Chưa đủ duyên

Thời Phật tại thế, chỉ duy nhất giáo đoàn ở tiểu vương quốc Vamsa rơi vào khủng hoảng, dân chúng mất lòng tin vào giáo đoàn. Gay gắt đến mức dân chúng không cúng dường thực phẩm nữa và giáo đoàn bị đói, thậm chí nhiều hôm các sư đi khất thực phải về không.

Trong suốt bốn mươi lăm năm đi giáo hóa, Phật thành công với tất cả các vương quốc lớn và vương quốc nhỏ ở miền Bắc Ấn Độ.

Chỉ trừ một nơi là tiểu vương quốc Vamsa.

Tiểu vương cai trị ở đó là vua Udena. Ông là người thế tục, ông chẳng bao giờ băn khoăn về điều gì có thể xảy ra sau cuộc đời trần thế này, thậm chí ác cảm với vấn đề tôn giáo. Ông thậm chí còn ngăn cản Hoàng gia và các vị quan trong triều đến tinh xá để nghe Phật thuyết giảng.

Khi biết Phật sẽ ghé thăm tinh xá mới thành lập ở kinh thành Kosambi của Vamsa, đại vương Pasenadi ngỏ lời sẽ nhắn vua Udena là vị vua chư hầu đến yết kiến Phật. Đó là một cách đại vương điều tiểu vương đến ra mắt Phật, nhưng Phật từ chối lời giới thiệu từ trên cao này.

Phật trực tiếp gửi lời mời vua Udena đến thăm tinh xá. Tập quán thời đó là giáo sĩ không tự đến thăm vua mà vua phải đến yết kiến giáo sĩ. Để vua bước vào thiền viện của bất cứ một tôn giáo nào, đám tiền hô hậu ủng phải ở lại hết ở ngoài cổng, vũ khí tùy thân cũng không được vua mang theo vào.

Nhưng vua Udena không bao giờ đến yết kiến Phật. Ông ta ngờ vực các tôn giáo nói chung, càng ngờ vực một tôn giáo mới như đạo Phật.

Nói đi thì cũng phải nói lại, giáo đoàn Phật giáo ở Vamsa cũng không có gì để cho người ta tin tưởng. Một giáo đoàn nhỏ, mới thành lập, chưa gây dựng được lòng tin bao nhiêu thì đã sa vào bê bối. Một khất sĩ tên là Agata đã ghé vào nhà các thí chủ, mỗi nhà uống một chén rượu dừa, đến mức say khướt, người ta phải ném lên xe bò chở về tinh xá. Sự việc này dẫn đến việc Phật phải ban hành lệnh cấm rượu trong giáo hội.

Tiếp theo nhiều chuyện xảy ra trong kinh thành khiến dân chúng khó chịu. Thậm chí nhỏ như chuyện một ông sư vi phạm nội quy nhà vệ sinh ở tinh xá cũng dẫn đến việc kéo bè kéo cánh, các sư chia làm nhiều phe, thượng cẳng chân hạ cẳng tay và đấu khẩu triền miên. Đấy là năm 521 trước Tây lịch, Phật đang ghé thăm tinh xá, Ngài có thuyết phục hai phe xung đột. Nhưng đám nhà sư đang cơn sân hận không nghe lời mà còn đáp trả hỗn xược.

Phật bực mình bỏ đi.

Hai năm trời sau đó, giáo đoàn ở Vamsa mới thấm đòn. Lâu nay dân chúng hàng ngày cúng dường thực phẩm cho các khất sĩ xuất phát từ lòng bao dung với một tôn giáo mới. Thiện cảm chủ yếu là dành cho vị giáo chủ mà người ta gọi là đại sư của bộ tộc Thích Ca, là hiền triết ở xứ Kashi. Nay không còn giáo chủ ở đó làm chỗ dựa, giáo đoàn Vamsa như rắn mất đầu. Chỉ còn trơ lại những khất sĩ đã đánh mất niềm tin, đánh mất uy tín.

Giáo đoàn rơi vào cảnh khốn cùng. Các cư sĩ Phật giáo địa phương ngừng việc cung cấp thực phẩm hàng ngày. Đấy là cách phản ứng hiệu quả đối với giáo đoàn bê bối. Nhiều khất sĩ sáng sớm đi khất thực phải bê bình bát về không. Tình trạng đói dài lay lắt mấy năm ròng.

Tiểu thuyết “Đức Phật, Nữ Chúa và điệp viên” (Hồ Anh Thái, NXB Trẻ) dựa vào sự kiện lịch sử này, trong đó tác giả tái hiện việc Phật đã hòa giải hai phe đối địch trong giáo đoàn Vamsa. Nhưng kể cả đã được hòa giải theo cách để không ai bị mất mặt, mâu thuẫn trong giáo đoàn vẫn âm ỉ nhiều năm sau.

Duy nhất ở một tiểu vương quốc ấy, việc giáo hóa không xuôi thuận. Do nhà vua ở đó không thiện chí. Do giáo đoàn ở đó bê bối và chưa đủ duyên để giác ngộ.

Đủ lý do để suốt ba mươi lăm năm sau đó, Phật không bao giờ quay lại thăm giáo đoàn ở Vamsa nữa.

Ngày nay người du ngoạn trên đất Ấn Độ có đến thăm thành phố thiêng Allahabad (cách thủ đô New Delhi 670km và cách thành phố thiêng Varanasi 120km) thì ngay gần đó là xứ Vamsa thuở xưa.