Chuyện tình khó quên xuyên thế kỷ nơi giáo đường im bóng

Chuyện tình khó quên kéo dài xuyên thế kỷ 20 của nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ xứng đáng được thế hệ sau truyền tụng. Bởi lẽ, chuyện tình khó quên ấy không chỉ lấp lánh vẻ đẹp thủy chung, mà còn mang đến cho công chúng ca khúc “Giáo đường im bóng” được hát suốt 85 năm qua.

Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ là nhân vật có tuổi thọ cao nhất trong giới văn nghệ Việt Nam. Ông sinh ngày 29/7/1921 và mất ngày 18/8/2022, sống trên dương gian 101 năm.

Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ chào đời và gắn bó trọn đời ở ngôi nhà 22 Mai Hắc Đế, Hà Nội. Dù gia đình có nghề in, nhưng từ nhỏ Nguyễn Thiện Tơ đã được cho học nhạc với thầy Trần Đình Khuê. Nhờ năng khiếu bẩm sinh, Nguyễn Thiện Tơ nhanh chóng chơi được cả guitar (lúc ấy gọi là Tây Ban cầm) và guitar Hawaii (lúc ấy gọi là Hạ Uy cầm).

Ở tuổi thiếu niên, Nguyễn Thiện Tơ đã cùng Dương Thiệu Tước và Thẩm Oánh lập ban nhạc Myosotis để trình diễn ở các tụ điểm văn hóa. Trong phong trào Hướng đạo sinh ở Trường Thăng Long, Nguyễn Thiện Tơ cũng là một gương mặt nổi bật, thường xuyên được mời đi giao lưu khắp nơi.

Một đêm văn nghệ từ thiện tại Nam Định vào tháng 5/1938, nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ đã gặp được bóng hồng định mệnh cho cuộc đời mình. Thiếu nữ 16 tuổi Vũ Hà Tiên nổi tiếng tài sắc ở mảnh đất này, không hiểu vô tình hay hữu ý đã đến bên cạnh nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ để nhờ chỉnh dây đàn. Và khi nàng ôm đàn bước ra sân khấu thì trái tim chàng cũng lơ lửng bay theo.

Mang ánh mắt và nụ cười của Vũ Hà Tiên về lại Hà Nội, nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ đêm ngày không dứt tương tư. Thư đi tin lại vẫn không đủ nguôi ngoai, nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ nhiều phen một mình lặn lội cả chặng đường dài để mong nhìn thấy bóng dáng mỹ nhân.

Khi biết gia đình Vũ Hà Tiên theo đạo Thiên Chúa, nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ thoáng chút bẽ bàng như ông thổ lộ “ngày ấy, lương - giáo còn thiếu thông cảm lắm”.

Tưởng chừng không có cơ hội đến với nhau, nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ gửi gắm tâm tư vào ca khúc đầu tay “Giáo đường im bóng” với không ít khắc khoải “Thánh giá xa vời lắm với chuông chiều ngân / Hồn thánh thót mưa dầm buồn tới âm thầm/ Nơi giáo đường im bóng tôi thầm mong ngóng/ Đắm đuối trên làn sóng mắt nàng huyền mơ…”.

Ca khúc “Giáo đường im bóng” được người bạn thân của nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ là thi sĩ Phi Tâm Yến trau chuốt thêm phần lời ca, nên vừa công bố đã gây xao xuyến cho công chúng. Dĩ nhiên, một người đẹp thường xuyên đi nhà thờ như Vũ Hà Tiên thì không thể không biết đến ca khúc “Giáo đường im bóng”.

