Ám ảnh về ngôi mộ tập thể cách đây 70 năm

Trong đó có 2 chiến sĩ được người thân lấy trộm xác mang về chôn, còn 5 người vẫn nằm lại đã khiến một người cứ ám ảnh trước lời dặn của người cha đã khuất cách nay 24 năm…
 

Ám ảnh

Sáng 27/7/2017 khi tôi còn đang ngon giấc thì chuông điện thoại reo vang, nhìn vào màn hình hiện tên Trần Đức Lâm - PGĐ Sở NN-PTTN Yên Bái, anh bảo: Suốt đêm qua tôi không ngủ được, cứ ám ảnh về 7 người du kích đã hy sinh, trong đó có người tôi phải gọi là ông. Tháng 9 năm 1976, trên đường đưa tôi vào đại học bố tôi kể cho nghe về 7 người đã hy sinh như muốn nhắn gửi điều gì. Sau khi ra trường công việc túi bụi, lại chuyện gia đình, làm ăn… nên tôi quên bẵng chuyện đó. Bố tôi mất đã 24 năm rồi, nhớ lại điều bố tôi kể, tự dưng mấy ngày qua câu chuyện về 7 chiến sĩ du kích cứ hiện hình trong đầu tôi như một nỗi ám ảnh. Tôi muốn cùng anh trở lại nơi bọn giặc đã bắn họ rồi vùi xác ở ven đồi…

Ông Trần Đức Lâm (trái) và ông Hoàng Văn Dũng bên ngôi mộ ngang dốc Bồ Hòn

Dốc Bồ Hòn cách nay 70 năm là khu rừng rậm rạp, trải qua mấy chục năm rừng đã bị tàn phá, nơi 7 du kích bị giặc Pháp bắn quăng xác xuống ven đồi giờ là bãi mầu trồng khoai môn và nhiều loại cây trồng khác.

Dừng xe hỏi cô gái bán hoa quả ngang dốc ven đường về ngôi mộ nơi này, cô bảo: Cháu mới về làm dâu ở đây hơn chục năm nay, nghe mọi người nói sau nhà cháu có một ngôi mộ, nhưng đó là ngôi mộ của một cô gái tự tử chứ không phải những người như các chú kể. Họ cũng đã bốc đi lâu rồi, các chú muốn biết xuống nhà các ông bà dưới kia, họ về ở đây đã lâu nên biết…

Chúng tôi xuôi theo con dốc vào nhà ông Hoàng Văn Dũng nhìn sang dốc Bồ Hòn, nhà ông trước đây ở dưới cánh đồng Mường Lò, đây là lều nương của gia đình, ông chuyển lên đây khoảng hai chục năm nay. Chỉ ra bãi khai môn ông bảo: Bãi khoai của gia đình bà Nguyễn Thị Hợi, ở đó có một ngôi mộ không biết của ai. Cách nay mấy năm, cứ vào dịp cuối năm có người đến đây thắp hương. Tôi không biết họ ở xã Thanh Lương hay Thạch Lương…

Chúng tôi theo ông Dũng lên xem ngôi mộ, ngôi mộ khá to cỏ mọc um tùm cao ngang thắt lưng nằm lẫn trong bãi khoai, nhìn quanh không thấy chân hương hay đồ cúng tế. Ông Dũng dẫn chúng tôi đến nhà bà Hợi cách đó một đoạn. Bà Hợi kể: Cách nay 7-8 năm, cứ vào khoảng cuối tháng 12 âm lịch gia đình tôi thấy một người đàn ông tới thắp hương, họ mang những mảnh gỗ vuông vuông to bằng bàn tay xếp quanh ngôi mộ. Chúng tôi hỏi thì người đó bảo: Tôi ở nước ngoài về, đây là ông cụ tôi, chết cách nay 60-70 năm rồi. Do chẳng quen biết gì người đó, nên chúng tôi không hỏi ông ta ở đâu, làm gì. Các anh đến đây hỏi chúng tôi mới biết, để cuối năm xem ông ấy có đến thắp hương không, khi đó sẽ báo cho các anh…

Tôi hỏi ông Dũng: Đây có phải bãi tha ma không? Ông Dũng lắc đầu: Tôi là dân tộc Mường, sinh ra và lớn lên dưới cánh đồng Mường Lò, từ bé đến giờ chưa nghe nói đây là bãi tha ma. Người dân chúng tôi mỗi bản đều có bãi tha ma, không ai chôn ở đây cả…
 

Tìm gặp nhân chứng

Tôi theo ông Trần Đức Lâm về Bản Hẻo để gặp những thân nhân của 7 người đã bị giặc Pháp bắn chết. Bản Hẻo trước kia gọi là xã Bản Hẻo, nay thuộc thị trấn nông trường Liên Sơn.

Đầu thế kỷ XX những người dân công giáo từ Thái Bình, Ninh Bình di cư lên đây sinh sống. Nhà thờ Bản Hẻo được xây dựng vào những năm 1930-1933. Nơi đây trong kháng chiến chống Pháp có một trung đội du kích được thành lập, cha cố Đỗ Văn Sáng đảm nhiệm trông coi công việc chúa ở nhà thờ này là người ủng hộ kháng chiến.

Ông Trần Văn Mấm người dân Bản Hẻo, năm nay 83 tuổi kể lại: Khi Bác Hồ kêu gọi Toàn quốc kháng chiến, lúc đó tôi 12-13 tuổi nghe được nhiều chuyện về những người du kích hoạt động tại đây. Cuối năm 1947 Pháp tái chiếm Nghĩa Lộ, đội du kích Bản Hẻo được lệnh chặn quân Pháp từ trên Trạm Tấu xuống, do quân ít, vũ khí thô sơ nên không thể chặn được bước chân của giặc, họ được lệnh vào thị xã Nghĩa Lộ tiêu thổ kháng chiến.

