Nơi hồi sinh những cuộc đời

May mắn được gặp những phạm nhân đang thụ lý tại Trại giam Phú Sơn 4 (Thái Nguyên) và những người mãn hạn, đã trở nên thành đạt, chúng tôi chợt hiểu, đây chính là nơi làm hồi sinh những cuộc đời từng vấp ngã.

Trường học tình đời

Trại giam Phú Sơn 4 quản lý giáo dục hơn 5.000 phạm nhân, đa số là tội phạm nguy hiểm và đặc biệt nguy hiểm. Khi còn ở ngoài đời, không ít người từng ăn trắng mặc trơn, có người tiền tiêu như rác, người thì coi thường mạng sống đồng loại, cũng có người vì hoàn cảnh xô đẩy mà lâm cảnh lao tù...Tất cả họ phải bắt đầu lại từ đầu để thực hiện hành trình trở về, dù muộn mằn và gian khổ; phải làm những việc đơn giản nhất để tìm lại những gì đã mất; phải học những bài học sơ đẳng và cũng là ý nghĩa nhất, giá trị nhất của đời người. Đó là lao động!

Thượng tá Nguyễn Trường Xuân, giám thị trại giam, cho biết: "Ngay từ khi phạm nhân bước chân vào trại, chúng tôi đã tìm hiểu họ xem họ từng có nghề gì, từ đó sắp xếp công việc phù hợp. Chính điều này đã nuôi dưỡng niềm tin làm lại cuộc đời trong các phạm nhân".

Đến gặp các phạm nhân đội học nghề may công nghiệp, nếu các học viên không mặc quần áo của phạm nhân thì sẽ làm người ta nhầm tưởng đó là xưởng sản xuất của một nhà máy may công nghiệp hiện đại. Tâm sự của đội trưởng đội tự quản -  phạm nhân Nguyễn Thị Hương: "Gần 100 chị em trong đội khi mới vào trại ai cũng bi quan. Giáo dục hướng nghiệp không chỉ làm khuây khoả, mà chính là cơ hội để mọi người thi đua thực hiện cải tạo thật tốt với mong muốn sớm được trở về". 

Phạm nhân Sử Thị Tuyết Lan được coi là người có đôi bàn tay vàng của đội thảm len. Thoăn thoắt đan móc, chị cho biết, cứ 3 tiếng chị lại đan được một chiếc mũ len, nhưng điều quan trọng là chiếc mũ đó phải đảm bảo chất lượng mỹ thuật và kỹ thuật. Rồi quay ra chị chiêm nghiệm, cũng như mình đang đan ghép lại những mảnh vỡ của cuộc đời lầm lỡ vậy, càng cầu kỳ, gian khổ càng đòi hỏi phải làm thật giỏi để sớm đạt mục đích.

Trại Phú Sơn có một trung tâm dạy nghề bao gồm rất nhiều loại hình như: cơ khí, nguội, rèn, mộc cao cấp, mộc dân dụng, sản xuất gạch bông ốp lát, khâu bóng, làm thảm len, kiến trúc... Các phạm nhân cũng được phân loại theo từng vùng, từng độ tuổi để được học nghề phù hợp đối với hoàn cảnh từng phạm nhân khi ra trại. Bên cạnh đó, trại cũng tổ chức lao động như sản xuất nông nghiệp, trồng chè, trồng rừng rồi chế biến nông sản thực phẩm... Và kết quả đạt được là đa số các công trình nơi đây đều do bàn tay các phạm nhân xây dựng lên. 

Vào trại là phạm nhân, ra trại là công dân

Đó là một quy trình đầy nhân bản mà cán bộ Trại giam Phú Sơn 4 (Thái Nguyên) đã giúp cho người chấp hành xong án phạt tù tái hoà nhập cộng đồng.

