Hồ đập cạn kiệt
Nam Trung bộ đang diễn ra nắng hạn gay gắt, không có mưa bổ sung nên các hồ chứa gần cạn kiệt.
Tại Bình Thuận, theo Chi cục Thủy lợi, hiện tổng lượng nước hữu ích trong các hồ chứa nước thủy lợi, thủy điện trên bàn chỉ còn 278,75/1.033 triệu m3, đạt 26,98% so với dung tích thiết kế. Trong đó hồ thủy điện Hàm Thuận còn 220,55/522,5 triệu m3, đạt 42,21% so với dung tích thiết kế. Hồ thủy điện Đại Ninh còn 30,75/251,73 triệu m3, đạt 12,22% so với dung tích thiết kế.
Hạ lưu cống lấy nước hồ Tân Giang, xã Phước Hà, huyện Thuận Nam. Ảnh: Minh Hậu.
Tương tự, tại Ninh Thuận, theo Chi cục Thủy lợi, lượng nước tích trữ tại 21 hồ còn 31,21/194,49 triệu m3, đạt 16,04% dung tích thiết kế. Trong đó, một số hồ chứa đã xuống mực nước chết như: Phước Nhơn, Phước Trung, Ông Kinh, Lanh Ra. Các hồ chứa xấp xỉ đến mực nước chết như: Tân Giang, Suối Lớn, Sông Biêu, Nước Ngọt, Sông Trâu, Cho Mo, Tà Ranh... Bên cạnh đó, mực nước hồ Đơn Dương còn 72,13/165 triệu m3, đạt 43,71% dung tích thiết kế.
Còn Khánh Hòa, theo Chi cục Thủy lợi, hiện tổng dung tích trữ nước của 31 hồ chứa (28 hồ thủy lợi và 3 thủy điện) chỉ đạt khoảng 37% so với dung tích toàn bộ.
Tại Phú Yên, theo Chi cục Thủy lợi tổng dung tích trữ nước toàn bộ các hồ chứa chỉ còn trên 43 triệu m3, đạt 63% so với thiết kế, thấp hơn so với trung bình nhiều năm là 10%. Bên cạnh đó, tổng dung tích trữ nước toàn bộ trong các hồ chứa thủy điện đạt khoảng 71,8% so với dung tích toàn bộ thiết kế, thấp hơn so với trung bình nhiều năm khoảng 7,1% và thấp hơn cùng kỳ năm 2019 là 2,1% và thấp hơn cùng kỳ năm 2018 là 8,5%.
Cắt giảm sản xuất, đẩy mạnh chuyển đổi cây trồng
Sau khi kết thúc vụ ĐX 2019 - 2020 với tình hình nguồn nước cạn kiệt, các địa phương sẽ tập trung ưu tiên cấp nước sinh hoạt, nước cho gia súc, các ngành dịch vụ khác, cây trồng cây lâu năm.
Về phương án sản xuất, các địa phương đều đã xây dựng các kịch bản ứng phó, trong đó có sự chủ động chuyển đổi diện tích lúa sang cây trồng cạn, để tiết kiệm nước tưới trong vụ hè thu.
Các tỉnh Nam Trung bộ sẽ chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng sử dụng ít nước trong vụ hè thu. Ảnh: Minh Hậu.
Theo bà Nguyễn Thị Phương Vinh, Chi cục phó Chi cục Trồng trọt - BVTV Bình Thuận, ngành NN-PTNT đã xây dựng 3 kịch bản cho vụ hè thu. Cụ thể, phương án 1, khi có mưa đảm bảo nguồn nước, tỉnh sẽ bố trí toàn bộ diện tích gieo trồng hơn 52.545 ha, trong đó 43.200 ha lúa và 9.345 ha bắp.
Phương án 2, nếu trời có mưa từ 15/6 đến trước 30/6 nhưng vẫn đảm bảo nước tưới, tỉnh sẽ cắt giảm một số diện tích sản xuất lúa ở huyện Hàm Thuận Nam. Còn các huyện khác vẫn cho sản xuất vụ hè thu muộn. Khi đó, tổng diện tích sản xuất phương án này là hơn 42.000 ha lúa và 8.730 ha bắp.
Còn phương án 3, mưa trễ sau 30/6, thì trên cơ sở tính toán, cân đối nguồn nước và lượng nước tích hiện nay của hồ thủy điện Đại Ninh và Hàm Thuận - Đa Mi của Cty TNHH MTV KTCTTL sẽ ưu tiên nước sinh hoạt, nước gia súc, tiếp đến nước sản xuất vụ hè thu.
Theo kịch bản này, khu vực đồng bằng La Ngà sẽ gieo trồng 12.459 ha lúa (Đức Linh 6.115, Tánh Linh 6.344 ha).
Các khu vực khác sau khi thu hoạch xong vụ ĐX thì tạm dừng sản xuất. Đối với cây trồng cạn như rau, đậu các loại… các địa phương cũng phải rà soát, cân đối đảm bảo nguồn nước mới gieo trồng. Đồng thời chủ động chuyển đổi diện tích lúa để bố trí trồng cây trồng cạn.