Trong số những người tham gia đốt nhà cửa khu vực thị xã Nghĩa Lộ có ông Trần Văn Quay đã bị những tên Việt gian nhớ mặt. Khi hoàn thành việc tái chiếm Nghĩa Lộ, Pháp tiến hành lùng sục bắt bớ những chiến sĩ du kích. Ông Trần Văn Quay bị chúng bắt đầu tiên rồi đến các ông: Trần Văn Cập, tiểu đội trưởng và các ông: Nguyễn Văn Bảo, Nguyễn Văn Hợp, Nguyễn Văn Tĩnh, Bùi Văn Rạng, Hoàng Văn Kỷ. Chúng đánh đập, tra khảo họ rất dã man, sáng hôm sau chúng bảo đưa các ông lên nhà tù Sơn La, khi dẫn giải lên lưng chừng dốc Bồ Hòn thì xả súng bắn chết cả 7 người, rồi quăng xác xuống rệ đồi chôn lấp…

Ông Trần Văn Nhu (trái) và ông Trần Văn Mấm kể lại chuyện 7 chiến sĩ du kích Bản Hẻo

Trần Đức Lâm kể: Năm 1947 bố tôi cũng là đội viên đội du kích, năm ấy mẹ tôi sinh anh tôi, ông Nguyễn Văn Bảo là cậu ruột bố tôi bảo: Vợ mày mới sinh mày ở nhà giữ làng và trông nom vợ con… Vì thế, nên ông thoát chết. Tối hôm ấy bố tôi cùng ông Nguyễn Văn Thiệu là anh trai ông Bảo cùng một người nữa là người nhà ông Kỷ lén lút lên chỗ giặc quăng xác các ông đó bới tìm trong đống xác được ông Nguyễn Văn Bảo và ông Hoàng Văn Kỷ lôi ra chôn ở nơi khác gần đấy. Sở dĩ đêm tối bố tôi nhận ra ông Bảo bởi vì ông có cái răng vàng khi ông bật lửa soi vào từng mặt người. Khoảng 3 năm sau thì gia đình đưa hai ông về nghĩa địa Bản Hẻo…

Một lúc sau thì ông Trần Văn Nhu, năm nay 94 tuổi đến. Ông Nhu bảo: Cha Đỗ Văn Sáng rất muốn cứu những người du kích, nhưng cha không làm được. Vì cha cũng là người tham gia xây dựng đội du kích và che giấu cán bộ Việt Minh. Nếu cha ra mặt, Pháp có thể nghi ngờ, điều đó rất nguy hiểm. Chỉ một người có thể cứu được 7 du kích là cha Phê rô Rup-xô người Pháp còn gọi là cha Hiền đang cai quản nhà thờ Phình Hồ. Nhưng không ai có thể lên đó để báo tin cho cha được, vì con đường dày đặc lính Pháp…

Chúng tôi qua nhà bà Nguyễn Thị Tiên là con gái ông Nguyễn Văn Bảo, khi ông Bảo bị bắn bà Tiên mới 3 tuổi chưa biết gì, bà Tiên giờ thì đã lẫn. Bà Trần Thị Nhiên, 65 tuổi gọi ông Trần Văn Cập là anh. Bởi mẹ chồng bà là Trương Thị Nội mẹ nuôi ông Cập. Gia đình bà đang giữ bằng Tổ quốc ghi công do Thủ tướng Phạm Văn Đồng ký ngày 27/3/1975 và hương khói cho ông Cập. Bằng đã ố vàng màu thời gian nhưng còn rõ nét mực “Liệt sĩ Trần Văn Cập - Tiểu đội trưởng triểu đội du kích. Nguyên quán xã Bản Hẻo, huyện Văn Chấn, tỉnh Nghĩa Lộ. Đã hy sinh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ngày 15/11/1947”. Bà Nhiên bảo: 70 năm rồi anh tôi vẫn nằm trên dốc Bồ Hòn, mong sao tìm được hài cốt anh tôi đưa vào nghĩa trang để gia đình tới thắp hương…

Bà Trần Thị Nhiên bên tấm bằng Tổ quốc ghi công liệt sĩ Trần Văn Cập

Chúng tôi đến nhà bà Trần Thị Quỳ đã gần 100 tuổi, bà là dì ruột liệt sĩ Nguyễn Văn Hợp, khi nghe chúng tôi hỏi về ông Hợp, đôi mắt bà đã mờ đục, hai hàng nước mắt ứa ra từ hai hõm mắt sâu hoắm, giọng thều thào: Gia đình mong sao tìm được hài cốt nó về để chôn trong vườn Thánh…

Ông Trần Đức Lâm nghi ngờ ngôi mộ ở ngang dốc Bồ Hòn là ngôi mộ tập thể 5 chiến sĩ du kích, ông bảo: Bố tôi khi còn sống kể lại rằng: Những người tham gia bắn 7 du kích sáng 15/11/1947 có hai người dân bản địa đi lính cho Pháp là người Thanh Lương hay Thạch Lương họ rất hối hận. Tôi ngờ rằng người hàng năm đến thắp hương và đắp lại mộ chính là con cháu họ. Bằng việc làm đó để chuộc lại lỗi lầm với người đã khuất. Cuối năm nay tôi sẽ trở lại đây tìm gặp bằng được người đó, để biết người nằm dưới mộ là ai, hay chính là ngôi mộ tập thể đã ám ảnh tôi suốt những ngày qua…

Bà Trần Thị Quỳ ôm tấm bằng Tổ quốc ghi công liệt sĩ Nguyễn Văn Hợp