Mùa cá ra sông

Mùa lũ lớn hơn mọi năm

Các loài thủy sản sau một thời gian theo nước lũ từ thượng nguồn sông Cửu Long đổ về tràn vào đồng ruộng, mương vườn để sinh sôi, nảy nở…, đến khi lũ đạt đỉnh cao, nước bắt đầu rút, cũng là lúc các loài thủy sản theo con nước ra sông, kênh, rạch… để trở về cội nguồn, dân gian Nam Bộ còn gọi là mùa cá ra! Đây là thời điểm mà nhiều người dân châu thổ ĐBSCL bước vào mùa đánh bắt tôm, cá chính vụ…

Hằng năm, vào mùa cá ra, đông đảo người dân Đồng Tháp Mười và khu Tứ Giác Long Xuyên thường tổ chức các hình thức thả lưới, giăng câu, cất vó, đặt dớn, quăng chài… để đánh bắt thủy sản. Nhà nào đủ khả năng, có nhiều phương tiện thì đánh bắt thủy sản để bán, còn hộ nào không đủ khả năng, ít phương tiện thì đánh bắt thủy sản để cải thiện bữa ăn hàng ngày hoặc đem phơi khô, ủ mắm… để dành ăn lâu dài.

Năm nay, nước nổi về sớm và mực nước cao hơn cùng kỳ mọi năm, gia đình ông Huỳnh Văn Liệp ở ấp Bưng Sấm, xã Tân Công Sính (huyện Tam Nông, Đồng Tháp) thả 500 mét lưới loại 3 phân, mỗi ngày ông bắt được từ 15 - 20kg cá rô đồng, cá chốt, cá rằm, cá sặt, cá chạch... Ngày nào trúng kiếm cũng được trên 30kg cá các loại.

Gia đình ông Liệp chọn cá lớn bán cho thương lái với giá vài chục đến cả trăm ngàn đồng một ký, còn cá nhỏ bán cho những hộ nuôi cá lóc, cá trê để làm mồi với giá 5.000 đồng/kg, thu nhập mỗi ngày từ 150.000 - 200.000 đồng. Ngày nào giăng lưới được nhiều, bán không hết, ông Liệp huy động người thân trong gia đình cắt đầu cá, làm sạch vảy, ruột cá... để làm mắm.

Xuôi theo các tuyến kênh, rạch thuộc các huyện Hồng Ngự, Thanh Bình, Tam Nông, Tân Hồng, Tháp Mười, Cao Lãnh, Thành phố Hồng Ngự… (Đồng Tháp) vào mùa cá ra, chúng tôi bắt gặp nhiều dàn vó cất đặt giữa lòng kênh để hứng cá, tép trông thật ngoạn mục.

Anh Tư Bờ, chủ một dàn vó trên dòng kênh dọc dài ngoài Vườn Quốc gia Tràm Chim (huyện Tam Nông) cho biết: Gặp lúc cá ra rộ (mồng 10 hoặc 25 tháng 9 và tháng 10 Âm lịch), mỗi lần cất lên được năm, sáu ký cá các loại, nhiều nhất là cá linh và cá thiểu. Mỗi mùa cá ra, gia đình anh Tư Bờ thu nhập năm, sáu triệu đồng như chơi! Nói thì dễ ăn như vậy, chớ làm một dàn vó tốn chi phí vài ba triệu đồng, nặng nhất là tiền mua lưới, cây, dây…

Muốn có một dàn vó cất để bắt cá, phải sắm ít nhất 20kg lưới và gần 10 cây tre, gáo, bạch đàn… Mỗi dàn vó phải có bộ khung lưới gồm 4 cây tre dài kết chéo hình chữ thập gắn với nhau vừa cơ động, vừa chặt chẽ với dàn cất đòn bẩy để việc cất vó đạt hiệu quả như mong muốn…

Có xuồng, có lưới là không lo đói

Bên cạnh nghề cất vó, người dân Đồng Tháp còn sử dụng phương tiện đánh lưới giựt để khai thác nguồn lợi thủy sản. Loại hình này đánh bắt rất hữu hiệu, cá tôm không tài nào thoát ra được… Nhiều người dân ở xã Hòa Bình, huyện Tam Nông và xã Vĩnh Châu, huyện Tân Hưng (tỉnh Long An) có nghề bắt cá bằng lưới giựt trên dòng kênh Phước Xuyên vui vẻ bày tỏ: Mỗi dàn lưới giựt tuỳ theo lòng kênh sâu, cạn, rộng, hẹp… mà mua sắm cho phù hợp.

