Tổng thống Jair Bolsonaro. Ảnh: Reuters.
Vào một buổi tối ấm áp ở Sao Paulo, Tổng thống Jair Bolsonaro ngẩng cao đầu, nhìn vào ống kính máy ảnh để chuẩn bị phát biểu vấn đề cả quốc gia mong đợi.
Những cái chết liên quan Covid-19 nhích dần lên 57, trong khi hàng triệu người dành thời gian lắng nghe kế hoạch của chính phủ chống lại đại dịch bắt đầu tàn phá ở châu Âu và Mỹ.
Tuy nhiên, những gì họ nhận được là sự pha trộn giữa sự từ chối và thù địch. Trong một bài phát biểu giận dữ, tổng thống phỉ báng "sự cuồng loạn" của báo chí vì đã gieo rắc nỗi sợ hãi, đồng thời coi thường virus như một "bệnh cúm nhỏ".
Người đàn ông trở về từ cõi chết chỉ hai năm trước, sau khi bị đâm trên đường vận động bầu cử, nhếch mép cười khi tuyên bố rằng ông ta miễn nhiễm với bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng nào của bệnh do "quá khứ là một vận động viên".
Vào thời điểm 5.000 người tại Brazil thiệt mạng do virus, khi được hỏi về chuyện đó, tổng thống chỉ nhún vai thờ ơ và hỏi ngược lại phóng viên: "Vậy thì sao? Tôi xin lỗi. Bạn muốn tôi làm gì?".
Hồi giữa tháng 4, Cựu Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva cảnh báo hành động vô trách nhiệm của ông Bolsonaro sẽ dẫn Brazil tới thảm cảnh như Ecuador: xác chết đầy đường.
"Tổng thống hành động như 'người tiền sử' khi nói rằng đó chỉ là một bệnh cúm nhẹ”, ông Lula nói với Guardian.
Hai tháng sau đó với hơn 340.000 trường hợp chính thức nhiễm virus, “bệnh cúm nhỏ” đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 20.000 người Brazil và có lẽ nhiều người nữa.
Trong vài ngày qua, số người chết hàng ngày đã lên tới 1.000, đưa đất nước này vào một quỹ đạo tương tự như một số quốc gia bị thiệt hại nặng nhất trên thế giới.
Bằng một số cách nào đó, Brazil là tâm điểm mới của đại dịch toàn cầu, ghi nhận mức trung bình hàng ngày cao hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới. Các thi thể xếp hàng chờ chôn cất dưới bầu không khí nặng nề. Những bệnh viện đang ở điểm giới hạn sụp đổ.
Nhưng cơn đau đầu không chấm dứt ở đó đối với ông Bolsonaro, 65 tuổi, một cựu đội trưởng quân đội cứng rắn, đã nắm quyền lực trong một nỗ lực chống tham nhũng dân túy mang lại cho ông biệt danh "Trump vùng nhiệt đới".
Một video gần đây rò rỉ về một cuộc họp nội các mà ông liên tục chửi thề, trong đó ông được nghe yêu cầu điều tra các con trai của mình. Vụ bê bối có thể dẫn đến luận tội.
Đối mặt với sự bùng nổ chính trị và một loại virus chết người ngoài tầm kiểm soát - quét qua đất nước từ các khu ổ chuột đông đúc đến các thành phố rừng rậm nhiệt đới - ông Bolsonaro hiện đối mặt với viễn cảnh trở thành người đàn ông phá vỡ Brazil.
Chiến lược chống Covid-19 của ông Bolsonaro chưa có tiền lệ trên toàn thế giới. Trong khi các nhà lãnh đạo toàn cầu khác phát hiện mức độ nghiêm trọng của virus và triển khai các quyết định chính sách, Tổng thống Brazil nhân đôi thông điệp từ chối, ngay cả khi ông Trump bắt đầu ủng hộ các biện pháp phong tỏa, hạn chế đi lại.
