ERPA là bệ đỡ của đồng bào vùng cao Nghệ An

Giảm tải ngân sách nhà nước

Đặt trong bối cảnh nguồn vốn ngân sách phục vụ công tác quản lý bảo vệ rừng còn hạn chế thì các nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng, trồng rừng thay thế, đặc biệt là kinh phí từ thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ (gọi tắt là ERPA) đã tạo nên khác biệt trên nhiều khía cạnh.

Chính quyền địa phương, các chủ rừng cùng các bên liên quan khẳng định ERPA là chính sách thiết thực, có tác động tích cực đến đời sống xã hội của đồng bào vùng cao. Trên thực tế, chính sách này đã giảm tải áp lực ngàn cân cho ngân sách nhà nước trong công tác quản lý bảo vệ rừng bằng cách tạo ra nhiều việc làm, cải thiện sinh kế, tăng thu nhập cho người làm nghề rừng, qua đó góp phần giữ vững an ninh quốc phòng, trật tự an toàn xã hội và duy trì độ che phủ rừng ổn định cho toàn tỉnh Nghệ An (trên 58%).

Cần nhắc lại, ERPA là chính sách mới với nhiều nội dung chưa “từng có tiền lệ”, do đó đòi hỏi phải đề cao tính thận trọng, triển khai chắc chắn từng bước một nhằm hạn chế tối đa nguy cơ về mặt pháp lý. Quá trình thực hiện, Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Nghệ An đã tham mưu sâu sát cho Sở NN-PTNT (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) ban hành hàng loạt văn bản chỉ đạo điều hành làm cơ sở triển khai thông suốt.

Nói thế không đồng nghĩa tất cả diễn ra êm thấm từ đầu chí cuối, trái lại tồn tại không ít rào cản, vướng mắc làm ảnh hưởng đến tiến độ chung. Đây là điều có thể dự đoán từ đầu, nhất là khi Nghệ An sở hữu diện tích rừng lớn nhất cả nước nhưng diện tích rừng tự nhiên biến động lớn so với số liệu công bố hiện trạng năm 2023 của UBND tỉnh.

Đó là chưa kể tình trạng chồng lấn, lấn chiếm, tranh chấp đất rừng diễn ra khá phổ biến; hay như việc nhiều chủ rừng là hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư sở hữu diện tích rừng tự nhiên nhưng không có danh sách công bố hiện trạng rừng năm 2023, hoặc diện tích rà soát thực tế “xê dịch” nên không có căn cứ chi trả năm 2024…

Cơ hội đan xen khó khăn, thách thức nhưng không thể phủ nhận thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ đã tạo nên những tín hiệu tích cực cho khu vực miền núi Nghệ An, thể hiện rõ ở những huyện có diện tích rừng tự nhiên trải rộng như Tương Dương, Kỳ Sơn, Con Cuông, Quế Phong.

Những con số thống kê không biết nói dối, trái lại đã chứng minh mức độ lan tỏa sâu rộng của ERPA mang lại. Tính đến hết năm 2024 toàn tỉnh Nghệ An đã chi trả cho các đối tượng hưởng lợi hơn 173 tỷ đồng, đạt 85,4% KH.

Tiếng nói từ cơ sở

Căn cứ vào các văn bản hướng dẫn thực hiện ERPA, Hạt Kiểm lâm huyện Tương Dương đã tham mưu cho UBND huyện Tương Dương ban hành Công văn số 1221/UBND-NL chỉ đạo UBND các xã, thị trấn có liên quan mở tài khoản ngân hàng, hướng dẫn các cộng đồng thôn bản vốn thỏa thuận bảo vệ rừng với chủ rừng là tổ chức lập kế hoạch, dự toán kinh phí hỗ trợ theo quy định tại Nghị định số 107/2022/NĐ-CP.

Theo số liệu thống kê, tổng diện tích rừng tự nhiên hưởng lợi ERPA của huyện Tương Dương hơn 90.975 ha. Trong đó có gần 60.810 ha thuộc quản lý của hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư, phần còn lại thuộc UBND cấp xã.

