Một người ủng hộ Tổng thống Donald Trump mang cờ Liên minh vào tòa nhà Quốc hội Hoa Kỳ, ngày 6/1/2021. Ảnh: Reuters.
Các nhà sử học nhận thấy sự tương đồng mạnh mẽ giữa nước Mỹ bị chia rẽ vào năm 1869 và xu hướng chính trị, bạo lực của đám đông theo chủ nghĩa Trump ngày nay.
Thông báo của Tổng thống Donald Trump rằng ông sẽ không tham dự lễ nhậm chức sắp tới của người kế nhiệm Joe Biden và việc một đám đông ủng hộ Tổng thống tấn công Điện Capitol đánh dấu một mức độ chia rẽ chưa từng thấy ở quốc gia này kể từ Nội chiến.
Lần cuối cùng một Tổng thống đương nhiệm từ chối tham dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm được bầu hợp lệ - một sự kiện nghi lễ lớn trong chính trường Hoa Kỳ cũng là sự chuyển giao quyền lực chính thức - là vào năm 1869. Nội chiến đã diễn ra từ năm 1861 đến năm 1865 nhằm chấm dứt chế độ nô lệ, và Hoa Kỳ vẫn bị chia rẽ sâu sắc.
Brandon Rottinghaus, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Houston cho biết: “Sự tương đồng trong các xu hướng chính trị thực sự đáng kinh ngạc.
Tổng thống Andrew Johnson, một nhân vật gây chia rẽ giống như Trump đã bị Hạ viện luận tội nhưng không bị Thượng viện loại bỏ, cũng không tham dự lễ tuyên thệ nhậm chức của Tổng thống đắc cử Ulysses S Grant, được bầu vào năm 1868.
Johnson, một người miền Nam trở thành Tổng thống khi Abraham Lincoln bị ám sát, đã phá hoại những nỗ lực của miền Bắc giải phóng cho người da đen và kìm hãm các cơ quan chống chế độ nô lệ ở những bang thuộc Liên minh miền Nam cũ.
Ông cũng thu hút các nhóm ủng hộ và tạo ra một nền chính trị bất bình, thu hút những người miền Nam muốn chống lại kết quả của Nội chiến.
Trong khi đó, Grant từng là vị tướng chiến thắng của Quân đội Liên minh đánh bại Liên minh miền Nam. Rottinghaus nói rằng, giống như Biden bây giờ, Grant được coi như một người thống nhất có thể hàn gắn quốc gia với trọng tâm là sự công bằng và lịch sự.
Grant và Johnson đã từ chối đi cùng xe từ Nhà Trắng đến Điện Capitol để dự lễ nhậm chức.
Thay vào đó, Johnson tổ chức cuộc biểu tình lớn của riêng mình với những người ủng hộ vào Ngày nhậm chức, tức là ngày 4/3. Tu chính án thứ 20 của Hiến pháp Hoa Kỳ, được phê chuẩn vào năm 1933, đã dời ngày nhậm chức của Tổng thống sang ngày 20/1.
Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Florida Rick Scott kêu gọi Trump "xem xét lại quyết định bỏ qua" lễ nhậm chức của Biden.
Scott, người nằm trong số một số thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa đã bỏ phiếu chống lại việc chứng nhận chiến thắng bầu cử của Biden, cho biết ông dự định tham gia. “Đó là một truyền thống quan trọng thể hiện sự chuyển giao quyền lực một cách hòa bình trước nhân dân của chúng ta và trước thế giới", ông nói.
Hôm 8/1, phát biểu với các phóng viên ở Wilmington, Delaware, Biden nói "đó là một điều tốt" khi biết Trump sẽ bỏ qua lễ nhậm chức.
Trước đó 2 ngày, cuộc tấn công Điện Capitol của Hoa Kỳ của đám đông những người ủng hộ Trump gợi lại những sự kiện tương tự trong thời kỳ hậu Nội chiến.
