dùng của nhiều quốc gia phát triển. Qua đó thấy rằng, trí tuệ của con người và khoa học công nghệ đã được “thổi” vào từng cái bàn, cái ghế... để nâng giá trị gia tăng cho gỗ Việt. Tỷ lệ nguyên liệu gỗ thô, gỗ tròn xuất khẩu đã giảm mạnh, thay vào đó là gỗ thành phẩm. Đây là bước chuyển biến về chất cực kỳ quan trọng, là cơ sở để hình thành bản sắc riêng, niềm tự hào quốc gia, dân tộc.

Thủ tướng cho biết, bước đầu chúng ta đã hình thành được 4.500 doanh nghiệp chế biến gỗ và lâm sản. Nhiều công ty mạnh dạn đầu tư vào nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chế biến gỗ kỹ thuật cao, dây chuyền tự động hóa để tạo ra sản phẩm đồng nhất về chất lượng, hình thức. Nhờ vậy mà khách hàng từ hơn 120 quốc gia trên thế giới đã tìm đến Việt Nam để đặt hàng. So với năm 2005, kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản đã tăng lên 900%, chưa có ngành hàng nào tăng trưởng mạnh mẽ, đột biến như vậy.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tham quan các gian hàng trưng bày tại diễn đàn (Ảnh: TTXVN)

Tuy nhiên, nhìn thị trường ngành hàng đồ gỗ toàn cầu với giá trị 430 tỷ USD, người đứng đầu Chính phủ Việt Nam chưa cảm thấy thỏa mãn. Bởi, một đất nước “Tam sơn, tứ hải” với diện tích rừng hơn 14 triệu hecta mà kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản của Việt Nam mới chiếm khoảng 6% thị phần toàn cầu. Như vậy là quá nhỏ bé. Phải biến Việt Nam trở thành công xưởng sản xuất, chế biến đồ gỗ của thế giới. Chúng ta phải nâng giá trị xuất khẩu gỗ từ 10 tỷ USD lên 60 – 70 tỷ USD trong tương lai. Đây không phải là điều viển vông mà chúng ta hoàn toàn có thể làm được nếu có một hướng đi phù hợp. Muốn làm được điều đó, ngay từ bây giờ cần đầu tư thích đáng cho nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển đội ngũ thiết kế đồ gỗ nội thất, ngoại thất, chế tạo máy chế biến gỗ... Bởi phi khoa học bất thành ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu gỗ và lâm sản cao cấp”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nói.
 

Vừa trồng rừng, vừa “trồng” người

NGND.GS.TS Trần Văn Chứ, Hiệu trưởng Trường Đại học Lâm nghiệp, chia sẻ: Số lượng kỹ sư ngành chế biến lâm sản, thiết kế nội thất ở nước ta chỉ chiếm 1 – 2%. Lao động được đào tạo bài bản chỉ chiếm 20 – 30%, còn lại là lao động phổ thông chưa qua đào tạo. Chất lượng và năng suất lao động của ngành chế biến gỗ Việt Nam thấp, chỉ bằng 50% năng suất lao động so với Philipines, 40% của Trung Quốc và 20% của Liên minh châu Âu (EU). Cuộc cách mạng 4.0 trong chế biến gỗ và lâm sản đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao, ứng dụng tốt khoa học công nghệ sản xuất. Đây là thách thức rất lớn đặt ra cho ngành chế biến gỗ và lâm sản về đào tạo nguồn nhân lực.

Bên cạnh đó, một “nút thắt” lớn khác của ngành gỗ chính là nguồn nguyên liệu. Nhận thức được điều đó, từ năm 2013 – 2017, thực hiện đề án tái cơ cấu ngành Lâm nghiệp, các đơn vị nghiên cứu và chuyển giao đã ưu tiên thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu về chọn tạo, phát triển các giống cây lâm nghiệp mọc nhanh (keo, bạch đàn), cây bản địa gỗ lớn, cây lâm sản ngoài gỗ có lợi thế cạnh tranh cao. Đồng thời nghiên cứu các quy trình, công nghệ tiên tiến trong chế biến gỗ, lâm sản ngoài gỗ và nguyên liệu phụ trợ trong sản xuất đồ mộc; xây dựng các gói kỹ thuật tối ưu về chuyển hóa rừng kinh doanh gỗ nhỏ sang kinh doanh gỗ lớn, ứng dụng kỹ thuật thâm canh cho các loài cây trồng rừng chủ lực và chủ yếu.

Ngành chế biến gỗ tăng trưởng đột biến trong những năm qua (Ảnh: Võ Việt)

Đặc biệt, các cơ sở nghiên cứu cũng đã đẩy mạnh chuyển giao giống gốc, công nghệ mô – hom, công nghệ xây dựng các vườn giống cho hơn 35 đơn vị sản xuất giống với số lượng trung bình 500.000 giống gốc mỗi năm. Thông qua kết quả nghiên cứu phát triển và sự hỗ trợ của các chương trình dự án, tỷ lệ sử dụng cây vô tính trong trồng rừng, bình quân trong cả nước khoảng 30%.

NGND.GS.TS Trần Văn Chứ cũng cho biết: Gỗ hợp pháp là yêu cầu đòi hỏi bắt buộc đối với thị trường xuất khẩu tiềm năng như EU, Mỹ, Nhật Bản... và thị trường quốc tế. Bởi vậy, để có được nguồn nguyên liệu gỗ hợp pháp ổn định, bắt buộc phải triển khai đẩy mạnh các mô hình liên kết trồng rừng gỗ lớn có chứng chỉ rừng bền vững (FSC) giữa các công ty chế biến gỗ xuất khẩu và các hộ trồng rừng.

Ông Nguyễn Chiến Thắng – Chủ tịch HĐQT Công ty Scansia Pacific, cho biết: Tính đến cuối năm 2017, Việt Nam có 723 doanh nghiệp có chứng chỉ chuỗi hành trình (CoC/FSC), đứng đầu khu vực Đông Nam Á. Trong đó, 49 doanh nghiệp được cấp chứng chỉ quản trị rừng bền vững với tổng diện tích 226.500 ha. Theo khảo sát, các công ty thu mua gỗ từ rừng được cấp chứng chỉ FSC giá cao hơn từ 12 – 15% so với rừng không được cấp chứng chỉ.

Tuy nhiên, rất cần có cơ chế, chính sách cụ thể để thực hiện mô hình liên kết này có hiệu quả bền vững. Trong đó, cần nghiên cứu xây dựng được suất đầu tư trồng rừng đầy đủ cho 1 chu kỳ cây trồng theo từng vùng sinh thái, trong đó xác định được các chi phí công đoạn trồng rừng (xử lý thực bì, làm đất, mua cây non, trồng, chăm sóc, bảo vệ...). Xây dựng suất đầu tư trồng rừng này không phải để xin tiền ngân sách mà là căn cứ quan trọng để người dân vay ngân hàng.