Giống lúa thảo dược - Hướng đi mới để nâng cao giá trị

Công ty CP Giống cây trồng Quảng Ninh (xã Hưng Đạo, huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh), vốn là cửa ngõ du nhập các tiến bộ kỹ thuật về chọn tạo giống lúa từ Trung Quốc vào Việt Nam. Với chính sách mở cửa, đây từng là nơi nhộn nhịp, hấp dẫn nhất khi hàng trăm đoàn khách đến Quảng Ninh đánh giá các giống lúa lai, lúa thuần mỗi vụ.

Cửa ngõ du nhập giống mới

Những năm đầu của thập kỷ 90 thế kỷ trước, sau lúa lai là hàng loạt giống lúa thuần thế hệ 1 như Chiêm đen, Tặc sếnh, Chăm coóng dáu,…đã từng được đánh giá, trình diễn tại công ty, sau đó mở rộng sản xuất ra nhiều tỉnh thành phía Bắc. 

Đến giữa và cuối thập niên 90, xuất hiện nhóm giống thuần thế hệ 2 là kết quả của quá trình lai tạo, kết hợp giữa 2 loài Indica và Japonica. Nhóm giống này có kiểu hình hấp dẫn dạng thấp cây, cảm ôn và thời gian sinh trưởng ngắn, hạt xếp xít, số hạt trung bình để có thể hài hòa giữa “nguồn” và “sức chứa”, lá đòng đứng, thích ứng rộng.

Những giống lúa thế hệ 2 đã tạo bước ngoặt về thâm canh tăng năng suất lúa ở các tỉnh phía Bắc. Tiêu biểu phải nói đến nhóm giống lúa năng suất cao mà điển hình là Quảng tế (hay Q5), Khang dân (hay Kháng mằn), Khâm dục, Đặc lùn… Đến nay những giống lúa năng suất, dễ tính, thích ứng rộng của nhóm này vẫn nằm trong “top 5, top 10” những giống lúa có diện tích gieo cấy lớn nhất, như Khang dân, Q5...

Nhóm giống chất lượng phải kể đến Bắc thơm 7, mặc dù còn có những hạn chế như nhiễm đạo ôn, bạc lá nhưng chất lượng cơm chưa giống nào qua mặt được. Sau đó phải kể đến Hương thơm 1, với diện tích vài trăm ngàn ha từ các tỉnh phía Bắc đến Duyên hải Nam Trung bộ kém hơn về hương vị nhưng năng suất cao và chống chịu khá bệnh hại. Tiên phong và có công lớn trong việc nhu nhập, chọn lọc, đánh giá và đưa ra sản xuất những giống lúa trên phải nhắc đến Cty CP Giống cây trồng Quảng Ninh.

Những "chiến binh" sắp ra trận

Vụ xuân này, chúng tôi lại tiếp tục hành trình đi đánh giá năng suất lúa xuân, trong đó có các giống mới đang trình diễn ngoài sản xuất. Đông Triều là địa chỉ chúng tôi không thể không đến vì lời mời rất hấp dẫn của Giám đốc Cty CP Giống cây trồng Quảng Ninh, ông Nguyễn Ngọc Tiến. Ông điện thoại nói vắn tắt, công ty đang trình diễn một tập đoàn giống lúa ngắn ngày “cực hay, cực lạ”.

Đến công ty khoảng 8h sáng, tranh thủ thời tiết còn mát, chúng tôi cùng ông ra khu ruộng khảo nghiệm và trình diễn. Ông Tiến say sưa giới thiệu về 12 giống lúa công ty đang bình tuyển, thì 3 giống đã sẵn sàng trình Cục Trồng trọt công nhận. Trong đó tiêu biểu là ĐT37- một giống lúa thuần kiểu hình đẹp, đẻ nhánh khá, bông to với 180 - 250 hạt/bông, lá đòng đứng và hơi úp mo, góp lá hẹp.

Ông Nguyễn Ngọc Tiến (phải) cả đời say sưa nghiên cứu, chọn tạo giống lúa

Giống lúa thuần ĐT37 kiểu hình đẹp, đẻ nhánh khá, bông to

Dưới con mắt của người làm giống lâu năm, theo ông Tiến đây là giống dư sức thay thế dần Khang dân với những phẩm chất không thể bỏ qua như năng suất cao hơn, chống chịu tốt hơn và dễ tính hơn Khang dân. ĐT37 đã được công nhận sản xuất thử và 3 năm qua nó đã "thử lửa" ở nhiều vùng lúa trọng điểm, được nhiều tỉnh đánh giá cao và đề nghị công nhận chính thức đưa vào cơ cấu sản xuất.

