Khốn đốn vì giống lúa 'trẻ mãi không già'

Những lời đường mật trên facebook

“Chào bà con. Hôm nay em xin giới thiệu cho bà con giống lúa siêu năng suất được nhập khẩu 100% đã trồng thành công tại Thái Bình cho sản lượng rất cao 12 tấn/ha, cao gấp 5 lần giống lúa thông thường. Giống lúa này cây to, khỏe, bông lớn, sai hạt. Không chỉ cho năng suất cao mà giống lúa này còn có khả năng kháng sâu bệnh, đồng thời chịu được đất mặn. Thân cây cao khỏe, có thể chịu được mọi sự khắc nghiệt của thời tiết như mưa bão, hạn hán, thậm chí là lũ lụt…”.

Bài liên quan

Áp dụng quy định mới cho hợp tác công - tư nghiên cứu, thương mại giống cây trồng

Rủi ro chính sách trong hợp tác công tư nghiên cứu, thương mại giống lúa

Giờ đây nghe lại clip quảng cáo trên facebook đó không ít nông dân huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ cảm thấy ngậm đắng nuốt cay vì những gì đang phơi bày trên cánh đồng đã biểu hiện rõ của một vụ thất thu.

Họ bị mắc lừa bởi những lời đường mật và bài viết đính kèm giới thiệu về giống lúa VST 899 nhập khẩu Nhật Bản, bán với giá 69.000đ/kg rằng cơm thơm dẻo, thời gian sinh trưởng 90 - 100 ngày của một số đơn vị phân phối. Lạ ở chỗ, quảng cáo là giống lúa Nhật Bản nhưng hạt của chúng không tròn mà lại thon dài.

Trong ngôi nhà cấp bốn bé tẹo lợp fibro xi măng nóng hầm hập dưới ánh nắng hè, bà Hà Thị Bường (82 tuổi) ở khu Bình Thọ, xã Thạch Kiệt (huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ) than thở: “Năm nay bà ốm vì lúa mất rồi cháu ơi”. Đầu vụ, con trai bà đi mua mấy cân giống lúa VST 899 để ngâm cấy cho 4 sào ruộng của nhà và đưa cho bà 3 gói (loại 1kg/ gói). “Mẹ ơi, ngâm đi, giống lúa mới, tốt lắm đấy!”. Nó bảo thế nhưng bà ngâm mãi mà đến tận 5 ngày mới thấy lên nhưng cũng không đều, tuy nhiên vẫn đem cấy xuống 2 sào ruộng.

Càng phát triển giống lúa VST 899 càng có những biểu hiện lạ thường, cây cao như cỏ voi, lá mềm như lá liễu, sau mỗi cơn gió lại nằm rạp xuống. Chúng cứ xanh tốt như thế mà chẳng chịu trổ bông nên nhiều người ví von giống lúa trẻ mãi không già. Đến khi những giống khác ở các thửa ruộng kế bên chín cong đầu rồi thì lúa VST 899 mới lác đác có vài bông ngắn và hầu như không có hạt.

Lòng bà Bường như có lửa đốt bởi chắc chắn sắp tới sẽ không có gạo ăn trong khi gia cảnh lại nghèo, tiền trợ cấp người già chỉ có 360.000đ mỗi tháng: “Ở trong xóm ngoài mẹ con bà còn mấy nhà nữa cũng cấy phải giống lúa đểu này. Vừa rồi có người đến mượn cái vỏ bao bì của bà về để so sánh nên bà mới biết thế”.  

Trên những cánh đồng của xã Tân Sơn (huyện Tân Sơn) trải dài màu vàng xen lẫn xanh như một tấm áo vá. Chỗ nào còn màu xanh là có thể chứng kiến những mặt người thất thần và buồn bã.

Bà Hà Thị Hạt và Hà Thị Minh Hoạt thấp thểnh bước xuống thửa ruộng trồng giống lúa VST899 của gia đình đang không thể trổ bông cho biết: “Chúng tôi mua 6kg giống với giá 75.000đ/kg ở nhà cô Tuyên, trên bao bì chỉ thấy toàn tiếng nước ngoài. Thấy giống mới, ai cũng bảo giá đắt thế chắc năng suất hơn giống cũ. Nhiều hộ dân ở đây cũng cấy giống đấy, đến khi không thấy ra bông họ đã cắt cho trâu bò  nhưng chúng không ăn mấy. Chúng tôi cố để chờ, đến giờ cũng thấy lác đác có bông nhưng lại không có hạt. Báo cho người bán thì họ bảo chỉ biết bán chứ không biết tại sao lại như thế”.

Chị Hoàng Thị Huệ có đám ruộng kề bên cũng là giống VST 899 lại đang được gặt dù những bó lúa bạc phếch, nhẹ bẫng vì lép lửng nhiều. Mấy tháng trước chị mua 2kg giống của một người tên là Ly vì nghe quảng cáo năm ngoái đã trồng rồi, tốt lắm. Tuy cùng tên VST 899 nhưng giống lúa chị mua cây chỉ cao bằng 2/3 ruộng nhà bà Hạt, có trổ bông nhưng lép nhiều, ước tính năng suất chỉ được khoảng 1,2 tạ/sào (sào 360m2). Tuy nhiên như thế cũng là tốt lắm so với tình cảnh mất mùa chung của nhiều bà con trong xóm.

