Trung Quốc những năm gần đây đang tập trung tối đa vào nỗ lực đảm bảo an ninh lương thực nhằm nuôi sống 1,4 tỷ dân của mình. Ảnh minh họa: Xinhua.
Trong khi dự trữ ngũ cốc của nhà nước vẫn dồi dào, như chính phủ Trung Quốc vẫn nhắc đi nhắc lại trong những năm qua, tỷ lệ tự túc lương thực nói chung của đất nước đã giảm kể từ năm 2000.
Mặc dù sản lượng ngũ cốc hàng năm đã vượt hơn 650 triệu tấn trong 8 năm qua, Trung Quốc đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng trong việc giữ vững hoặc gia tăng mức đó, chủ yếu do năng suất và hiệu quả không tương xứng.
Sản lượng trên có được nhờ 490 triệu nông dân, tương đương gần 35% dân số Trung Quốc, theo dữ liệu dân số chính thức vào năm ngoái. Để so sánh, Mỹ sản xuất được khoảng 570 triệu tấn ngũ cốc vào năm ngoái, với khoảng 66 triệu nông dân, tương đương 20% tổng dân số.
Trung Quốc còn đang có nhu cầu cấp thiết về đổi mới công nghệ trong chọn tạo giống. Sản lượng hạt giống ngô và đậu tương được sản xuất trong nước chỉ bằng khoảng 60% so với sản lượng của Mỹ. Theo một số quan chức, đây là khoảng cách “hơn 20 năm”.
Theo kế hoạch “hồi sinh ngành ươm tạo giống” trên toàn quốc được ban hành vào năm 2021, các nhà nghiên cứu đang được khuyến khích tạo ra đột phá trong các loại hạt giống khác nhau. Nhưng dù có khối lượng lớn, nông nghiệp Trung Quốc vẫn thiếu các công nghệ tiên tiến về phân bón, thuốc trừ sâu và máy móc nông nghiệp.
Mất đất nông nghiệp là một vấn đề khác đang gây báo động. Chủ tịch Tập Cận Bình vài năm qua đã liên tục nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì đủ đất nông nghiệp, với chiến dịch toàn quốc thu hồi đất canh tác và luật an ninh lương thực đang được thảo luận nhằm ưu tiên bảo vệ đất nông nghiệp.
Nhiều vùng đất màu mỡ rộng lớn của Trung Quốc đang được sử dụng để phát triển thương mại và bị ô nhiễm nghiêm trọng trong quá trình đô thị hóa nhanh chóng. Đứng trước thực trạng này, Bắc Kinh đã cảnh báo rằng không thể để mất thêm đất canh tác. Theo các cuộc khảo sát quốc gia của Bộ Tài nguyên Môi trường, tổng quy mô đất nông nghiệp đã bắt đầu tăng lên trong hai năm qua nhờ các biện pháp cứng rắn được áp dụng.
Trong khi đó, chính quyền trung ương Trung Quốc cũng đẩy mạnh nỗ lực cải thiện chất lượng đất, cam kết tạo ra 80 triệu ha đất nông nghiệp “tiêu chuẩn cao” vào năm 2030. Đất “tiêu chuẩn cao” là những cánh đồng rộng và bằng phẳng, cho năng suất ổn định bất kể thời tiết.
Một cánh đồng trồng cây cải dầu ở tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc. Ảnh: SCMP.
Chính quyền trung ương đồng thời kêu gọi đa dạng hóa chế độ ăn uống, xem xét nuôi trồng thủy sản biển sâu để bổ sung cho nhu cầu lương thực ngày càng lớn.
Vì phụ thuộc lớn vào thị trường hạt có dầu và thức ăn chăn nuôi quốc tế, Trung Quốc đang phải đối mặt với những thách thức không ngừng gia tăng trong bối cảnh căng thẳng leo thang với Mỹ và các đồng minh, những nhà cung cấp thực phẩm lớn, và thị trường toàn cầu đầy biến động do xung đột Ukraine.
Trung Quốc, nước nhập khẩu gần 30% ngô từ Ukraine vào năm ngoái, hiện cần chuyển sang các nguồn đắt đỏ hơn để lấp đầy khoảng trống, dù Bắc Kinh đã xây dựng cơ sở hạ tầng tương đối hoàn thiện tại đây.
Như ở những nơi khác trên thế giới, an ninh lương thực của Trung Quốc bị thử thách một cách khốc liệt bởi thời tiết bất thường và tình trạng biến đổi khí hậu.
Sau khi lượng mưa lớn bất thường khiến nhiều diện tích lúa mì trải bị hư hại ở miền trung và miền bắc Trung Quốc, nhà chức trách đã cảnh báo rằng thời tiết khắc nghiệt, như hạn hán và lũ lụt, có thể tiếp tục tàn phá nặng nề hơn nữa các vùng nông nghiệp trong những tháng tới.
Mùa hè vừa qua, Trung Quốc đã ghi nhận số ngày có nhiệt độ trên 35 độ C nhiều nhất kể từ năm 1961, Trung tâm Khí tượng Quốc gia cho biết trong một bài đăng trên WeChat hồi tháng 7.
Một phần trong phản ứng của chính phủ là đẩy mạnh xây dựng cơ sở hạ tầng nước. Khoảng 17.600 dự án nước đã được triển khai trong nửa đầu năm nay trên toàn quốc, People's Daily đưa tin.
Tỷ lệ lãng phí lớn cũng là vấn đề đau đầu với Trung Quốc trong nỗ lực đảm bảo an ninh lương thực. Ít nhất 35 triệu tấn ngũ cốc, tương đương 5% sản lượng hàng năm, bị lãng phí mỗi năm trong quá trình vận chuyển, lưu trữ và chế biến, chủ yếu do áp dụng các phương pháp không đạt chuẩn, theo một báo cáo đệ trình lên Ủy ban thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc Trung Quốc năm 2020.
Công nghệ hạt giống là một yếu tố khác. Ví dụ, các loại rau được lai tạo trong nước thường có hiệu quả kém hơn so với các loại nhập khẩu tại thị trường Trung Quốc, xét về khả năng chống thất thoát do vận chuyển.
Lãng phí ở người tiêu dùng lớn không kém. Báo cáo năm 2020 cho biết từ 12 triệu đến 14 triệu tấn thực phẩm bị lãng phí tại các địa điểm ăn uống công cộng ở các khu vực đô thị của Trung Quốc mỗi năm.
Để giải quyết vấn đề này, luật chống lãng phí thực phẩm đã được thi hành vào năm 2021, yêu cầu các cá nhân và nhà hàng tránh đặt hàng quá nhiều và nộp phạt khi lượng lãng phí đạt đến mức nhất định.
