Mấy năm qua sau khi làm cuộc “cải cách” nhập nội một số giống mới, phẩm chất và năng suất khoai lang ở ĐBSCL vượt lên rõ rệt.
Thêm vào đó cuộc âm thầm mở cửa thị trường xuất khẩu (XK), đất trồng khoai vùng này ngày càng mở rộng. Nhưng nếu chỉ bán nội địa hay xuất thô vẫn không thoát được điệp khúc vào mùa… rớt giá. Gần đây khi một số nhà máy chế biến nông sản mới xây dựng, bắt tay thu mua nguyên liệu làm hàng tinh chế giá trị cao XK, dân trồng khoai đang dò theo kênh tiêu thụ mới.
Xuất khoai thô tiểu ngạch
Nông gia Ba Hạo (Đỗ Quí Hạo) ở vùng trồng khoai nổi tiếng Mỹ Hiệp Sơn, Hòn Đất (Kiên Giang), cho biết ông vừa về trường Đại học Cần Thơ dự lớp tập huấn sản xuất nông nghiệp bền vững theo hướng đạt tiêu chuẩn GLOBALGAP. Ba Hạo tâm tình: “Sau mấy năm bền bỉ làm thành khoảnh cả vùng đất trồng khoai hơn 55ha an toàn trong đê bao né lũ, chủ động phòng trị được sâu bệnh và vừa thực hiện cơ giới hóa thành công từ khâu đánh luống lên giồng và thu hoạch vỡ khoai bằng máy, nhưng thú thiệt để làm ra sản phẩm sạch an toàn, con đường đó tôi nghĩ trước sau gì mình cũng phải đi theo. Tôi xem qui trình rồi, khoai lang làm theo GAP không khó, chỉ cần thị trường nào “ăn” mình sẵn sàng đáp ứng”.
Thật vậy, thị trường là điều tiên quyết. Với Ba Hạo – người từng đổ biết bao mồ hôi từ ngoài đồng khoai cho tới lăn lộn vào thương trường khoai bao năm qua vẫn chưa vơi bớt ưu tư. Hồi trước khoai lang đồng bằng trồng tập trung quanh vùng Sóc Xoài, Hòn Đất (Kiên Giang), Tân Quới, Bình Minh (Vĩnh Long) hay Cầu Kè (Trà Vinh)… Ghe chở khoai bán lên Sài Gòn và nội tiêu trong vùng. Mấy năm gần đây khi có thêm các giống khoai mới như khoai tím Nhật, bí đường xanh…, rồi thâm canh, trồng khoai mùa nghịch, năng suất tăng vọt từ 15-20 tấn/ha lên 30-40, thậm chí 50 tấn/ha, sản lượng khoai cả vùng nâng lên thấy rõ và bắt đầu tìm được thị trường XK sang Trung Quốc, Đài Loan, Nhật. Tuy nhiên cho đến nay phần lớn số lượng hàng xuất là dạng thô đi theo đường tiểu ngạch. Đường đi của khoai lang thế nào, đa số dân trồng khoai chỉ nghe qua thương lái.
Ở miền Tây từ nay đến tháng tám âm lịch là khoai lang thuận mùa. Nhưng chỉ trong vòng mấy ngày qua, giữa lúc mùa vỡ khoai lại gặp èo uột, rớt giá. Khoai bí đường xanh hiện giảm còn 1.800đ/kg, giảm mất gần nửa giá so hồi cách đây 2 tháng và thấp hơn 700đ/kg so mức giá thấp nhất hồi cuối năm ngoái 2008. Duy có giống khoai lang Nhật vỏ tím ruột tím giá tương đối ổn định, giữ mức 4.200đ/kg, nhưng năng suất thấp và vẫn thấp hơn so lúc giá cao đỉnh điểm hồi đầu năm 800đ/kg.
Ông Tư Sang, đại diện Cty Hoàng Gia ở Bình Minh, Vĩnh Long cho biết, sau những tháng đầu năm xuất khoai mạnh sang thị trường các nước, bình quân mười mấy container/tháng. Nhưng hiện đang chậm lại. Yêu cầu khách hàng đang cần khoai đa dạng các loại như vàng, trắng, tím. Nhưng khoai lang vàng yêu cầu số lượng nhiều thì không đủ số lượng.
Tới hàng tinh chế
Năm nay cả vùng Sóc Xoài, Mỹ Hiệp Sơn (Kiên Giang) có hơn 400ha trồng khoai lang. Thêm vùng Bình Tân (Vĩnh Long) lớn nhất miền Tây có xấp xỉ 4.000ha. Ước tính sản lượng khoai ĐBSCL đạt hơn 1,3 triệu tấn. Khoai lang Việt Nam có phẩm chất ngon ngọt, tương lai sẽ là một mặt hàng xuất khẩu mạnh không chỉ theo đường tiểu ngạch mà đang hướng tới sản phẩm tinh chế cao cấp.
Tuy đứng trước mối làm ăn mới, nhưng dân trồng khoai lang gộc như Ba Hạo vẫn chưa hết băn khoăn. Ông nói: “Trồng khoai lang so với lúa thấy có vẻ dễ ăn nhưng không đơn giản vì nông dân còn đơn độc quá".
Ở Sóc Trăng vào cuối năm 2008 Cty Sao Ta (Fimex-Sóc Trăng) đã đầu tư 2,5 triệu USD xây dựng đưa vào hoạt động nhà máy An San công suất 5.000 tấn/năm chuyên chế biến hàng nông sản như khoai lang, ớt, đậu bắp… XK sang thị trường Nhật và các nước EU. Trong giai đoạn đầu nhà máy An San xây dựng vùng nguyên liệu tại 2 huyện Cù Lao Dung và Vĩnh Châu (Sóc Trăng); hợp đồng đầu tư bao tiêu sản phẩm với nông dân trồng hơn 80 ha giống khoai lang Nhật và 40ha đậu bắp với mức vốn ứng trước cho nông dân 5 triệu đồng/ha, giá bao tiêu 4.000đ/kg. Dự kiến trên nền đất đai Sóc Trăng màu mỡ, nhà máy này sẽ mở rộng vùng nguyên liệu lên 600ha trồng khoai lang và 100ha đậu bắp và trong năm 2009 nhà máy sẽ cung ứng 1.000 tấn sản phẩm cho một đối tác Nhật.
Trong khi đó, trồng khoai lang theo yêu cầu đặt hàng nhà máy bước đầu thu hút sự chú ý của những vùng đất trồng khoai lớn. Canh tác một năm hai vụ nông trại Ba Hạo có khả năng cung ứng sản lượng hơn 3.000 tấn khoai lang/năm. Ông Ba Hạo nói hiện nay đã bắt nhịp cung ứng 15-20 tấn khoai nguyên liệu/chuyến/2 ngày cho các nhà máy chế biến của Cty Antesco (An Giang) và Cty Vinamit. Riêng sản phẩm khoai lang sấy của hai DN trên đã XK trên 40 nước trên thế giới.