Để chứng minh khả năng cho năng suất cao của ĐT37 ngay trên chân đất không được “màu mỡ” lắm của huyện Đông Triều, ông Tiến hăm hở kéo chúng tôi đi thăm “cánh đồng mẫu” tại xã Hưng Đạo, với diện tích 30ha. Cả đoàn ai cũng bị thuyết phục bởi quần thể lúa đồng đều, bông to, tỷ lệ hạt chắc cao cũng như thế cây, thế lá của giống này. 85% số hạt trên bông đã chín nhưng lá đòng còn xanh và mới bắt đầu ngả màu vàng rơm óng. Ước năng suất đạt 70 - 75 tạ/ha.

Trong số các giống được Cty CP Giống cây trồng Quảng Ninh chọn tạo, chúng tôi cũng không thể rời mắt khỏi 2 giống ĐT100 và ĐT120. ĐT100 ngắn ngày, chỉ xung quanh 120 ngày vụ xuân và 95 ngày vụ mùa, dạng hình cá thể cũng như quần thể rất hấp dẫn, lá úp mo, hiệu suất quang hợp cao, hạt dài vàng sáng và tỷ lệ chắc cao, đẻ nhánh khỏe. Đây là giống dễ lọt vào cơ cấu ở nhiều chân đất, nhất là tiềm năng năng suất không thua kém nhóm cao sản nếu thâm canh hợp lý.

Khách nước ngoài thăm khu SX lúa giống của công ty

Còn ĐT120 được xem là một giống lúa chất lượng với thời gian sinh trưởng 125 ngày vụ xuân và 100 ngày vụ mùa, lá xanh vàng, tuổi thọ lá công năng cao, hạt màu nâu sẫm với 150 - 200 hạt/bông, khối lượng 1.000 hạt từ 22 - 23gr, năng suất 60 - 65 tạ/ha, cơm trắng, bóng mềm, dẻo và vị đậm, có hy vọng thay cho Hương thơm, thậm chí cả Bắc thơm 7.

Bước ngoặt lúa thảo dược

Bộ giống lúa chúng tôi ấn tượng nhất chính là hơn chục giống lúa có màu hạt nâu đậm, nâu nhạt, nâu đen, tím thẫm với kiểu cây khá đẹp, số hạt trên mỗi bông trung bình nhưng tỷ lệ hạt chắc cao. Đây là bộ giống lúa “thảo dược” công ty đang nghiên cứu tuyển chọn, cũng chính là cái “cực hay, cực lạ” mà ông Tiến đã điện thoại mời chúng tôi ra thăm, đánh giá.

Năng suất các giống thảo dược ở ngưỡng 6 - 6,5 tấn/ha. Cái thực sự kinh ngạc là các chỉ tiêu phân tích về chất xơ, Vitamin B1, sắt, Omega 3, Omega 6 và Omega 9 trong hạt gạo thảo dược đều rất cao. Đây là những chất chống oxy hóa, làm trẻ tế bào đang được chiết xuất dưới dạng viên nang bán rất chạy trên thị trường.

Cụ thể, giống ĐT128 có hàm lượng B1 là 0,78mg/100g; Canxi là 64,7mg; sắt là 2,2mg và Omega 3 là 9,39mg. So với giống lúa Khang dân với các thông số tương ứng là 0,1mg; 26mg; 0,87mg và 3,23mg.

Giống lúa ĐT190 có hạt màu nâu đen với các số liệu về khoáng chất và Omega còn khủng hơn nhiều so với Khang dân 18. Cụ thể B1 có 0,8mg/100g; sắt có 2,7mg/100gr; Omega 3 có 59,5mg/100gr (Khang dân chỉ có 3,23 mg/100gr); Omega 6 có 760mg/100gr (Khang dân có 304mg/100gr) và Omega 9 có 650mg/100gr (Khang dân 180,6mg/100gr).

Gạo tím thảo dược - thần dược chữa bệnh

Ông Tiến đã bỏ khá nhiều tiền để phân tích 5 giống ông ưng ý nhất đều cho hàm lượng các vi chất và Omega 3, 6, 9 cao hơn lúa thường từ vài ba đến cả chục lần. Vâng, gọi là giống lúa thảo dược quả không ngoa.