Vùng muối Tuyết Diêm (xã Xuân Bình, TX Sông Cầu).
Giữa trưa cào muối
Giữa trưa nắng gắt, tại vùng muối Tuyết Diêm (xã Xuân Bình, TX Sông Cầu), ruộng muối phủ trắng lớp muối trải dài.
Ông Bùi Văn Trung, người làm muối ở thôn Tuyết Diêm tranh thủ vác bàn cào ra ruộng cào muối cho hay: Gần tháng nay trời nắng gắt, ruộng bắt muối nhanh.
Khi ruộng muối sắc nước tranh thủ cào dồn đống rồi gánh ra bờ đổ cho muối ráo kịp bán cho thương lái. Sau đó đưa nước biển từ đám nuôi mặn vào “ăn” lứa muối tiếp theo. Trời nắng nên ai cũng tranh thủ làm để đạt sản lượng, bù trừ những tháng trước mưa liên tục mất sản lượng.
Cũng theo ông Trung, công đoạn làm muối truyền thống có 4 đám. Đám đầu tiên lấy nước biển vào chứa gọi là đám chứa, sau đó san qua đám thứ 2 gọi là nuôi mặn. Từ đám nuôi mặn có mương nước dẫn qua đám chịu lắng cho nước biển sắc lại. Khi đám chịu kết tủa thì chuyển qua đám kết tinh muối.
Công đoạn làm muối truyền thống như vậy diêm dân gọi là dây ruộng và buộc làm như vậy mới cho ra muối.
Trời nắng, ruộng bắt muối nhanh.
Cạnh đó, bà Trần Thị Nhung, đang lội ruộng gánh muối, chia sẻ: "Mấy tháng trước trời yếu nắng phải mất 5-6 ngày muối mới kết tinh, còn gần tháng nay nắng gắt chỉ 3 ngày là cào được một lứa muối. Dây ruộng nhà tôi có 4 đám kết tinh muối".
Dù trưa nắng gắt, người làm muối cũng phải tranh thủ gánh ra bờ, sợ xế chiều mưa xuống là muối tiêu ra nước coi như công bỏ ra làm từ khâu lấy nước biển, nuôi mặn và công gạn muối cho ruộng bắt muối nhanh thành con số không.
Nắng nóng kết hợp gió Nam thổi mạnh, ruộng bắt muối nhanh, gần tháng nay diêm dân làm muối đạt sản lượng cao, còn mấy tháng trước (6 tháng đầu năm), xuất hiện mưa trái mùa nên ruộng muối ngâm nước mưa, diêm dân nghỉ cả tuần, thậm chí cả tháng, vì mỗi lần mưa lớn mặt ruộng lên bùn, người làm muối phải bỏ công đầm.
“Gần nay thời tiết thuận lợi nên diêm dân được mùa, bờ ruộng “ngốn” đầy muối, ruộng muối lúc nào cũng người ra vào tấp nập. Còn mấy tháng trước cánh đồng trống vắng do mưa”, ông Trần Quang, ở thôn Tuyết Diêm đang dẫn nước biển vào ruộng nói.
Tại vùng muối Lệ Uyên (xã Xuân Phương, TX Sông Cầu), những “núi” muối trải dài, còn cánh đây 1 tháng ruộng muối bỏ hoang vì mưa.
Bà Nguyễn Thị Duyên, một người làm muối ở thôn Lệ Uyên, chia sẻ: "Mấy tháng trước, ngoài những ngày mưa, khi trời nắng trở lại thì có gió từ biển thổi vào (gió nồm), mang theo hơi nước nên đám kết tinh diêm dân dẫn nước vào mực nước nửa đốt ngón tay; còn gần tháng nay nắng mà lại gió Nam thổi mạnh nên đám kết tinh mực nước một đốt ngón tay, vì vậy lượng muối kết tinh cao gấp 2 lần mấy năm trước.
Nhà tôi có 8 đám kết tinh, được muối nên mỗi lần cào 40 bao, tương đương 2 tấn, gần tháng nay cào 8 lần là 16 tấn, còn mấy tháng trước mưa trái mùa, lúc làm lúc nghỉ nên chỉ đạt gần 10 tấn là cùng".
Giá cả bấp bênh
Hiện nay gia muối trên thị trường bấp bênh, giá muối sạch (muối trải bạt) tăng nhưng muối thô (sản xuất thủ công) thì giảm. Theo nhiều diêm dân, cách đây 1 tháng, giá muối sạch là 1,1 triệu đồng nay tăng lên 1,2 triệu đồng/tấn.
Thế nhưng so với thời điểm này năm ngoái giảm 100.000 đồng/tấn (năm ngoái 1,3 triệu đồng/tấn). Còn đối với muối thô, cách đây 1 tháng giá muối thô là 800.000 đồng/tấn, hiện nay giảm còn 700.000 đồng/tấn. Cùng thời điểm này năm ngoái, giá muối thô là 850.000 đồng/tấn (giảm 150.000 đồng/tấn so với cùng kỳ năm trước).
Bờ ruộng “ngốn” đầy muối, còn trước đó do mưa trái mùa ruộng bỏ hoang.
Trời nắng sản lượng muối có tăng hơn trước nhưng so với các năm thì giảm mạnh. Theo Sở NN-PTNT Phú Yên, đến nay, vùng muối TX Sông Cầu có 183,8 ha diện tích sản xuất muối, trong đó có 10ha sản xuất muối sạch áp dụng phương pháp trải bạt (chiếm tỉ lệ 5,4% so với diện tích sản xuất), và chỉ có vùng muối Tuyết Diêm sản xuất muối sạch, còn vùng muối Lệ Uyên, Trung Trinh (xã Xuân Phương) chỉ sản xuất muối thô.
Tổng số hộ tham gia sản xuất muối là 571 hộ, đến nay sản lượng muối gần 500 tấn (trước đó 6 tháng đầu năm diêm dân chỉ sản xuất được 370 tấn muối). Cùng thời điểm này năm trước, diêm dân thôn Lệ Uyên, Trung Trinh (xã Xuân Phương) và thôn Tuyết Diêm (xã Xuân Bình) đã sản xuất trên 7.500 tấn muối. Trong đó, muối sạch 1.500 tấn, muối thô đạt 6.000 tấn.
Theo TS Nguyễn Trọng Tùng, Giám đốc Sở NN-PTNT Phú Yên, mặc dù tỉnh đã hỗ trợ xây dựng được nhãn hiệu “Muối Tuyết Diêm” thuộc HTX Muối Tuyết Diêm, nhưng sản xuất muối qua các năm vẫn không ổn định.
Nguyên nhân chủ yếu do phần lớn diện tích sản xuất theo phương thức thủ công truyền thống, phụ thuộc lớn vào thời tiết và chất lượng muối không cao, diêm dân tự tiêu thụ với giá cả bấp bênh.
Thời gian tới phải đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng vùng sản xuất và hoạt động của các hợp tác xã. Ngân hàng tạo điều kiện cho diêm dân tiếp cận nguồn vốn vay để đầu tư sản xuất và tiêu thụ muối.
Phú Yên sẽ giữ ổn định diện tích sản xuất muối 183ha từ nay đến năm 2030, trong đó diện tích sản xuất muối sạch năm 2020 chiếm trên 10%, năm 2025 chiếm trên 50% và năm 2030 chiếm 100%, để đẩy mạnh việc tiêu thụ cũng như nâng cao giá thành.
