Hương của đất trời

Miền Bắc có rất nhiều nơi có sen, nhưng không sen ở đâu sánh được với sen hồ Tây. Sen hồ Tây chỉ mọc ở những vùng nước sạch nhất, trong nhất, không bị một chút ô nhiễm nào. Hương sen hồ Tây thoang thoảng, nhưng rất ngát, rất đằm, rất sâu...

Cũng như vậy, trên đất Bắc có rất nhiều nơi có trà, nhưng không nơi nào có trà ngon, trà thơm như trà Thái Nguyên. Vị chát của trà Thái là loại vị chát tuyệt vời, bởi trong vị chát ấy ẩn chứa vị ngọt. Mỗi khi nhấp một ngụm trà Thái, từ trong vị chát của nó lại tỏa ra một vị ngọt mơ hồ, lan dần từ đầu lưỡi xuống cuống họng và cứ lưu luyến ở đó mãi không chịu tan đi.

Sen hồ Tây kết hợp trà Thái

Hè về, sen hồ Tây chớm nở, những người làm nghề ướp trà sen ở phường Quảng An ven hồ Tây lại bắt tay vào làm loại trà đặc biệt này, tức là dùng sen hồ Tây ướp với trà Thái. Trà ướp sen có hai loại, trà ướp sâu và trà ướp “xổi”.

Muốn có một ấm trà sen, phải tốn rất nhiều công sức (Ảnh: TN)

Để làm được loại trà ướp sâu, phải rất tỷ mỉ, rất tinh tế, rất cầu kỳ, rất công phu. Thoạt tiên, phải chọn những bông sen mới chúm chím, như thể nụ cười mỉm của cô gái vừa đôi tám. Những bông đã mãn khai không thể dùng được, bởi một khi bông đã mãn khai, là hương sen đã tan vợi vào nắng, vào gió mất rồi.

Lấy được sen, thì tách cánh sen ra để lấy nhị hoa, hay còn gọi là gạo sen, để một chỗ. Để chọn được một cân trà Thái, cũng phải rất tinh tế, rất công phu. Chè tươi mang sao phải là loại chè một tôm hai lá. Sao phải vừa độ lửa, không được chín quá cũng không được non quá. Chín quá, hương trà sẽ gắt. Còn non quá, hương trà sẽ ngái.

Để ướp được 1kg trà Thái, cần đến 2 lạng gạo sen. Mà để có được 2 lạng gạo sen ấy, phải lấy từ trên 1.000 bông sen hàm tiếu. Trộn gạo sen với trà xong, đem ướp, sau đó sấy khô rồi lại ướp... Cái quy trình ấy cứ lặp đi lặp lại đến 7 lần, lúc đó hương sen đã ngấm thật sâu vào từng cánh trà, khiến cho trà sen có một thứ mùi không còn là mùi trà mà cũng không còn là mùi sen nữa.

Làm ra đến đâu, hết ngay đến đó

Ngày nay, người ta đã có thể làm ra rất nhiều loại hương nhân tạo, từ hương phở cho đến hương sen. Loại hương sen nhân tạo này khác hương sen tự nhiên thế nào, phải là người tinh tế lắm, sành điệu lắm mới phân biệt được. Muốn làm giả, chỉ việc trộn hương nhân tạo với trà là xong, chỉ vài chục ngàn hương nhân tạo là đủ ướp 1kg trà. Nhưng người làm trà sen Quảng An vẫn nhất định chỉ dùng sen tự nhiên làm trà, để giữ được cái mùi hương của đất, của trời. Giá của 1kg trà sen tự nhiên Quảng An hiện nay là trên 10 triệu đồng.

Ướp trà trong sen (Ảnh: TN)

Mỗi vụ sen, mỗi người làm trà sen cũng chỉ làm được năm, sáu kg trà, và thường là làm đến đâu bán hết ngay đến đó. Khách mua đều là khách quen, nhưng thường cũng phải đặt trước mới có phần. Nhiều người là Việt kiều tận Mỹ, tận Úc, tận Canada... Nhưng năm nào cũng đặt kỳ được mấy lạng trà sen Quảng An để dùng mỗi dịp Tết cổ truyền.

Để vận chuyển được trà đi xa cũng là một công phu. Phải cho trà vào những lọ sứ để thật khô, nút thật kỹ, có thế hương trà mới khỏi phát tán ra ngoài. Ở Quảng An hiện nay, nghề làm trà sen đã có thể được gọi là nghề gia truyền, nhiều người đã có lịch sử từ bốn, năm đời... Do sen hồ Tây càng ngày càng ít, nên ngay từ khi những lá sen mới ra trên mặt nước, đã phải đặt cọc tiền cho người trồng sen rồi...

Trà sen đang được ướp (Ảnh: TN)

Ngày trước, để thưởng thức một ấm trà ướp sen, người ta thường dùng nước mưa, đựng trong những chiếc ấm đồng “cò bay” (trên thân ấm có đúc nổi hình con cò đang sải cánh), đun bằng than hoa trên những chiếc hỏa lò. Hà Nội thời trước có một phố nhỏ chuyên bán những chiếc hỏa lò, rồi thành tên phố đến ngày nay, là vì thế. Ấm pha trà có nhiều loại, nhưng ấm pha ngon nhất là ấm Thế Đức, sau đó đến Lưu Bội và thứ nữa là Mạnh Thần (Thứ nhất Thế Đức gan gà/ Thứ nhì Lưu Bội, thứ ba Mạnh Thần).

Mùa đông giá lạnh, nói như thi sỹ Cao Bá Quát, là “Bếp than nương lửa cho vừa/ Khoái sao tay sạch, nước vừa rót ra” mà thưởng thức một ấm trà ướp sen Quảng An, cùng với hai ba người tri kỷ, thì không gì thú vị bằng. Ngày nay, tuy có nhiều thiết bị khác để đun nước, nhưng hương trà thì vẫn vẹn nguyên, không có gì thay đổi. Ướp trà không chỉ là một nghề, mà còn là một nét văn hóa của đất Thăng Long “ngàn năm văn vật”.

Loại trà sen ướp “xổi”, cách làm đơn giản hơn. Ngắt những bông sen mới nở, có cả cuống dài chừng 3 gang tay về, hé cánh sen ra, bỏ vào bông sen một nắm trà nhỏ rồi buộc lại, sau đó cắm cuống sen vào lu nước chừng 2 ngày, nhấc bông sen ra, ngắt cuống, bỏ vào ngăn mát tủ lạnh 1 ngày nữa rồi cho lên ngăn đá trữ lại. Khi uống, chỉ việc lấy bông sen ra, để cho tan đá rồi tách bông sen lấy trà cho vào ấm. Ngày trước, khi chưa có tủ lạnh, để có được loại trà ướp “xổi”, người ta thường chèo thuyền ra đầm sen. Chọn được những bông sen ưng ý rồi thì bỏ trà vào đó buộc lại, vài ngày sau mới chèo thuyền ra ngắt sen. Giá của mỗi bông trà sen ướp “xổi” hiện tại từ 20 đến 30 ngàn đồng tùy thời điểm.

Trần Trung