Nông dân thích bán lúa tươi hơn là sấy để giảm chi phí
Những ngày mưa dầm mới thấy nỗi cực khổ của người làm ra hạt lúa. Lúa đã gặt xong nhưng chưa chắc ăn vì chỉ cần mắc mưa vài ngày là lên mộng. Tỉnh Vĩnh Long đã có nhiều nỗ lực chuyển giao biện pháp phơi sấy lúa nhằm giảm thất thoát. Song diện tích lúa được phơi sấy vẫn chưa là bao. 
Nông dân chưa mặn mà?
Mục tiêu của sấy hay phơi lúa là làm cho hạt lúa khô trước khi bảo quản hoặc đem đi chà gạo. Phơi sấy khô làm giảm lượng lúa bị hư hỏng do mối mọt hoặc nấm mốc phá hoại, giảm tổn thất sau thu hoạch, nâng cao chất lượng gạo. Theo tính toán, nếu lúa được phơi sấy kịp thời ngay sau thu hoạch thì tỉ lệ hao hụt sẽ thấp hơn (ở mức khoảng 4%) so với lúa thu hoạch bị mắc mưa hoặc bị ngập nước nhiều giờ (tỉ lệ hao hụt trên 20%).
Thông qua các dự án, chương trình chuyển giao máy nông nghiệp của TƯ và địa phương đầu tư, ngành NN-PTNT, Hội Nông dân... đã tích cực tuyên truyền, vận động, hỗ trợ công nghệ, thiết bị, máy sấy lúa. Nhiều loại lò sấy tiên tiến được chế tạo, cải tiến, được ứng dụng trong thực tế SX như lò, máy sấy đổ đống, tuần hoàn, vỉ ngang, máy sấy tháp, SRR...
Đầu năm nay, Bộ NN- PTNT đã chỉ đạo các địa phương ở ĐBSCL tiến hành đầu tư xây dựng thêm lò sấy để đáp ứng nhu cầu SX, phục vụ chủ trương mở rộng diện tích vụ TĐ. Tuy nhiên, con số thống kê của ngành NN-PTNT Vĩnh Long cho thấy, đến nay số lò và lượng lúa được sấy bằng lò còn khá khiêm tốn. Toàn tỉnh có 174 lò sấy lúa (phần lớn là máy sấy vỉ ngang), năng lực sấy đạt khoảng 4,2% tổng sản lượng lúa cả năm của tỉnh. Trong đó, vụ HT tỉ lệ lúa được sấy khoảng 21%, đứng hàng thứ 11 trong 13 tỉnh, thành trong vùng ĐBSCL.
Nhiều câu hỏi đặt ra là vì sao nông dân chưa mặn mà đầu tư máy sấy. Câu trả lời có tính chất chung nhất là vì sấy lúa sẽ tốn thêm chi phí, nên phần lớn nông dân vẫn chọn cách bán lúa tươi ngay tại ruộng sau thu hoạch...
Ông Nguyễn Văn Hoàng ở ấp Phước Trinh A, xã Long Phước (Long Hồ) cho hay: "Thời nay, làm lúa tốn nhiều chi phí nên nông dân biết tính toán giảm bớt chi phí khâu nào hay khâu nấy. Đầu tư xây lò sấy chỉ thích hợp với những hộ làm dịch vụ phơi sấy hoặc hộ có từ vài ba mẫu đất mới hiệu quả. Nhưng số hộ này chỉ điếm trên đầu ngón tay. Còn phần lớn hộ dân ở xã này ruộng đất chỉ vài ba công, do vậy chẳng ai đầu tư lò sấy làm gì. Do ngày nay giao thông, điện thoại, internet thuận lợi và cắt lúa toàn bằng máy gặt liên hợp, lúa hột vô bao sẵn, nên sau khi cắt xong cứ "alô" là thương lái đến mua ngay, nông dân bán liền, khỏi phơi sấy gì cả!"
Liên kết "2 nhà"
Nắm bắt được tâm lý phổ biến nêu trên của nông dân, nhiều hộ, DN đã mở rộng các hình thức dịch vụ phơi, sấy lúa như xây dựng sân phơi, lò sấy tư nhân, kho bãi chứa lúa gạo... Lượng lúa về sấy ở các lò này do chủ tự mua hoặc thông qua các tiểu thương gom về.
| "Lúa đem về sẽ được đưa vào hệ thống phơi sấy có năng lực lớn, sấy một lượt nên độ ẩm hạt đồng đều. Điều này rất tốt để bảo quản trong hệ thống thống kho tồn trữ, xay xát gạo đạt chất lượng hơn so với lúa khô sẵn của các thương lái nhỏ mang tới và gạo chà ra XK bán được giá hơn. DN giảm nhiều chi phí qua các khâu mua bán trung gian", một DN khẳng định. |
Theo anh Nguyễn Hoàng Hiếu ở ấp Phú Hòa, xã Phú Thịnh (huyện Tam Bình) là thương lái thâm niên trong nghề mua lúa, chà gạo bán: “Nhờ các lò sấy, sân phơi tư nhân mà nông dân làm lúa khỏe re. Chúng tôi mua lúa của họ đem về sấy, phơi với số lượng lớn hàng trăm tấn, rồi bán lại cho DN xay xát ra gạo để XK. Sắp tới đây, khi hệ thống giao thông, viễn thông ở nông thôn thông suốt thì việc mua lúa tươi của nông dân càng nhanh chóng. Ở đâu có xe, có ghe tới được là nông dân vừa bán được giá cao vừa khỏi phơi sấy gì cả. Lò sấy nhỏ lẻ chắc dẹp tiệm luôn".
Gần đây, việc mua lúa tươi tại ruộng của DNXK lúa gạo giúp nông dân giảm công phơi sấy lúa đã cho thấy rất hiệu quả tại những nơi xây dựng mô hình cánh đồng mẫu lớn ở ĐBSCL. Mô hình này không những giúp người trồng lúa thu lợi nhuận cao hơn so với trước đây mà còn hình thành mối quan hệ mới trong SX. Cụ thể nông dân liên kết trong lịch thời vụ xuống giống, khâu thủy lợi, làm đất, giải quyết dứt điểm tình trạng dưỡng chét, sạ chay. Đáng kể nhất là thiết lập mối liên kết giữa "2 nhà" (DN với nhà nông) từ SX đến tiêu thụ.
Tại hội nghị sơ kết thực hiện mô hình CĐML tỉnh Vĩnh Long (giai đoạn 2010-2015) tại xã Mỹ Lộc (huyện Tam Bình) hồi tháng 6 vừa qua, đại diện một DNXK lúa gạo cho hay: "Trước đây, do lúa hạt thường thu mua từ các thương lái nhỏ lẻ, độ khô không đồng đều nên sau khi đem về Cty phải sấy lại, đạt chuẩn rồi mới chà ra gạo. Nay liên kết với nông dân SX CĐML, thu mua lúa tươi tại ruộng nên DN có nhiều tiện lợi, vì mua được lượng lúa lớn, tập trung mà không nhiều giống lúa pha tạp, thuận lợi cho XK".