Jeremi Suri, một giáo sư lịch sử tại Đại học Texas ở Austin, cho biết: “Chúng tôi chưa bao giờ gặp điều này tại trụ sở chính phủ. Nhưng chúng tôi có một lịch sử lâu dài về bạo lực của đám đông ở Mỹ. Đó là điều chúng tôi không muốn nói đến”.
Giáo sư Suri đã ví vụ xâm lược Điện Capitol của các lực lượng ủng hộ Trump với "Cuộc thảm sát Colfax" ở Louisiana năm 1873, khi một lực lượng dân quân da trắng lật đổ một Thống đốc được bầu cử dân chủ và giết chết 100 người da đen tự do.
Đây là đợt bạo lực chính trị và chủng tộc tồi tệ nhất trong thời kỳ Hậu tái thiết sau Nội chiến và phản ánh sự chia rẽ dẫn đến việc các nhóm đại cử tri cạnh tranh được đệ trình lên Quốc hội trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 1876.
Rottinghaus nói: “Rất hiếm khi chứng kiến một cuộc tấn công toàn diện vào Điện Capitol và càng hiếm khi thấy một Tổng thống ra tay. Trên thực tế, chúng tôi đã từng thấy một sự tương tự đáng kể".
Năm 1954, những người theo chủ nghĩa dân tộc Puerto Rico tiến vào Điện Capitol của Hoa Kỳ và nã đạn vào các thành viên Quốc hội từ ban công của khách trong phòng họp Hạ viện. Năm Hạ nghị sĩ Hoa Kỳ bị thương nhưng đã bình phục. Người Puerto Rico bị bắt và bị cầm tù cho đến năm 1979.
Các lỗ đạn vẫn có thể được nhìn thấy trong một chiếc bàn gỗ trên phòng họp Hạ viện và lớp mạ chống đạn được lắp đặt phía sau tất cả các ghế tại Quốc hội, giúp các thành viên có nơi trú ẩn trong cuộc tấn công của đám đông hôm 6/1/2021.
Một sự kiện tương tự gần đây là khi những người biểu tình có vũ trang lớn đối mặt với cảnh sát và tiến vào thủ đô bang Michigan vào tháng 3 để phản đối lệnh tạm trú của Thống đốc Gretchen Whitmer khi đại dịch virus Corona bùng phát.
Có vài so sánh lịch sử khác.
Người Anh đã cướp phá và đốt cháy Điện Capitol của Hoa Kỳ và Nhà Trắng vào năm 1814 trong cuộc chiến được gọi là "Cuộc chiến năm 1812" giữa Hoa Kỳ mới độc lập và Anh.
Vào năm 1998, một tay súng đơn độc đã bắn qua một trạm kiểm soát an ninh ở Điện Capitol Hoa Kỳ và đi đến tận lối vào văn phòng của Hạ viện. Người đàn ông, sau đó được xác định là một kẻ tâm thần phân liệt, đã đấu súng với một cảnh sát, người sau đó bị giết và chỉ làm bị thương kẻ đột nhập.
Trong cuộc tấn công ngày 11/9/2001 của al-Qaeda, Tòa nhà Quốc hội Hoa Kỳ đã phải sơ tán, và các lãnh đạo cấp cao của Hạ viện và Thượng viện được đưa đến các phòng an toàn sau khi máy bay bị cướp tấn công Lầu Năm Góc và Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York.
An ninh được thắt chặt và các phòng an toàn mới dưới lòng đất được xây dựng để bảo vệ các nhà lãnh đạo trong trường hợp khẩn cấp khác.
Sau sự cố tuần này tại Điện Capitol khiến 5 người thiệt mạng, hình ảnh nước Mỹ dường như giảm sút đáng kể.
“Chúng tôi trông giống như một cường quốc hạng ba, dễ bị tổn thương và nền dân chủ đang bị đe dọa", giáo sư Rottinghaus chán nản.