Tại Ninh Thuận cũng xây dựng 3 kịch bản cho vụ hè thu. Trong đó, nếu đến tháng 4/2020 trên địa bàn tỉnh không mưa, các hồ không có nước bổ sung. Hồ Đơn Dương dung tích đạt khoảng 70 triệu m3 nước.
Khi đó, tỉnh này sẽ dừng sản xuất lúa tại khu tưới của 21 hồ chứa; bố trí sản xuất các khu tưới của hệ thống Sông Pha, Lâm Cấm, vùng đầu kênh Nam, kênh Chàm, kênh Bắc của đập Nha Trinh và một số vùng thuộc khu tưới hồ, đập nhỏ do huyện quản lý, với tổng diện tích hơn 17.159 ha gồm hơn 2.444 ha lúa, 14.696 ha mùa và 19,2 ha thủy sản. Phương này diện tích dừng sản xuất vụ hè thu là 15.360 ha, trong đó diện tích lúa 10.837 ha và màu 4.523 ha.
Còn nếu đến tháng 4/2020 trên địa bàn tỉnh không mưa, các hồ không bổ sung nguồn nước, nhưng hồ Đơn Dương dung tích đạt từ 90 triệu m3. Khi đó, tỉnh này sẽ dừng sản xuất lúa tại khu tưới của 21 hồ chứa; bố trí sản xuất các khu tưới của hệ thống Sông Pha, Lâm Cấm, vùng đầu kênh Nam, kênh Chàm, kênh Bắc của đập Nha Trinh và một số vùng thuộc khu tưới hồ, đập nhỏ do huyện quản lý, với tổng diện tích hơn 21.390 ha gồm 6.539 ha lúa, 14.772 ha màu, thủy sản 79,3 ha. Phương án này, diện tích dừng sản xuất vụ hè thu là 11.189 ha, trong đó diện tích lúa 6.742 ha; màu 4.447 ha...
Ngoài lên phương án cắt giảm diện tích sản xuất, ông Phạm Dũng, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt - BVTV Ninh Thuận, cho biết, địa phương cũng đã có kế hoạch chuyển đổi cây trồng trong vụ hè thu ở những vùng nguy cơ thiếu nước tưới. Theo đó, tổng diện tích trên địa bàn dự kiến chuyển đổi 320 ha từ đất lúa và đất khác sang cây trồng cạn và cây dài ngày. Trong đó, huyện Bác Ái 200 ha, huyện Ninh Sơn 50 ha, huyện Ninh Phước 44 ha, huyện Thuận Bắc 21 ha và huyện Ninh Hải 5 ha.
Còn tại Khánh Hòa, với tình hình nguồn nước các hồ chứa hiện nay, qua kiểm tra, rà soát và cân đối ưu tiên cho nước sinh hoạt, nước phục vụ chăn nuôi, nguồn nước sản xuất vụ hè thu chỉ đảm bảo 4.800 ha lúa. Dự kiến diện tích dừng sản xuất chờ mưa hoặc bỏ vụ khoảng 13.000 ha.
Mô hình chuyển đổi cây trồng đậu bắp Nhật ở Bình Thuận. Ảnh: KS.
Theo Chi cục Trồng trọt – BVTV tỉnh này, sau khi cân đối nguồn nước tại các hồ chứa trên địa bàn, các địa phương sẽ có kế hoạch sản xuất lúa đối với những diện tích đảm bảo ăn chắc. Còn những vùng nguy cơ thiếu nước sản xuất lúa nhưng vẫn đủ để sản xuất rau màu, các địa phương sẽ khuyến khích nông dân chuyển đổi cây trồng khác sử dụng nước ít hơn như mè, đậu các loại, ngô, ớt…
Đối với Phú Yên, theo dự báo của các cơ quan chức năng thì mùa khô năm 2020 tình trạng khô hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn tương đương hoặc cao hơn 10% so với mùa khô năm 2019.
Vì vậy để chủ động ứng phó, theo Chi cục Trồng trọt - BVTV Phú Yên, các địa phương tiến hành rà soát diện tích sản xuất lúa, chủ động cân đối nguồn nước, khoanh vùng sản xuất, tập trung chỉ đạo sản xuất cho từng vùng. Trong đó, đối với những khu vực khả năng bị hạn hán kéo dài thiếu nước tưới sẽ thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng cạn như ngô, sắn, lạc, vừng...
Cụ thể, tại huyện Đông Hòa, dự kiến chuyển đổi các chân ruộng cao xa, cuối kênh có khả năng thiếu nước ở các xã Hòa Thành, Hòa Hiệp Trung, Hòa Hiệp Bắc, Hòa Xuân Nam... sang gieo trồng cây trồng cạn, kết hợp với bơm tưới bổ sung nước để đảm bảo hiệu quả sản xuất.
Tại huyện Phú Hòa cũng sẽ theo dõi chặt chẽ tình hình diễn biến hạn hán các khu vực thường xuyên xảy ra khô hạn như: Hòa Trị, Hòa An, Hòa Quang Nam, Hòa Quang Bắc để dùng máy bơm bổ sung chống hạn kịp thời. Các diện tích thiếu nước khác sẽ căn cứ vào nguồn nước và nhu cầu sử dụng nước của từng loại cây để chọn cây trồng chuyển đổi phù hợp.