Mới đây, trong lễ phát động xây dựng "Qũy hoàn lương" (nguồn quỹ giúp người chấp hành xong án phạt tù có một khoản kinh phí ban đầu để ổn định cuộc sống trong thời gian tìm việc làm) của Trại giam Phú Sơn 4 có sự xuất hiện của những khách mời đặc biệt. Ông Lê Văn Dũng, Giám đốc Cty TNHH Tranh đá quý Dũng Tân, Thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên, từng là “học trò” của Trại giam Phú Sơn 4. Ít ai có thể nghĩ rằng ông giám đốc Cty sở hữu số tài sản hàng chục tỷ đồng lại có một thời là tướng cướp, để rồi phải chấp hành án phạt tù 8 năm.

Cty TNHH Tranh đá quý Dũng Tân hiện có 52 cán bộ, công nhân viên với mức lương 5 triệu đồng/người/tháng. Đối với ông giám đốc Cty, trại Phú Sơn 4 không chỉ là nơi cải tạo lao động đơn thuần mà là một trường học, phạm nhân được dạy chữ, dạy nghề, được chỉnh đốn về tinh thần, lối sống, nhân cách. “Nẻo thiện gập ghềnh nhưng không phải không thể đi và không thể đến đích”, ông Dũng nói. Hưởng ứng phát động xây dựng “Quỹ hoàn lương”, Cty TNHH Tranh đá quý Dũng Tân đã đóng góp vào quỹ 100 triệu đồng và cam kết sẽ nhận từ 20 - 30 người vào làm việc tại Cty.

Ông Nguyễn Đình Thử, Chủ nhiệm HTX nấm Hùng Sơn, huyện Đại Từ, được coi là “vua nấm” của Thái Nguyên đã từng có 16 năm trong trại. HTX nấm Hùng Sơn có 40 lao động thường xuyên với mức lương bình quân đạt 1,5 triệu đồng/người/tháng. Ông Thử nhớ lại: “Những tháng ngày được cải tạo tại đây, tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ đầy nhân ái của các thầy, điều đó đã giúp tôi sau này có được niềm tin trong cuộc sống. Tôi nghĩ rằng, cơ hội chia đều cho tất cả mọi người, và thành công sẽ đến với những người thực sự biết vươn lên”.

Theo ông Thử, khi phạm nhân hiểu được như vậy thì công tác giáo dục hướng nghiệp có ý nghĩa rất lớn lao. Phạm nhân không chỉ nỗ lực cải tạo tốt để sớm được ra tù trước thời hạn, không chỉ có một nghề trong tay mà nó còn trang bị cho họ chiếc la bàn để định vị hướng đi đúng đắn trong cuộc sống.

Những người mãn hạn tù tại Trại giam Phú Sơn 4 đã thành lập “Lớp Phú Sơn 4”. Lớp trưởng Phạm Hoàng Khanh là ông chủ của một chuỗi tổ hợp kinh doanh dịch vụ tại Hà Nội (người từng có thâm niên 20 năm trong trại) cho biết, hơn 200 người tham gia thành lập lớp với mục đích là chia sẻ, động viên, đỡ đần nhau trong cuộc sống và công việc. “Lớp Phú Sơn 4” còn là lời nhắn gửi với dư luận, xin đừng nhìn những người có quá khứ như chúng tôi bằng ánh mắt dè bỉu, xa lánh; là sự tri ân của những học trò đối với các thầy rằng, các trò đã và đang vươn lên sống có ích, thực hiện thật tốt bài học cuộc đời mà các thầy đã dạy dỗ. 

Mỗi người lầm lỗi muốn làm lại cuộc đời của mình đều phải bắt đầu từ những công việc nhỏ bé, thường nhật nhất, những kỹ năng đơn giản nhất. Đó là một quy trình chứa đựng đầy tính nhân bản, nó không phải là những ngày tháng mỏi mòn, nó không làm cho quá khứ của mỗi con người bị xoá đi toàn bộ mà quá khứ đó chính là một bài học quý giá, giúp họ giác ngộ ra được giá trị của cuộc sống, để rồi có đủ bản lĩnh đứng lên, vẽ lại bức chân dung của chính mình.