Ông Lê Đình Tú, Hạt phó Hạt Kiểm lâm Tương Dương thông tin tổng quan, toàn huyện có 236.646 ha rừng với tỷ lệ che phủ đạt 84,28%, từ đặc thù trên thấy rằng đời sống của đồng bào bản địa vẫn phụ thuộc vào kinh tế rừng, cụ thể là bảo vệ rừng tự nhiên để thụ hưởng các chính sách của Đảng và Nhà nước:

“Những năm qua huyện đã thực hiện có hiệu quả các chính sách về lâm nghiệp như chi trả dịch vụ môi trường rừng; chính sách hỗ trợ thuộc Tiểu dự án 1 của dự án 3 thuộc Chương trình MTQG phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững; chính sách hỗ trợ bảo vệ rừng thuộc Nghị quyết 02 của HĐND tỉnh. Mới nhất là chính sách thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ.

Từ định hướng của Chính phủ, Bộ, Sở, Chi cục Kiểm lâm, và đặc biệt là sự chỉ đạo trực tiếp của cả hệ thống chính trị huyện Tương Dương, Hạt Kiểm lâm với tư cách chủ trì đã phối hợp nhuần nhuyễn với các xã trong diện thụ hưởng tiến hành rà soát, lập hồ sơ để thực hiện trên diện rộng. 23,3 tỷ đồng từ chính sách ERPA năm 2024 đã tạo động lực thúc đẩy toàn diện, từ đó nêu cao trách nhiệm, lan tỏa ý thức quản lý bảo vệ rừng trong toàn thể cộng đồng”.

Quan điểm trên nhận được sự đồng thuận của ông Lương Bá Truyền, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Na: “Nơi đây địa hình bất thuận, bốn bề là núi cao rừng rậm, đồng bào cơ bản không có việc làm ổn định nên phần nhiều vẫn phải trông chờ vào nguồn lợi tự nhiên. Cùng với chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng, trồng rừng thay thế, thỏa thuận giảm phát thải khí nhà kính đã thổi một làn gió tươi mát cho số đông. Nhờ ERPA các bên tìm được sự đồng điệu cần thiết, vừa giảm tải áp lực chuyên môn lại là chất xúc tác đẩy nhanh quá trình xây dựng nông thôn mới”.

Ngồi kế bên, anh Vi Văn Nhi, công dân bản Có Phảo, xã Yên Na gật gù tán thành. Miệng cười giòn tan, trên mặt hiện rõ nét hân hoan, Nhi kể: “Từ thời cha ông đến nay, bao thế hệ vẫn sống nhờ rừng, ở dải đất cao này đồng bào luôn được rừng bao bọc, che chở. Gia đình tôi được Nhà nước giao khoán, bảo vệ hơn 3 ha rừng tự nhiên, nay được hưởng thêm chính sách ERPA nên gánh nặng cơm áo gạo tiền cũng vơi đi ít nhiều. Xác định rừng là hơi thở, là lẽ sống nên già trẻ, lớn bé đều ra sức chung tay gìn giữ, bảo vệ”.

Là đơn vị chủ rừng được giao quản lý trên 86.000 ha rừng các loại, quy mô rải khắp địa bàn của 16/17 xã, thị trấn của huyện Tương Dương, qua 20 năm truân chuyên, miệt mài giữ rừng đội ngũ Ban quản lý rừng phòng hộ Tương Dương “thấm” hơn cả nhiệm vụ chuyên môn nặng nề. Cửa rừng dày đặc, trăm phương ngàn hướng, để giữ vững an ninh đòi hỏi phải cậy nhờ được sức dân thông qua phát huy chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Chẳng dấu diếm, ông Nguyễn Sỹ Hiếu, Phó trưởng ban quản lý rừng phòng hộ Tương Dương nhấn mạnh: “Năm 2024 đơn vị đã thực hiện chi trả hơn 2 tỷ đồng từ nguồn thỏa thuận giảm phát thải khí nhà kính cho 4 xã Tam Quang, Tam Thái, Xá Lượng và thị trấn Thạch Giám. Năm 2025 chính sách chắc chắn lan tỏa sâu rộng hơn nữa với kinh phí trên 5 tỷ đồng, trong đó giao khoán bảo vệ rừng cho các xã khu vực I với khoảng 1,8 tỷ đồng, số còn lại sẽ tiến hành hỗ trợ phát triển sinh kế cho 68 cộng đồng. Quyền lợi đi kèm trách nhiệm, với sự hỗ trợ của người dân áp lực giữ rừng đã được san sẻ đúng lúc, đúng chỗ”.