Tổng thống Donald Trump trả lời các câu hỏi về những hướng dẫn của chính quyền nhằm "Mở cửa nước Mỹ một lần nữa" trong cuộc họp báo hàng ngày về Covid-19 tại Nhà Trắng ở Washington, Hoa Kỳ, hôm 16/4/2020. Ảnh: Reuters.
Nhưng các hướng dẫn, bị các chuyên gia phân tích có thiếu sót, cho thấy việc điều chỉnh hoạt động trở lại mức trước đại dịch sẽ không thể trơn tru hay nhanh chóng.
Các nhà kinh tế cảnh báo rằng một "khởi đầu sai lầm" - trong nền kinh tế mở cửa trở lại, lây nhiễm phát sinh và nền kinh tế cần phải đóng cửa một lần nữa - có thể kéo dài sự suy thoái.
Nền kinh tế Mỹ suy thoái mạnh trong tháng vừa qua trong bối cảnh áp dụng những biện pháp mạnh mẽ nhằm kìm hãm virus, với 22 triệu người nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp và hầu hết các nhà máy, cửa hàng, doanh nghiệp ngừng hoạt động.
Dự kiến, các thống đốc bang Michigan, Florida và nhiều tiểu bang khác vạch ra từng bước để mở lại nền kinh tế, một ngày sau khi Nhà Trắng ban hành hướng dẫn khi nào nên dỡ bỏ lệnh phong tỏa, cho phép các công ty hoạt động lại và công nhân trở lại làm việc.
"Các bang có thể sẵn sàng chấm dứt phong tỏa sau khi tỉ lệ lây nhiễm giảm trong 14 ngày liên tục, có sẵn các xét nghiệm để phát hiện virus và nếu các bệnh viện đủ khả năng điều trị cho tất cả những người mắc bệnh", hướng dẫn nói.
Bản hướng dẫn cũng kêu gọi các tiểu bang sẵn sàng xét nghiệm mọi nhân viên y tế hay bất kỳ ai có triệu chứng, cũng như có thể theo dõi tiếp xúc của những người có kết quả dương tính với virus.
Có bao nhiêu tiểu bang đã sẵn sàng làm điều đó?
"Chưa có tiểu bang nào", theo nhà dịch tễ học Bill Hanage của Harvard, một trong số nhiều chuyên gia tweet hôm 16/4 để chỉ trích các hướng dẫn. "Năng lực kiểm tra không đầy đủ là vấn đề chính".
Hoa Kỳ, tâm dịch toàn cầu, xác nhận khoảng 709.000 trường hợp nhiễm Covid-19 với hơn 37.000 người chết.
Xét nghiệm của Hoa Kỳ bị trì hoãn, hỗn loạn phần lớn là do các rào cản quan liêu và sai lầm ở cấp liên bang. Trump, người ban đầu từng hạ thấp mối đe dọa của Covid-19 đối với nước Mỹ, cam kết sẽ tăng cường xét nghiệm.
Các bang "còn lâu mới làm đủ xét nghiệm để cho phép chuyển sang giai đoạn tiếp theo ứng phó với đại dịch", Jen Kates thuộc Quỹ gia đình Kaiser nói. "Không có chi tiết nào trong hướng dẫn về việc cần bao nhiêu xét nghiệm".
Chính phủ cũng cần nhiều người hơn để theo dõi các ca lây nhiễm mới thông qua điện thoại và các chuyến thăm. Google, Apple Inc của Alphabet đang hợp tác với nhau nghiên cứu phần mềm, dự kiến sẽ có mặt vào giữa tháng Năm, giúp việc theo dõi tiếp xúc dễ dàng hơn.
"Không có bang nào trong số 50 tiểu bang Hoa Kỳ hiện có khả năng giám sát đủ để cho phép can thiệp khi cần thiết", những nhà nghiên cứu của Đại học Duke viết trong một báo cáo về nhu cầu thử nghiệm.
Các hướng dẫn của Nhà Trắng không cung cấp bất kỳ thông tin nào về cách làm đó.
Charmaine Yoest thuộc tổ chức Heritage Foundation cho rằng Nhà Trắng nói rằng Nhà Trắng đã đúng khi giao quyết định mở cửa lại các nền kinh tế cho các nhà lãnh đạo các bang. "Nó phải được thực hiện dựa trên dữ liệu áp dụng cho cộng đồng và lực lượng lao động của họ", bà nói.
Nhưng dữ liệu về ca lây nhiễm, và phương tiện để đối phó với chúng, khó mà có được.
"Không có cách nào để tăng xét nghiệm, sản xuất PPE (thiết bị bảo vệ cá nhân), sẵn sàng cho bệnh viện, lực lượng lao động y tế công cộng ... mà không có sự lãnh đạo mạnh mẽ của liên bang", Jeremy Konyndyk, thành viên chính sách cao cấp tại Trung tâm vì sự phát triển toàn cầu. "Các bang không có khả năng hoặc nguồn lực để tự mình đạt được những điều này."
Những hướng dẫn của Nhà Trắng kêu gọi mở cửa lại theo giai đoạn, phù hợp với các khuyến nghị từ nhiều chuyên gia.
Một nghiên cứu từ McKinsey & Company, tổ chức đang tư vấn cho Thống đốc New York Andrew Cuomo trong cuộc chiến với Covid-19, khuyên nên mở cửa một số ngành tại một thời điểm, dựa trên "cả nguy cơ lây lan và tầm quan trọng tương đối" của từng lĩnh vực, như được xác định bởi số lượng công việc và đóng góp cho nền kinh tế.
Hướng dẫn cũng kêu gọi trường học, nhà máy, cửa hàng và nhà hàng hoạt động khác với trước khi xảy ra đại dịch, một lần nữa phù hợp với lời khuyên nhiều chuyên gia như duy trì giãn cách xã hội, đeo khẩu trang, rửa tay hay vệ sinh thường xuyên. Nhưng những thực tiễn đó sẽ làm chậm hoạt động thương mại.
Đối với việc mở lại các phòng tập thể dục và địa điểm giải trí, mà kế hoạch của Nhà Trắng cho thấy có thể diễn ra trong "Giai đoạn 1" của việc khởi động lại, cựu Giám đốc Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ Scott Gottleib kêu gọi cần thận trọng.
"Những điều đó có thể không được phép cho đến khi chúng tôi thấy rằng công việc có thể trở lại một cách an toàn mà không khiến virus quay lại", theo tweet của Gottleib, người từng là ủy viên của FDA từ năm 2017 đến 2019 và nói chung là ủng hộ hướng dẫn.
Giả sử Hoa Kỳ trải qua giai đoạn khởi động lại đầu tiên mà không khiến virus Corona quay lại thành làn sóng thứ hai, dựa trên các hướng dẫn, vẫn chưa rõ là các bang có thể chuyển sang giai đoạn tiếp theo nhanh như thế nào - đây là chìa khóa để đánh giá mức độ hồi phục của nền kinh tế.
Nếu mỗi một giai đoạn trong hướng dẫn ba giai đoạn chỉ kéo dài hai tuần, thì đó là "quá nhanh", theo Tom Inglesby, giám đốc Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins.
