Gặp lại người chịu 2.000 ngày oan trái

Với rất nhiều người ở Nghệ Tĩnh nói đến chuyện “2.000 ngày oan trái” của Nguyễn Sỹ Lý vẫn thấy “bực”, bởi một vụ án giết người được tuyên nhưng lại tuyên sai; ngay chính người ngồi ghế thẩm phán vẫn còn mang trong mình nỗi day dứt.   

Vào một buổi chiều cuối năm Kỷ Sửu, tôi đến TAND tỉnh Hà Tĩnh tìm gặp ông Nguyễn Trí Tuệ, Chánh án Toà án nhân dân Hà Tĩnh, người mà trước đây ngồi ghế thẩm phán xét xử vụ án “2.000 ngày oan trái” của Nguyễn Sỹ Lý, con ông Nguyễn Sỹ Huỳnh ở xã Tam Hợp, Quỳ Hợp, Nghệ Tĩnh (nay là Nghệ An); vụ án giết người xảy ra vào đêm 28 Tết năm 1983. Bên chén trà nóng, tôi nhìn nơi phòng làm việc của ông có mấy câu: “Tâm còn chưa thiện - phong thuỷ vô ích/ Bất hiếu cha mẹ - thờ cúng vô ích/ Việc làm bất chính - đọc sách vô ích/ Làm trái lòng người - thông minh vô ích”. 

Anh Lý đang trao đổi với PV NNVN

Chúng tôi ngồi với nhau trong phòng làm việc, ngoài trời gió mùa đông bắc liên tiếp thổi những luồng lạnh buốt xương tủy. Những câu hỏi của tôi, ông Tuệ bâng quơ nhìn xa xăm với một nỗi niềm chất chứa bao năm nay…

Chuyện đau lòng xảy ra vào đêm 28 Tết năm 1983. Tối đó, ông Nguyễn Sỹ Huỳnh vừa nấu xong nồi bánh chưng, vớt ra giữa nhà. Con cái quây quần bên bếp lửa hồng thì ông Huỳnh vội vàng mang nồi nấu bánh sang trả nhà láng giềng để về đoàn tụ, chung vui đón giao thừa cùng con cái. Một tay xách nồi, một tay dọi đèn pin, ánh sáng đèn pin vô tình lướt qua mặt 2 anh em Bùi Văn Vinh và Bùi Văn Lai, người xã Nghĩa Xuân, cùng huyện, khi hai anh em Lai đi chơi về. Ông Huỳnh chưa kịp xin lỗi thì Lai vừa chửi tục vừa sấn tới đá bay chiếc đèn pin trên tay ông Huỳnh.

Ông Huỳnh kêu lên: “Các con! Bố bị đánh”. Nghe tiếng bố kêu la, mấy anh em Lý, Nhật, Luân, Tính chạy ra, chỉ thấy một mình ông Huỳnh, ngoài ra không thấy ai khác. Nghe bố kêu đau, mấy anh em đưa ông vào nhà xoa dầu, dần dần ông Huỳnh trở lại bình thường, cả nhà xem như không có chuyện gì xảy ra. Trở lại hiện trường nơi xảy ra sự việc, khi thấy con cái nhà ông Huỳnh ra đông, Vinh trốn vào bụi rậm, còn Lai chạy mất tăm. Khi bố con ông Huỳnh bỏ vào nhà, lúc đó Vinh mới từ trong bụi chui ra, cố chạy theo cho kịp anh. Ai ngờ, trong đêm tối, Lai không nhận ra đó là em mình mà tưởng rằng con nhà ông Huỳnh đuổi để trả thù, Lai quay lại rút giao găm đâm thẳng vào ngực “đối phương” và Vinh thét lên: “Sao anh lại đâm em?”. Nói xong, Vinh gục ngã. Nhận ra mình đã đâm nhầm em trai, không hiểu lúc đó Lai điên cuồng thế nào mà để mặc cho em nằm sõng soài giữa đường, Lai cầm quả lựu đạn chạy đến ném thẳng vào sân nhà ông Huỳnh rồi mới vẫy xe đưa em đi cấp cứu. Do vết thương quá nặng, lên tới bệnh viện thì Vinh tắt thở.

Không nhận tội giết nhầm em trai mình, Lai đổ tội cho con ông Huỳnh đã giết Vinh. Ngày hôm sau, công an huyện Quỳ Hợp về điều tra và sau 9 ngày, vào ngày 7 Tết âm lịch năm 1983, cả 4 cha con ông Huỳnh bị bắt tạm giam vì nghi can giết Vinh.

Ngồi đối diện với chúng tôi hôm nay là một người đàn ông bại liệt hai chân, mắt sáng ngời, hồn hậu, nói chuyện khúc chiết, am hiểu nhưng đôi mắt luôn đỏ ngầu khi nhớ về chuyện cũ. Mặc dù mới chỉ hơn 50 tuổi đầu nhưng trông Nguyễn Sỹ Lý già hơn trước tuổi rất nhiều. Từ một giảng viên đại học mới 27 tuổi đã phải ôm lấy “2.000 ngày oan trái”; từ một thầy giáo biến dạng thành một người tiều tuỵ, thất nghiệp, oan khiên... Tôi xin phép được hỏi về chuyện quá khứ, ông như không muốn nhắc lại, mặt ngửa lên trần nhà, miệng mấp máy như muốn nói lên một điều gì đó; tôi đọc được trong tâm trí của ông và ông đã thốt ra: “Tiếc thay những người thực thi pháp luật do trình độ non kém, thiếu hiểu biết đã đẩy vụ án của tôi trở nên oan trái đến mức làm tôi điêu đứng cả cuộc đời”.

Đôi mắt buồn buồn, Nguyễn Sỹ Lý kể: “Khi tôi vào tù được một thời gian, người ta dẫn giải tôi về nơi xảy ra án mạng, bắt tôi diễn tả lại hành vi giết người mà mình mang oan; người ta làm giả một con giao găm bằng giấy các – tông, bảo tôi cầm lấy và đâm vào một người khác như chính mình đã đâm vào Vinh, để quay phim chụp ảnh, nhưng vì tôi không đâm Vinh nên tôi không biết cách cầm dao”.

Nói đoạn, Lý ngậm ngùi: “Tôi là một giảng viên, tôi chỉ biết cầm phấn đứng trên bục giảng, dạy sinh viên học làm người chứ làm sao biết cầm dao đâm người được mà bảo tôi đâm”. Vì thế, tôi cầm dao giả để đâm mà không thể đâm đúng tư thế như Vinh bị đâm. Biết tôi không cầm được đúng tư thế, một vị trong số người thực thi nhiệm vụ lại giật dao giả trên tay tôi và gằn giọng: Cầm cán dao theo kiểu này mà đâm từ trên xuống, bởi Vinh bị nhát dao đâm chếch từ trên xuống... Phải làm đi làm lại mấy lần, tôi mới “diễn” được cảnh đâm Vinh mà mình không hề hay biết làm việc này. Ông Lý nói như trách móc: “Cũng lạ, tại sao chi tiết bắt tôi cầm dao diễn lại cảnh đâm người nhưng tôi không biết cách cầm dao mà người ta cũng không xem đó là tình tiết đáng lưu ý để điều tra lại vụ án? Tại sao không điều tra kỹ ở Lai để vụ án được đến nơi đến chốn mà quy chụp tội cho tôi giết Vinh?”