Vật tư nông nghiệp ai muốn bán cũng được   

Ông Hà Thành Điểu - Chủ tịch UBND xã Tân Sơn (huyện Tân Sơn) cho biết, trước mỗi vụ chính quyền đều thông báo cơ cấu giống lúa nhưng nhận thức của bà con còn hạn chế nên tự mua giống trên mạng và một số đại lý như Hà Đình Cương, Hà Thị Thúy Ly cùng xã. Ngoài ra họ còn mua của chị Tuyên - một đại lý vật tư nông nghiệp ở xã Kiệt Sơn. Chị này có ô tô cấp đến tận nơi và cho trả chậm nên bán được số lượng khá nhiều.

Cùng tên VST 899 nhưng về hình thức thì có hai loại, loại đóng trong túi zip rồi dán nhãn bằng tiếng nước ngoài và loại đóng trong túi nhưng dán nhãn bằng tiếng Việt. Riêng loại dán nhãn bằng tiếng Việt cấy có nhà trỗ nhà không, còn loại dán nhãn bằng tiếng nước ngoài thì không trỗ. Hiện xã thống kê có 8,3ha lúa chưa trỗ như vậy. Chúng có chiều cao cỡ 1,6m, lá nhiều như khóm sả, đan kín vào nhau khiến người ta khó có thể lách vào ruộng được:

“Chúng tôi kiến nghị các cơ quan chức năng phải quản lý giống, thuốc BVTV, phân bón chứ không thể buông lỏng như hiện nay, ai muốn bán cũng được, không cần giấy phép mà quản lý thị trường cũng không thấy kiểm tra. Như trên địa bàn xã tôi anh Hà Đình Cương còn có giấy phép kinh doanh thuốc thú y, BVTV, còn chị Hà Thị Thúy Ly thì không. Đoàn kiểm tra của huyện Tân Sơn vừa rồi đã gọi theo số điện thoại in trên bao bì giống, lúc đầu còn có người nghe nhưng khi gửi hình ảnh, clip kèm theo thì họ lại chặn luôn, không nghe máy nữa. Chúng tôi đề nghị doanh nghiệp cung ứng giống phải có hình thức hỗ trợ thiệt hại cho người dân”, Chủ tịch UBND xã Tân Sơn đề nghị.

Anh Phùng Xuân Dũng, cán bộ Trạm Trồng trọt và BVTV huyện Tân Sơn cho biết, vụ trước một số người dân trên địa bàn cấy giống lúa VST 899 thấy đẹp liền mách nhau, sẵn đà quảng cáo giống này trên facebook nên vụ này đã ào ào hỏi mua, được ship đến tận nhà. Có vài chủ cửa hàng tạp hóa trong huyện thấy nhu cầu của dân như thế cũng đặt mua về để cung cấp.

“Lúc nhỏ cây lúa mọc rất mướt, lá mềm, trong quá trình sinh trưởng nó vẫn mềm như vậy. Bình thường cây lúa đẻ nhánh ở gốc thì VST 899 trên lóng cao vẫn đẻ. Trong khi những giống lúa khác đã trỗ cờ thì giống này lại không nên Phòng NN-PTNT, Trạm Khuyến nông và Trạm Trồng trọt và BVTV huyện đã đi kiểm tra, bóc đỉnh sinh trưởng của cây lúa ra xem thì thấy không có đòng. Sau một thời gian, lúa cũng lác đác có đòng nhưng chỉ trên dảnh cái, còn dảnh con thì không. Thời điểm hiện tại lúa giống khác đã gặt nhưng giống lúa VST 899 thì không cho năng suất”, anh Dũng cho biết.

Nói về hình thức mua bán giống trên mạng rất rủi ro này, ông Phan Văn Đạo - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh Phú Thọ cho biết: “Vụ xuân năm nay mới rộ lên về chuyện giống lúa VST 899 không kết hạt ở huyện Tân Sơn, còn các huyện khác thì chưa thấy báo cáo. Tôi đã trực tiếp đi thăm rồi, lúa lóng dài nhưng không phân hóa đòng được. Theo suy đoán của tôi thì có thể đấy là giống cảm quang, chỉ gieo cấy được trong vụ mùa nhưng trên mạng người ta lại giới thiệu là gieo cấy được cả ba vụ xuân, mùa, hè thu ở khắp Bắc, Trung, Nam.

Họ còn đưa lên cả quyết định của Bộ NN-PTNT nhưng không đúng, được sửa bằng photoshop. Bao bì nhãn mác cũng sai, toàn ghi tên các công ty giống nổi tiếng cũng như Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Viện Di truyền Nông nghiệp nhưng tôi hỏi thì được biết không phải giống của các đơn vị đó, Cục Trồng trọt cũng khẳng định VST 899 chưa bao giờ đăng ký cả, tức là giống giả. Họ bán ở trên mạng, bà con nghe tuyên truyền ngon ngọt là mua trong khi đó giống trong cơ cấu do Sở NN-PTNT hướng dẫn lại không mua.

Chúng tôi cũng đã khuyến cáo không nên mua giống trên mạng rồi nhưng bà con không nghe, một số vẫn tìm mua. Công an tỉnh Phú Thọ cũng đã nắm được thông tin này rồi. Nếu được thì nhờ Báo Nông nghiệp Việt Nam kiến nghị thêm lên Cục An ninh mạng và Phòng chống Tội phạm sử dụng công nghệ cao vào cuộc, điều tra để xem ai bán thì xử lý chứ chúng tôi không xử lý được vì không biết họ là ai, gọi điện thoại theo số điện thoại in trên bao bì mà không thể được”.

Theo thống kê của Trạm Khuyến nông huyện Tân Sơn, diện tích cấy giống lúa VST 899 trong huyện là 17,7ha, trong đó nhiều có xã Tân Sơn 23 mẫu, Lai Đồng 9,1 mẫu, Kiệt Sơn 5,9 mẫu… Đa số bà con mua giống trên mạng và một vài cửa hàng tại địa phương.