Bốc xếp gạo xuất khẩu ở Đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Theo thỏa thuận của Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Châu Âu (EVFTA), Ủy ban Châu Âu (EC) đã công bố và đưa ra phương thức quản lý về hạn ngạch nhập khẩu đối với một số sản phẩm nông nghiệp và gạo Việt Nam.
Theo đó, mỗi năm EC dành cho Việt Nam hạn ngạch thuế quan (TRQ) 80.000 tấn gạo (được miễn thuế nhập khẩu vào EU), gồm 30.000 tấn gạo thơm, 30.000 tấn gạo đã xay và 20.000 tấn gạo đã chà xát. Với gạo đã xay và gạo đã chà xát, EC không quy định chủng loại, thì riêng với mặt hàng gạo thơm, chỉ những loại gạo sau được nằm trong hạn ngạch thuế quan nhập khẩu vào EU: Hoa nhài 85, ST 5, ST 20, Nàng Hoa 9, VD 20, RVT, OM 4900, OM 5451 và Tài Nguyên Chợ Đào.
Chính vì vậy, được sự phân công của Chính phủ, Bộ NN-PTNT đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành xây dựng Nghị định Quy định về chứng nhận chủng loại gạo thơm xuất khẩu sang EU (gọi tắt là Nghị định).
Tại Hội thảo Lấy ý kiến góp ý dự thảo Nghị định “Quy định chứng nhận chủng loại gạo thơm xuất khẩu sang Liên minh Châu Âu để được hưởng ưu đãi hạn ngạch”, do Bộ NN-PTNT vừa tổ chức tại TP.HCM , Thứ trưởng Lê Quốc Doanh cho biết, EVFTA là một hiệp định thương mại tự do rất quan trọng, đặc biệt là với các mặt hàng nông sản, trong đó, có lúa gạo. Trong 80.000 tấn gạo Việt Nam được EC cấp hạn ngạch thuế quan hàng năm, chỉ có 30.000 tấn gạo thơm. Đây là số lượng nhỏ, nhưng nếu chúng ta tận dụng tốt thì sẽ tạo cơ hội lớn hơn nhiều cho xuất khẩu gạo vào EU trong những năm sau này. Vì mỗi năm, nhu cầu nhập khẩu gạo của EU lên tới 2,5 triệu tấn.
Chính vì vậy, theo Thứ trưởng Lê Quốc Doanh, Dự thảo Nghị định “Quy định chứng nhận chủng loại gạo thơm xuất khẩu sang Liên minh Châu Âu để được hưởng ưu đãi hạn ngạch” đã được Bộ NN-PTNT xây dựng theo tinh thần thực hiện đúng quy định trong EVFTA, nhưng vẫn đảm bảo được sự thông thoáng cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo vào EU. Nội dung chính của Nghị định là làm sao để gạo thơm Việt Nam xuất khẩu sang EU theo hạn ngạch thuế quan phải đảm bảo được 2 yếu tố: Đúng loại gạo được phép xuất khẩu vào EU; được sản xuất tại Việt Nam.
Ông Phạm Thái Bình, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, cho biết, ông đồng tình với nhiều quy định trong Dự thảo Nghị định, nhất là quy định độ thuần của giống phải đạt tối thiểu 95%. Trong thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã xuất khẩu gạo thơm với độ thuần khác nhau, từ trên 80% đến 98%. Công ty Trung An đã nhiều lần ký hợp đồng xuất khẩu gạo thơm với độ thuần tới 95% thậm chí 98%. Độ thuần tối thiểu mà công ty ký hợp đồng xuất khẩu với gạo thơm là 90%.
Do đó, ông Bình cho rằng, quy định độ thuần tối thiểu 95% là đúng. Không nên hạ tiêu chuẩn độ thuần xuống 90% như đề nghị của một số doanh nghiệp. Vì với độ thuần 90%, tuy vẫn là gạo thơm nhưng độ lẫn quá cao, và dễ khiến cho EU đánh giá thấp về năng lực sản xuất lúa ở Việt Nam.
Nhiều ý kiến đề nghị không nên quy định về diện tích vùng nguyên liệu trong Nghị định; biên bản kiểm tra đồng ruộng cần ghi rõ vụ lúa nhằm giảm thiểu nguy cơ gian lận; Đơn đề nghị chứng nhận, chứng nhận lại chủng loại gạo thơm không nên quy định quốc gia đến tại EU (nước nhập khẩu), nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp có hợp đồng xuất khẩu sang EU có thể mua được lúa thơm đúng chủng loại, được sản xuất tại Việt Nam từ doanh nghiệp khác chưa có hợp đồng… Những ý kiến xác đáng này đều được Bộ NN-PTNT ghi nhận và xem xét đưa vào Dự thảo.
Thứ trưởng Lê Quốc Doanh yêu cầu Cục Trồng trọt và các cơ quan liên quan của Bộ NN-PTNT sớm chỉnh sửa, hoàn chỉnh Dự thảo Nghị định và gửi sang Bộ Tư pháp thẩm định, để Dự thảo có thể được trình lên Chính phủ trong thời gian sớm nhất.
Trong thời gian qua, chúng ta đã tái cơ cấu lại sản xuất lúa gạo rất thành công, khi 8 triệu ha gieo trồng lúa đạt năng suất bình quân 6 tấn/ha, là mức cao nhất thế giới. Chất lượng gạo Việt Nam cũng đã được cải thiện đáng kể. 7 tháng đầu năm nay, trong khi lượng gạo xuất khẩu giảm nhẹ so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng giá trị xuất khẩu lại tăng 11% và đạt 1,9 tỷ USD. Với đà xuất khẩu như trên, năm nay hoàn toàn có thể trở lại mốc 3 tỷ USD xuất khẩu gạo.
(Thứ trưởng Lê Quốc Doanh)
