Những con số ấn tượng
Ngày 13/9 tại thị xã An Khê (tỉnh Gia Lai), Hiệp hội Mía đường Việt Nam tổ chức hội thảo chiến lược thích ứng khí hậu, nâng cao năng lực cạnh tranh ngành mía đường Việt Nam.
Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, tháng 6/2024, ngành mía đường Việt Nam đã hoàn thành vụ ép mía 2023 - 2024 với sản lượng đạt trên 11,2 triệu tấn mía, sản xuất được gần 1,2 triệu tấn đường các loại. So với vụ ép 2022 - 2023, sản lượng mía ép đạt 117,9% và sản lượng đường đạt 118,4%. Trong vòng 4 vụ liên tiếp, sản lượng mía ép đạt mức tăng 166% và sản lượng đường đạt mức tăng 161%.
Hội nghị tổng kết ngành mía đường Việt Nam niên vụ 2023- 2024 diễn ra tại thị xã An Khê (tỉnh Gia Lai) sáng ngày 13/9. Ảnh: Đăng Lâm.
Điều này cho thấy kể từ khi Việt Nam áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại từ năm 2021, ngành mía đường Việt Nam đã ghi nhận sự hồi sinh và tăng trưởng đáng kể. Giá mía nguyên liệu đã được ngành đường liên tục nâng qua 5 vụ liên tiếp (mức tăng 152% so với vụ 2019 - 2020), hiện nay đã đạt mức 1,2 - 1,3 triệu đồng/tấn, là mức tương đương so với các nước sản xuất mía đường trong khu vực. Theo đó, đã thúc đẩy người dân gia tăng diện tích trồng mía, sản lượng mía và đường tăng liên tục qua 4 vụ sản xuất gần đây.
Có thể nói, niên vụ sản xuất 2023 - 2024 đã ghi nhận rất nhiều chuyển biến tích cực của ngành mía đường Việt Nam. Về năng suất đường, với mức tăng trưởng 4 vụ liên tiếp, lần đầu tiên ngành mía đường Việt Nam đạt mốc 6,79 tấn đường/ha. So với các nước sản xuất mía đường chính trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Philippines..., thành tích trên đã lần đầu tiên đưa ngành mía đường Việt Nam vào vị trí số 1 về năng suất đường.
Giá đường Việt Nam so với các nước lân cận trong niên vụ 2023 - 2024 cũng luôn ở mức thấp nhất. Như vậy trong vụ ép 2023 - 2024, ngành mía đường Việt Nam đã thực hiện được mục tiêu kép là nâng giá thu mua mía đến mức tương đương hoặc cao hơn các nước trong khu vực, trong khi vẫn giữ giá đường ở mức thấp nhất.
Tỉnh Gia Lai với vùng nguyên liệu mía lớn nhất cả nước với khoảng trên 40.000ha đang là địa phương có nhiều cơ hội đầu tư của ngành mía đường Việt Nam.
Mênh mông đồng mía An Khê, tỉnh Gia Lai. Ảnh: Đăng Lâm.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, ông Dương Mah Tiệp cho biết, trên địa bàn tỉnh hiện có 2 nhà máy đường đang hoạt động hiệu quả gồm Công ty TNHH MTV Thành Thành Công Gia Lai với công suất thiết kế 6.000 tấn mía cây/ngày và diện tích vùng nguyên liệu 11.576ha.
Tại thị xã An Khê, Nhà máy đường An Khê có công suất thiết kế 18.000 tấn mía cây/ngày, diện tích vùng nguyên liệu được đánh giá là lớn nhất cả nước với gần 28.000ha. Niên vụ 2023 - 2024, khối lượng mía ép của Nhà máy đường An Khê là 1.970.000 tấn, sản lượng đường sản xuất chiếm khoảng 20% sản lượng đường cả nước. Năm 2023, Nhà máy nộp thuế 161 tỷ đồng, đứng thứ 4/20 doanh nghiệp nộp thuế lớn nhất tỉnh Gia Lai...
“Tỉnh Gia Lai cam kết sẽ tiếp tục đồng hành và hỗ trợ ngành mía đường, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho nông dân và doanh nghiệp trong tỉnh phát triển. Đồng thời, chúng tôi cũng rất mong nhận được sự quan tâm, chỉ đạo từ Bộ NN-PTNT, Hiệp hội Mía đường Việt Nam cũng như sự hợp tác của các tỉnh, thành trong cả nước để đưa ngành mía đường Việt Nam nói chung và Gia Lai nói riêng phát triển bền vững và hiệu quả hơn trong thời gian tới”, ông Dương Mah Tiệp chia sẻ.