Bối cảnh xã hội không mấy thuận tiện cho các cô gái được tự do yêu đương, nhưng Vũ Hà Tiên vẫn âm thầm giữ liên lạc với nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ. Ngay cả khi cùng cả nhà Vũ Hà Tiên di cư vào Vinh, thì mối duyên của họ cũng không bị gián đoạn. Nỗi lòng của nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ trong ca khúc “Giáo đường im bóng” dù có não nề “Tới chốn xưa nàng vắng bóng/ Tôi mơ mắt huyền nhung trông/ Bao phút vui thần tiên qua/ Thấy đâu bây giờ/ Lá êm rơi trên gương hồ/ Hình như mối duyên xa mờ, nay đến làm tôi xao xuyến…” nhưng tình yêu của Vũ Hà Tiên dành cho ông vẫn tràn đầy và nồng nàn.

 Năm 1944, sau 6 năm vun đắp, chuyện tình khó quên giữa nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ và mỹ nhân Vũ Hà Tiên có được một đám cưới ở xóm đạo Mỹ Dụ - Vinh, chấm dứt chuỗi u hoài “Sóng rung rinh hồ xưa đây, hồn tôi nhớ nàng mê say, ngày xa ấy u trầm quá”.

Ca khúc “Giáo đường im bóng” chứa đựng dự báo đôi lứa chia lìa, mà lại thành nguyên nhân long phụng sum vầy. Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ nói về kỳ tích đáng ngưỡng mộ của ca khúc đồng hành chuyện tình khó quên của ông: “Tôi viết bài hát này là vì tưởng chúng tôi không đến được nhau cơ. Chắc hẳn Chúa Trời cũng chiều lòng chúng tôi, đã cho chúng tôi một kết thúc đẹp, một tình yêu có hậu”.

Rước người đẹp Vũ Hà Tiên từ xóm đạo Nam Định về ngôi nhà 22 Mai Hắc Đế - Hà Nội, nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ tiếp tục mưu sinh bằng nghề chơi nhạc và dạy nhạc. Trong số các học trò của nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ, không thể không nhắc đến hai tên tuổi Đoàn Chuẩn và Doãn Mẫn.

Sau năm 1954, nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ về công tác tại Đài tiếng nói Việt Nam. Đến năm 1959, ông chuyển sang dàn nhạc giao hưởng nhạc vũ kịch. Năm 1965, ông chuyển về hãng Phim truyện Việt Nam cho đến ngày nghỉ hưu.

Gia tài âm nhạc của nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ chỉ có hơn chục ca khúc, mà tiêu biểu có thể kể đến “Cung đàn xuân xưa”, “Đêm trăng xưa”, “Khúc nhạc canh tàn”, “Mộng giang hồ”, “Nắng xuân”, “Nhắn gió chiều”… Một điều nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ không nói ra, nhưng những người yêu nhạc đều dễ dàng phát hiện, đó là hầu hết ca khúc tâm đắc của ông đều được sáng tác trong giai đoạn hẹn hò với người đẹp Vũ Hà Tiên.

Sau khi đã kết hôn, vì sao nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ không tiếp tục viết ca khúc? Câu hỏi rất khó trả lời, nhưng lại không khó chia sẻ, vì nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ đã có tác phẩm vĩ đại là người vợ kiều diễm Vũ Hà Tiên nâng khăn sửa túi thì cần gì vài ba khúc thức ngắn dài hoặc dăm bảy giai điệu trầm bổng nữa.

Bà Vũ Hà Tiên sinh cho nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ tất thảy 8 người con, 5 trai và 3 gái. Ngày 4/10/2013, bà Vũ Hà Tiên qua đời ở tuổi 92, để lại cho nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ niềm nhung nhớ khôn nguôi, như ông từng thổ lộ: “Bà ấy mất đi là cú sốc tinh thần lớn với tôi. Đó là người tôi yêu thương nhất, là người hiểu tôi nhất, là người vợ hiền và cũng là mối tình đầu của tôi”.

Chuyên mục "Chuyện tình khó quên" trên Nông nghiệp Radio lúc 20h ngày 23/12 góp thêm một chút không khí Giáng Sinh bằng câu chuyện "Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ duyên nợ nơi giáo đường im bóng”.