Telegraph đã nói chuyện với những người trong cuộc của chính phủ, những người nói về sự bất hòa đang gia tăng trong và xung quanh chính quyền Bolsonaro, với việc tổng thống thúc đẩy văn hóa bắt nạt và khinh miệt bất đồng chính kiến.
Họ giúp vẽ một bức tranh về một nhà lãnh đạo ích kỉ và thù hận dẫn dắt quốc gia Brazil đâm đầu vào thảm họa.
Tổng thống Bolsonaro đối mặt với viễn cảnh trở thành tội nhân của Brazil. Ảnh: AFP.
Một cựu thành viên nội các cấp cao nói với Telegraph rằng một số nỗ lực đã được thực hiện trong chính phủ nhằm thiết lập chính sách cách ly xã hội toàn diện để ngăn chặn Covid-19 lây lan, nhưng ông Bolsonaro không bao giờ tỏ ra quan tâm. "Tổng thống luôn bác bỏ tầm quan trọng của những cuộc thảo luận về virus Corona".
Việc ông Bolsonaro đẩy đi hai bộ trưởng y tế trong vòng một tháng - trong cuộc khủng hoảng sức khỏe tồi tệ nhất - là minh chứng cho việc xử lý đại dịch mang tính thảm họa.
Luiz Henrique Mandetta và Nelson Teich, cả hai chuyên gia y tế có trình độ, bị trục xuất khỏi nội các sau khi không đồng ý với ông Bolsonaro về các biện pháp cách ly xã hội và kê đơn thuốc chống sốt rét chloroquine điều trị Covid-19.
Tại thời điểm công bố, Bộ Y tế Brazil bỏ trống hơn một tuần.
"Thật khó khăn khi làm việc dưới quyền một ông chủ như Jair Bolsonaro", thượng nghị sĩ Sérgio Olímpio Gomes, một đồng minh thân cận của ông Bolsonaro được biết đến với cái tên Thiếu tá Olimpio.
"Những người duy nhất tồn tại dưới chính quyền ông ta là người phục tùng hoặc người thô lỗ. Nếu có ai không đồng ý với ông ta về bất cứ điều gì, tổng thống bắt đầu coi họ là kẻ phản bội".
Trong trường hợp của cựu bộ trưởng y tế Mandetta, thượng nghị sĩ nói với Telegraph rằng đó là một hành động ích kỷ thể hiện bộ mặt của Tổng thống.
"Bolsonaro không thể dung thứ bất cứ ai xung quanh đánh cắp ánh hào quang của bản thân", ông Gomes giải thích. "Vấn đề lớn nhất của ông ấy với Mandetta là cựu bộ trưởng y tế đạt được sự tín nhiệm từ báo chí và dân chúng, và tổng thống trở nên đố kị".
Gustavo Bebianno, người điều phối chiến dịch bầu cử của ông Bolsonaro năm 2018 và phục vụ ngắn gọn trong nội các, gọi Bolsonaro là tổng thống “độc đoán và kiêu ngạo”.
"Ông ấy thể hiện một mức độ bất an cực độ, nỗi ám ảnh này cho thấy ông ấy chịu trách nhiệm cho việc không lắng nghe ai, là điều rất tồi tệ đối với đất nước chúng tôi".
Thật vậy, danh tiếng “nóng đầu” của ông Bolsonaro được chứng minh kể từ khi ông bước vào cuộc sống chính trị vào năm 1988.
Phục vụ bảy nhiệm kỳ với tư cách là người ủng hộ Quốc hội, ông nổi bật hơn vì sự bộc phát và khiêu khích giới truyền thông hơn là năng lực lập pháp của mình.
Trên thực tế, trong 27 năm ở Hạ viện Brazil, ông chỉ chấp thuận thành công hai dự luật.
Thay vào đó, ông dành thời gian của mình để gây ra tranh cãi, trở thành khách mời thường xuyên trên các chương trình truyền hình hài vì khuynh hướng nhận xét xúc phạm.
"Ông ấy là một nhà lãnh đạo vĩ đại của quần chúng", Thiếu tá Olimpio nói. "Nhưng ông ấy không bao giờ có kiến thức chuyên sâu trong bất kỳ lĩnh vực nào".