Khi thực hiện mỗi mẻ lưới giựt, cần phải có từ 7 - 10 lao động. Trước tiên, cho hai chiếc tàu có lắp đặt máy D15 chạy cặp kè, khi tới điểm xuất phát, lưới được bủa xuống kênh, lập tức 2 chiếc tàu tách ra 2 phía từ từ xa nhau và lưới mỗi lúc được bung rộng ra. Viền dưới của 2 đầu lưới được treo 2 thỏi chì nặng cỡ 30kg trở lên để bám sát mặt đáy kênh… Hai chiếc tàu chạy khoảng 500m là phát tín hiệu cho tàu sáp lại gần nhau như ban đầu.

Trong phút chốc, các lao động kéo lưới nối ráp lại, cử ra một người có kinh nghiệm kéo nhanh viền dưới của lưới lên, không cho cá tôm có đường thoát thân… Các loại thủy sản đều nằm gọn trong lưới. Trung bình, mỗi đợt đánh lưới giựt bắt được trên dưới 40kg cá các loại… Mỗi mùa cá ra kiếm cũng được chí ít 20 triệu đồng.

Vào thời điểm nước kém, cá trên đồng lũ lượt kéo nhau ra sông, kênh, rạch… Ở những nơi nước xoáy hay những nơi đầu vàm kênh, ngã ba, ngã tư… trong những ngày cá ra, nhiều người dân ngày đêm quăng chài, thả lưới… Với loại lưới giăng, nhiều người phải cuốn lưới mang về nhà treo lên để gỡ cá ra. Với 400m lưới loại 2,5 phân, một ngày đêm, vợ chồng anh Nguyễn Văn Hội ở ấp Phú Bình, xã Phú Thành B, huyện Tam Nông đem giăng bắt cũng được 5kg cá các loại. Ngày nào trúng kiếm cũng được trên 10kg cá, thu nhập hàng trăm ngàn đồng, vừa có nguồn thức ăn, vừa trang trải chi phí trong gia đình và nuôi 2 đứa con ăn học…

Còn anh Tâm ở xã Hòa Bình, huyện Tam Nông thì bộc bạch: “Với một chiếc xuồng nhỏ và một cái chài, vào thời điểm cá ra, vợ chồng tôi bơi xuồng tới các vàm kênh... Vợ tôi bơi xuồng, còn tôi quăng chài liên tục mỗi ngày bắt được 4 - 5kg cá là chuyện bình thường". Vợ anh Tâm ngồi kế bên tiếp lời: “Năm nay, nước cao hơn mọi năm nhưng cá tép không nhiều. Bởi nguồn cá bị cạn kiệt do những người thiếu ý thức sử dụng ngư cụ cấm khai thác thủy sản, mang tính hủy diệt… Vợ chồng tôi tuy đánh bắt được ít cá, nhưng nhờ bán được giá cao nên gia đình cũng đỡ cực về cái ăn, cái mặc… trong mùa nước nổi. Cá bắt được làm thức ăn hằng ngày, nếu còn dư đem ra chợ bán lấy tiền mua vật dụng cần thiết để sinh hoạt trong gia đình. Gặp ngày nào cá nhiều dội chợ tôi đem về ủ mắm, phơi khô để dành ăn dần…”

Mùa lũ ở đồng bằng châu thổ sông Cửu Long, dân nghèo Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long… với bản tính siêng năng, cần cù, chịu khó có được chiếc xuồng, tay lưới, giàn câu, cái chài… sẽ không bao giờ bị đói. Do đó, việc giúp đỡ dân nghèo vùng lũ bằng chiếc xuồng, tay lưới, cái chài… để họ có phương tiện đánh bắt thủy sản kiếm sống là hiệu quả thiết thực nhất.