Ngạc nhiên "xóm nhà không cửa"

Không biết từ khi nào “xóm nhà không cửa” thuộc ấp Mũi, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau đã được hình thành. Ngay cả những bậc lão làng sinh ra và lớn lên tại đây cũng không giải thích được. Có điều ai cũng phải công nhận rằng, đây là nơi duy nhất trên đất nước ta còn lưu giữ lại được nét đẹp văn hóa đặc trưng của vùng đất phương Nam.

Chiếc ca nô nhẹ nhàng lướt như bay trên mặt sông đưa chúng tôi từ TP Cà Mau đến xã Đất Mũi. Mấy anh bạn đi cùng tôi lần đầu tiên được “phượt” trên sông nước nên có cảm giác không quen, họ cứ kêu ồ lên mỗi khi chiếc ca nô nghiêng như muốn úp để qua đoạn cua gắt.

Mất hơn 2 giờ đồng hồ, chúng tôi có mặt tại UBND xã Đất Mũi. Đón chúng tôi là một thanh niên có cái tên không đụng hàng là Lùn (nhân viên Trạm phát thanh xã) niềm nở: “Từ ngày hôm qua, em đã nghe chú Tiến (Lý Hoàng Tiến, Bí thư Đảng ủy xã Đất Mũi) giao nhiệm vụ dẫn đường cho các anh đến xóm Mũi”.

Không để những vị khách còn đang say sóng chờ lâu, Lùn đã nhanh nhẹn chuẩn bị đầy đủ phương tiện từ mũ bảo hiểm đến xe máy. Thế là chuyến đi đến với người dân ở “xóm nhà không cửa” của chúng tôi đã bắt đầu.

Có trộm đâu mà làm cửa

Từ trụ sở UBND xã Đất Mũi đến “xóm nhà không cửa” thuộc ấp Mũi chưa đầy 5 km. Ngay từ lúc mới đặt chân ở đầu làng ấp Mũi, chúng tôi đã cảm nhận được sự yên bình, thanh tĩnh mà gần gũi đến mức lạ thường của làng quê nơi đây. Những ngôi nhà khang trang san sát nhau có mặt sau dựa lưng vào bìa rừng, còn mặt trước thì hướng ra con lộ giao thông nông thôn bóng loáng. Điều khiến mấy anh bạn đi chung với tôi giật mình là ở xóm này chỉ cần đứng ở trước nhà đã có thể nhìn thấy hết mọi đồ đạc bên trong.

Những ngôi nhà không cửa tạo nên nét đẹp ở xóm Mũi

Ông Trần Thanh Tùng, Trưởng ban nhân dân ấp Mũi, cười tươi cho biết: “Cũng vì mê cái phong tục tạo nên một nét đẹp giữa đời thường này mà cách đây mấy chục năm tôi đã đưa vợ con về đây sinh sống. Ở đây người dân chỉ lo làm giàu chứ còn của cải, tiền bạc, heo, gà… thì khỏi phải lo bị mất trộm”.

Ông Tùng quê gốc ở miệt Giá Rai (Bạc Liêu), năm 1991 khi phong trào nuôi tôm trên đất bãi bồi ở Ngọc Hiển phát triển rầm rộ, ông cũng bị cuốn theo bởi cơn sốt “cơm áo gạo tiền” dạt về đây. Đến năm 1995, bãi bồi bị giải tỏa, ông Tùng không trở lại quê hương mà quyết định đưa cả gia đình về đây định cư sinh sống.

Vốn là người thật thà, chất phác nên dù không phải là dân địa phương nhưng hơn 10 năm trước ông Tùng được bà con xóm Mũi tin tưởng bầu làm công an ấp, rồi phó ấp và bây giờ là Trưởng ban nhân dân ấp Mũi. “Hơn 10 năm tham gia các hoạt động ở địa phương này, tui chưa phải xử lý đến 5 vụ trộm cắp”, ông Tùng nói.

Vậy là ở đây cũng có trộm? Anh bạn tôi hỏi. Ông Trưởng ban nhân dân ấp vội khua tay: “Trộm gì đâu. Chẳng qua là mấy ông bợm nhậu đang đêm hết mồi đi bắt mấy con cua của bà con về làm mồi nhậu  ấy mà. Mấy con cua thì ăn nhằm gì, nhưng không biết ai làm nên phải điều tra. Nói là điều tra cho oai vậy chứ chỉ cần hỏi ai bắt cua thì mấy ông bợm nhậu đã ra nhận rồi. Nói là “trộm” để cho mấy ông hay nhậu chừa đi cái tật rượu chè thôi”.

