Rừng chè cổ thụ Suối Giàng được bảo hộ

Những cây chè cổ thụ Suối Giàng (Yên Bái) có tuổi đời từ 250 - 300 năm, không chỉ nổi tiếng trong nước mà người sành chè trên thế giới đều biết tới danh tiếng chè Suối Giàng.

Mặc dù nổi tiếng từ rất lâu, nhưng sản phẩm chè Suối Giàng chất lượng chưa xứng với danh tiếng, do cơ chế quản lý và chế biến. Cục Sở hữu trí tuệ vừa cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu cho sản phẩm chè Suối Giàng, đồng nghĩa với việc cây chè nơi đây đã được bảo hộ...

Rừng chè cổ thụ Suối Giàng nằm trên độ cao từ 800 - 1.400 m so với mặt nước biển, trải rộng hàng trăm héc ta. Từ đầu những năm 60 của thế kỷ XX, người ta thống kê rừng chè cổ thụ Suối Giàng có gần 100.000 cây chè cổ thụ đường kính từ 0,2 - 1,2 m.

Cúng cây chè tổ Suối Giàng

Thủ tướng Phạm Văn Đồng khi lên Nghĩa Lộ đã tới thăm cây chè có tuổi thọ trên 600 năm và căn dặn Đảng bộ và chính quyền địa phương cần bảo vệ và phát triển giống chè quý này, giúp cho đồng bào các dân tộc có cuộc sống sung túc hơn từ chính cây chè...

Thừa hưởng khí hậu núi cao quanh năm mát mẻ, nhiều ngày có mây mù nên cây chè Shan Suối Giàng búp to như búp đa, phủ một lớp lông tơ mịn như nhung, trắng như tuyết. Bởi thế người ta gọi là chè Shan tuyết. Vẫn là giống chè Shan đó được di thực trồng dưới vùng thấp có độ cao từ 300 - 500 m, thì búp chè không có lớp lông tơ như trồng trên Suối Giàng, người ta chỉ gọi là chè Shan.

Ngài Đại sứ Tây Ban Nha Fernando Curcio (trái) và PGĐ Sở NN-PTNT Yên Bái Trần Đức Lâm bên cây chè cổ thụ Suối Giàng

Vùng chè cổ thụ Suối Giàng được các nhà khoa học xác định là thuỷ tổ cây chè thế giới cùng với những cây chè cổ thụ ở các nước Trung Quốc, Ấn Độ và Sri Lanka. Cây chè Suối Giàng mọc tự nhiên phân tán trên các sườn núi, sống trong môi trường giá lạnh và ẩm ướt quanh năm không chịu sự tác động của con người nên búp mỡ màng, như được chắt lọc những tinh tuý của đất trời để dâng hiến cho con người.

Cây chè Suối Giàng là đặc sản của vùng núi cao Yên Bái, nhưng mấy chục năm qua đã từng trải qua nhiều thăng trầm. Sự “quăng quật” cây chè cho nhiều công ty thu mua, chế biến đôi lúc tưởng như vùng chè cổ thụ trước nguy cơ xoá sổ khi người dân bán chè với giá rẻ mạt; nhiều gia đình phá chè để trồng cây lương thực.

Hơn chục năm nay vùng chè Suối Giàng luôn bị thả nổi. Bám quanh cây chè ngoài HTX Suối Giàng, Cty CP Chè Văn Hưng có hàng chục cơ sở chế biến quanh xã Suối Giàng tới thu mua và chế biến, chất lượng không ai kiểm soát, nhiều cơ sở đấu trộn chè Shan mua ở các xã lân cận: Sùng Đô, Phình Hồ, Suối Bu... thậm chí họ trộn cả chè trồng công nghiệp rồi lấy tên chè Suối Giàng.

Du khách thưởng thức chè Suối Giàng do chính các cô gái Mông Suối Giàng pha

Với diện tích đông đặc khoảng 300 ha, sản lượng chừng 500 tấn chè búp tươi, nếu chế biến đảm bảo quy trình thì mỗi năm sản phẩm chè Suối Giàng 70 - 80 tấn. Chưa thống kê đầy đủ, các cơ sở chế biến bán ra thị trường vài trăm tấn chè gắn tên Suối Giàng. Chè đặc sản Suối Giàng bị mất uy tín từ đó.

Để bảo hộ cho vùng chè cổ thụ Suối Giàng, từ năm 2010 Sở KH-CN tỉnh Yên Bái đã xây dựng dự án "Tạo lập, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận chè Suối Giàng" cho sản phẩm chè Suối Giàng, huyện Văn Chấn.

Sau hơn 2 năm triển khai dự án, ngày 31/5/2013 tỉnh Yên Bái đã tổ chức lễ công bố và trao giấy chứng nhận nhãn hiệu chè Suối Giàng do Cục Sở hữu trí tuệ cấp cho Sở KH-CN Yên Bái. HTX Suối Giàng là cơ sở chế biến chè đầu tiên được sử dụng nhãn hiệu này.

Sau khi công bố nhãn hiệu chè Suối Giàng, một số công ty đã đăng ký chế biến theo Bộ tiêu chuẩn quy định cho sản phẩm chè Suối Giàng. Như vậy, cây chè Suối Giàng đã được đặt đúng vị trí và giá trị của nó, đồng thời tạo cơ hội cho người dân bảo vệ tốt hơn rừng chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi.