Thương mại điện tử xuyên biên giới đang có những cơ hội phát triển rất lớn. Sự phát triển đó góp phần giúp các mục tiêu kinh tế số của Chính phủ đạt được những bước tiến xa hơn. Qua đó, góp phần giúp doanh nghiệp Việt gia tăng phạm vi tiếp cận thị trường quốc tế, đưa thương hiệu hàng Việt đến tay người tiêu dùng nhiều thị trường trên thế giới.
Đồng thời, người tiêu dùng trong nước cũng được hưởng lợi, thông qua việc tiếp cận với nhiều sản phẩm đa dạng, phong phú hơn từ thị trường nước ngoài.
Hiện nay, Việt Nam được coi là một trong 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử (TMĐT) cao nhất toàn cầu và dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Năm 2023 tổng doanh thu từ giao dịch giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng trên các nền tảng TMĐT đã đăng ký tại Việt Nam đạt khoảng 498,9 nghìn tỷ đồng. Trong đó, tổng doanh thu của 5 nền tảng TMĐT lớn Shopee, Lazada, Tiki, Sendo và Tiktok shop lên đến 233,2 nghìn tỷ đồng, tăng 53,4% so với năm 2022 (theo Metric).
Theo Amazone công bố, doanh thu bán lẻ hàng hóa xuyên biên giới của Việt Nam tăng trưởng trên 20% mỗi năm và dự kiến đạt 256,1 nghìn tỷ đồng (11,1 tỷ USD) vào năm 2026. Mặc dù vậy, sự phát triển mạnh mẽ của TMĐT đã và đang đặt ra nhiều vấn đề, thách thức mới đối với sự phát triển kinh tế, xã hội, trong đó, bao gồm cả việc quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu qua biên giới.
Với mục tiêu hỗ trợ, thúc đẩy việc ứng dụng rộng rãi TMĐT trong doanh nghiệp và cộng đồng; Xây dựng thị trường TMĐT lành mạnh, có tính cạnh tranh và phát triển bền vững; Mở rộng thị trường tiêu thụ cho hàng hóa Việt Nam trong và ngoài nước thông qua ứng dụng TMĐT; đẩy mạnh giao dịch TMĐT xuyên biên giới, từ năm 2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 645/QĐ-TTg ngày 15/5/2020 về phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT giai đoạn 2021 - 2025.
Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam vẫn chưa có quy định riêng đối với hàng hóa được giao dịch qua TMĐT. Tùy từng trường hợp, hàng hóa giao dịch qua TMĐT được gửi về Việt Nam được thực hiện thủ tục hải quan theo các loại hình khác nhau của cơ quan hải quan.
Trong đó, hàng hóa gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh thì được thực hiện theo quy định về hàng hóa gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh; hàng hóa gửi qua dịch vụ đường biển, đường bộ, đường không thông thường thì thực hiện thủ tục hải quan như đối với hàng hóa thông thường.
Cơ quan hải quan thực hiện hoạt động kiểm tra, giám sát đối với thương mại điện tử xuyên biên giới. Ảnh cơ quan hải quan cung cấp.
Là cơ quan chuyên trách về quản lý xuất, nhập khẩu, thời gian qua, ngành hải quan đã triển khai nhiều giải pháp tích cực để hỗ trợ cho hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp xuất nhập khẩu nói chung và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chuyển phát nhanh hàng hóa xuyên biên giới nói riêng...
Trao đổi với báo chí, ông Đào Duy Tám, Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) cho biết: “Thương mại điện tử hiện vẫn là một mô hình mới tại Việt Nam, mặc dù các hoạt động giao dịch qua sàn giao dịch thương mại điện tử đã có từ lâu và đặc biệt là sau khi dịch bệnh COVID-19 diễn ra thì hoạt động thương mại điện tử ở Việt Nam ngày càng sôi động hơn trước".
Theo ông Tám, cơ quan Hải quan đang được Chính phủ giao xây dựng Nghị định về quản lý đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu thông qua giao dịch TMĐT và dự thảo nghị định này thì cũng đã được Bộ Tài chính trình Chính phủ từ năm 2023. Theo chỉ đạo của Chính phủ, sau khi có hệ thống công nghệ thông tin để phục vụ cho việc quản lý các hoạt động mua bán, giao dịch trên sàn thì khi đó Nghị định này sẽ ban hành và chính thức đi vào cuộc sống.
Còn trong giai đoạn hiện nay, khi tham gia vào các hoạt động giao dịch TMĐT, các tổ chức, cá nhân thường mua hàng thông qua các hệ thống giao dịch điện tử, hoạt động vận chuyển hàng hóa được thực hiện thông qua các cái công ty chuyển phát nhanh.
Bên cạnh đó, cơ quan hải quan cũng tiếp tục rà soát các chủ trương, chính sách để đảm bảo các quy định của hoạt động thương mại điện tử vừa tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân được thực hiện mua bán được nhanh chóng, cũng như là bảo hộ nền sản xuất trong nước.
Ông Đào Duy Tám, Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan).
Còn ông ông Bùi Trung Kiên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) nhận định: “Thương mại điện tử Việt Nam đang tăng trưởng rất nhanh. Bối cảnh đó đặt ra yêu cầu làm sao Việt Nam có một hành lang pháp lý đủ mạnh, đủ thông suốt để vừa đảm bảo quyền, lợi, lợi ích chính đáng của người tiêu dùng cũng như các nhà cung cấp, các bên tham gia đồng thời phải đảm bảo quản lý nhà nước, đảm bảo về về an ninh, quốc phòng, phù hợp với các hiệp định, hiệp ước mà chúng ta đã tham gia".
Đối với dự thảo Nghị định về quản lý hải quan đối với sản xuất, nhập khẩu, theo ông Kiên, rất cần thông tin để đảm bảo quản lý tập trung bao gồm cả thông tin người bán, người mua thông tin, những những hàng hóa, thành phẩm có liên quan, giúp cho tất cả những người cùng tham gia vào, từ những người tham gia trong chuỗi cung ứng cho đến cơ quan quản lý nhà nước.
Theo đó, các đối tượng liên quan trong chuỗi này đều cần theo dõi một cách toàn trình cũng như là đồng bộ hóa về các chính sách, thủ tục và như vậy giúp cho công tác từ khai báo hải quan điện tử đến kê khai thuế, theo dõi thanh toán cũng như là phòng, chống trục lợi, gian lận và cũng như bảo vệ các giá trị hay là Luật sở hữu trí tuệ được tốt hơn.
Dưới góc độ doanh nghiệp, bà Đỗ Thị Thu Thủy, Giám đốc Pháp lý và Hải quan, Công ty TNHH chuyển phát nhanh DHL - VNPT cho biết: “Hoạt động TMĐT xuyên biên giới có vai trò và ý nghĩa rất lớn đối với doanh nghiệp. Chúng tôi cũng kỳ vọng để Nghị định có thể được ban hành sớm và sớm đưa vào hiệu lực để làm sao giúp cơ quan hải quan quản lý một cách hiệu quả cũng như đảm bảo tạo thuận lợi thương mại”.