Sau mấy câu lý giải từ “trộm” của ông Tùng, mọi người có mặt ồ lên cười. Hóa ra, “trộm” ở xứ này được bà con quan niệm nhẹ nhàng đến thế. Mà nghĩ cũng phải, vì nếu như ở xóm Mũi có người tham lam thì đã không tồn tại cái danh "xóm nhà không cửa".

Tìm đến nhà của ông Tám Đá (Nguyễn Văn Đá, SN 1949), hỏi ông Đá về phong tục, tập quán cất nhà không cửa ở đây, chúng tôi được vợ chồng ông Đá trả lời đúng một câu: “Cất nhà vậy ở cho mát, chứ dùng của làm chi, bít bùng, nóng nực lắm!”. Thấy chúng tôi trố mắt lên trước câu trả lời, ông Tám Đá nói vội: “Tính đến đời con tui nữa là đã 4 đời gia đình tui sinh sống ở làng này. Tui cũng hổng biết nhà không cửa có từ khi nào nữa à nghen. Chỉ biết khi mở mắt chào đời thì nhà tui đã không cửa. Lớn lên đi khắp xóm cũng không nhà nào có cửa. Mà đâu phải dân ở đây nghèo đâu, nhà nào cũng có tủ lạnh, tivi, xe máy… nhưng không nhà nào “làm nổi” cái cửa. Mình cũng theo phong tục của ông cha mà sống, mà gìn giữ để lưu truyền cho con cháu”. Tiếp lời chồng mình, bà Huỳnh Thị Ba, nói: “Hai vợ chồng tui có đến gần 40 chục đứa con cháu. Từ lúc tụi nó còn nhỏ, vợ chồng tui đã dạy bảo chúng nó không được tham lam của ai. Phải biết lo mà làm để ăn".

Hai bên đường dọc theo con lộ dẫn vào Khu du lịch văn hóa Mũi Cà Mau thuộc ấp Mũi là những dãy nhà sàn của cư dân bản xứ. Ngoài nét văn hóa đặc trưng nhà không cửa thì nhà sàn cũng là một nét đẹp độc đáo. Do địa hình gần biển nên từ tháng 9 -10 hàng năm nước biển dâng cao có khi cả mét. Do vậy nhà nào cũng phải làm sàn cao hơn một mét để không bị ngập khi nước dâng. Sàn nhà cao, cộng thêm nhà không cửa nên ban ngày những cơn gió biển thổi ào ào làm mát đến tận guột gan những vị khách như chúng tôi.

Trẻ con ở xóm Mũi có hơn 90% được đến trường

Của nả vứt ngoài sân chẳng ai ngó ngàng

Ông Trần Thanh Tùng, Trưởng ban nhân dân nhân ấp Mũi, cho biết, ấp Mũi có 341 hộ, 1.780 nhân khẩu. Cách đây vài năm, ấp Mũi có đến 100% nhà không cửa. Còn bây giờ do xã hội phát triển có một số gia đình đã xây cửa nhà mình. Tuy nhiên, con số này chỉ chiếm một phần nhỏ.

Nói về việc nhà trong xóm không cửa, ông Nguyễn Văn Bi (Hội Nông dân ấp Mũi) bộc bạch: “Không phải vì ở đây là nơi độc địa, không lối thoát nên không có trộm mà bởi vì dân ở đây không ai biết tham lam tài sản của người khác. Ai cũng lo làm ăn phát triển kinh tế gia đình mình hết, nên ban đêm xe cộ đậu ngoài sân cũng không ai thèm lấy”.

Quả đúng như lời ông Bi, quan sát từ đầu ấp đến cuối ấp, chúng tôi ghi nhận ở từng hộ gia đình bà con “bỏ mặc” tài sản của mình không người trông coi. Dân xóm Mũi sống chủ yếu nhờ vào việc khai thác nguồn lợi thủy hải sản từ biển nên ban ngày hầu như ai cũng ra biển đánh bắt. Tất cả đồ đạc, của cải để lại nhà nhưng không bị mất thứ gì.

Chiều muộn, chúng tôi tạm biệt người dân ở “xóm nhà không cửa”, lời nói của ông Tám Đá cứ văng vẳng bên tai: “Ở cái xứ này dân chúng rất đồng lòng. Có chuyện gì chỉ cần hô nhẹ một tiếng là cả làng xúm lại. Bọn trộm nó sợ dân chúng tôi chứ chúng tôi không sợ nó”.

Có lẽ, hơn ai hết người dân và chính quyền nơi đây hiểu được sự tồn tại của những ngôi nhà không cửa ở xóm Mũi có ý nghĩa về tinh thần như thế nào. Họ đã và đang chung tay để giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa đặc sắc này như là một tài sản thiêng liêng không gì có thể sánh bằng.