Chưa hết khó khăn
Tuy đạt được những thành tích hết sức ấn tượng trong niên vụ 2023 - 2024 nhưng ngành mía đường Việt Nam vẫn còn đối diện với nhiều thách thức phía trước.
Gần như tất cả các công đoạn trong canh tác mía hiện nay đều được máy móc làm thay sức người. Ảnh: Đăng Lâm.
Trong niên vụ 2023 - 2024, giá đường thô thế giới đạt mức cao nhất trong tháng 11/2023 với mức 28 USD cent/lb, sau đó giảm liên tục xuống mức hiện nay là 19 USD cent/lb. Sự giảm giá của thị trường đường quốc tế đã làm giảm giá đường nhập lậu, ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường đường trong nước.
Niên vụ 2023 - 2024, rất nhiều hành vi gian lận thương mại liên quan đến đường nhập lậu từ Lào, Thái Lan về Việt Nam đã được các cơ quan chức năng phát hiện ở nhiều tỉnh thành trên cả nước. Tuy nhiên các kẽ hở pháp luật trong việc đấu giá đường bị tịch thu từ buôn lậu, cũng như sự buông lỏng kiểm soát ghi nhãn hàng hóa và nguồn gốc xuất xứ đường đang bị các đối tương kinh doanh phi pháp lợi dụng triệt để...
Chưa hết, trong khi Việt Nam nghiêm túc thực hiện các cam kết quốc tế đối với mặt hàng đường thì sự không nghiêm túc của các đối tác trong khu vực đã gây ảnh hưởng tiêu cực, đe dọa đến sự tồn tại của ngành mía đường Việt Nam. Điển hình là hành vi gian lận khai báo xuất xứ và dấu hiệu bán phá giá mặt hàng đường vào thị trường Việt Nam của Indonesia, hoặc Thái Lan vẫn thực hiện phương thức hai giá để xuất khẩu lượng đường thừa qua Campuchia và Lào, trong khi cả hai nước Campuchia và Lào đều vi phạm cam kết ATIGA khi hoàn toàn không kiểm soát các hành vi nhập lậu đường qua biên giới, để mặc cho hành vi đưa đường bất hợp pháp vào quốc gia khác.
Cơ giới hóa trên cánh đồng mía lớn của Nhà máy Đường An Khê. Ảnh: Đăng Lâm.
Bên cạnh đó, sự bùng nổ nhập khẩu đường lỏng siro ngô HFCS với (lượng nhập khẩu vào Việt Nam năm 2023 là 231.000 tấn) đã “ăn” mất thị phần đường trong nước đối với ngành nước giải khát. Con số này đã được Hiệp hội Mía đường Việt Nam tính toán tương đương khối lượng 300.000 tấn đường của ngành đường Việt Nam.
Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam chia sẻ: “Dưới áp lực của đường lỏng siro ngô HFCS nhập khẩu và đường nhập lậu, thị trường đường trong nước luôn trong tình trạng thừa cung, đường sản xuất từ mía khó tiêu thụ, đe dọa sự tồn tại của chuỗi liên kết mía đường”.
Niên vụ 2024 - 2025 dự báo sẽ là một năm có nhiều thách thức đối với ngành đường Việt Nam. Trước tiên, ngành nông nghiệp nói chung và ngành mía đường nói riêng phải đối phó với hiện tượng La Nina, dự báo sẽ bắt đầu tác động ngay trong niên vụ mới này. Khó khăn tiếp theo là giá vật tư nông nghiệp tăng, tình hình đường nhập lậu và gian lận thương mại, việc lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và thị trường đường bị thu hẹp do sự gia tăng nhập khẩu đường lỏng sirô ngô HFCS...
“Vụ ép 2024 - 2025 dự kiến còn 25 nhà máy đường hoạt động (bằng số nhà máy hoạt động trong vụ 2023 - 2024), tổng công suất thiết kế là 124.000 tấn mía/ngày. Kế hoạch sản xuất niên vụ 2024 - 2025 sẽ có tăng trưởng so với vụ 2023 - 2024 như diện tích mía thu hoạch tăng 107%, sản lượng mía ép tăng 105%, sản lượng đường tăng 105%”, ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho biết.