Trong suốt nhiệm kỳ của mình, ông đã tuyên bố nổi tiếng rằng "[không] hiểu về nền kinh tế", ủy quyền cho các bộ trưởng nội các của mình, nhưng thống trị họ trong bất kỳ dấu hiệu đe dọa nào.
Nói chuyện cứ như thể mình là bác sĩ thứ thiệt, ông Bolsonaro thường xuyên khuyên dùng chloroquine trị Covid-19.
"Ông ta không có năng lực khoa học để biết liệu thuốc có hiệu quả hay không, nhưng dù sao ông ta cũng dùng nó, vì những người ủng hộ ông ta thích nó", vị Thượng nghị sĩ giải thích.
Xu hướng của Tổng thống đối với khoa học tưởng tượng có thể đã góp phần vào thái độ ung dung đối với virus Corona, coi nhẹ mức độ nghiêm trọng của đại dịch.
Với việc tổng thống có chiến tranh với các thống đốc bang và WHO về những biện pháp cách ly xã hội, virus đã càn quét từ đô thị Brazil đến tận sâu trong rừng Amazon.
Các thành phố trong rừng rậm như Manaus đang oằn mình trước áp lực của số người chết và nhiễm virus, trong khi ngay cả những bộ lạc bản địa xa xôi cũng ghi nhận những trường hợp tử vong, dẫn đến cảnh báo về tương lai của một số cộng đồng dễ bị tổn thương nhất thế giới.
Virus này cũng cướp đi nhiều sinh mạng ở khu ổ chuột của Rio de Janeiro, trong khi các bệnh viện ở Sao Paulo hiện đang "gần sụp đổ", theo thị trưởng của khu đô thị 12 triệu dân.
Bệnh nhân nhiễm Covid-19 điều trị tại bệnh viện ở Sao Paulo, Brazil. Ảnh: AFP/TTXVN.
Trong khi đó, tổng thống ngày càng bị cô lập giữa các nhà lãnh đạo toàn cầu sau khi bị buộc tội khuyến khích mức độ phá rừng kỷ lục ở Amazon.
Nhưng ông Bolsonaro cũng có những lo ngại khác trong tâm trí của mình, đã bị Tòa án tối cao Brazil đặt dưới sự điều tra chính thức. Nếu bị truy tố, ông ta có thể bị cách chức.
Cuộc thăm dò bắt nguồn từ những cáo buộc can thiệp bất hợp pháp vào cảnh sát liên bang, sau khi Bộ trưởng tư pháp Sergio Moro từ chức vào cuối tháng 4.
Ông Moro tuyên bố tổng thống đã can thiệp chính trị vào việc lựa chọn người đứng đầu mới của cảnh sát liên bang, muốn "ai đó ông có thể gọi, có thể cung cấp cho ông thông tin về các báo cáo điều tra".
Các con trai của ông Bolsonaro đã bị một số người kiểm soát tham nhũng liên bang nhắm đến, đặc biệt là ở bang Rio de Janeiro của họ.
Mấu chốt của bằng chứng trong vụ án là đoạn video ghi lại cuộc họp nội các ngày 22/4, được công khai vào tối 22/5.
Trong video, ông Bolsonaro tuyên bố "tôi sẽ không ngồi nhìn điều tồi tệ xảy ra với gia đình và bạn bè của tôi, tôi sẽ thay đổi mọi vị trí trong lĩnh vực an ninh".
Trong các tin nhắn WhatsApp bị rò rỉ với ông Sergio Moro, Tổng thống Bolsonaro được cho là đang tìm kiếm quyền kiểm soát cảnh sát liên bang ở Rio de Janeiro.
"Ông có 27 khu cảnh sát, còn tôi chỉ muốn một: Rio", tin nhắn bị rò rỉ cho thấy.
Số phận của tổng thống sẽ phụ thuộc vào việc Brazil có chuẩn bị luận tội ông giữa bối cảnh quốc gia này đang chới với trong một trong những đại dịch chết chóc nhất lịch sử hay không.
