Thêm sự lựa chọn cho nông dân
Lâu nay, giống đậu xanh được nông dân Bình Định trồng đại trà là giống ĐX208, đây là giống có nhiều ưu điểm như cho năng suất và chất lượng khá. Tuy nhiên, do đã được sản xuất quá lâu và chỉ có giống này trồng đi trồng nên hiện giống đậu xanh ĐX208 đã thoái hóa, thường nhiễm sâu bệnh, đặc biệt là bệnh khảm lá. Thêm vào đó, giống đậu xanh này không chín tập trung, kéo dài thời vụ nên khó đưa cơ giới hóa vào khâu thu hoạch.
Trước thực tế trên, Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung bộ (Viện KHKTNN DHNTB) đã chọn tạo ra 2 giống đậu xanh mới là ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 để đa dạng hóa giống đậu xanh trên địa bàn. Hai giống đậu xanh mới này còn kháng được bệnh khảm lá và chín tập trung, tạo điều kiện cho nông dân cơ giới hóa khâu thu hoạch và giảm công lao động.
Vụ xuân năm 2022, Viện KHKTNN DHNTB xây dựng mô hình sản xuất trình diễn 2 giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 với diện tích 1 ha tại thôn Thiết Trụ, xã Nhơn Hậu (thị xã An Nhơn, Bình Định), giống đối chứng là ĐX208.
Theo ông Nguyễn Thành Trung, Trưởng phòng Khuyến nông (thuộc Trung tâm Khuyến nông Bình Định), thời gian qua, Trung tâm Khuyến nông Bình Định đã không ngừng triển khai nhiều mô hình khảo nghiệm giống đậu xanh mới để phục vụ chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên địa bàn tỉnh. Sự ra đời của 2 giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 do Viện KHKTNN DHNTB chọn tạo đã cho nông dân Bình Định thêm sự lựa chọn trong sản xuất.
Sau khi tham quan mô hình, ông Nguyễn Thành Trung nhận xét: “2 giống đậu xanh mới trái chín tập trung hơn giống đậu xanh nông dân đang sản xuất đại trà là ĐX108. Ưu điểm này của 2 giống đậu xanh mới đã rút ngắn được thời gian cây đậu xanh đứng trên đồng, phù hợp canh tác 2 vụ/năm”.
Nông dân Nguyễn Ngọc Anh ở thôn Thiết Trụ đã sản xuất 2 giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 qua 2 vụ. Vụ xuân 2022, ông Anh tiếp tục trồng 1,5 sào (500m2/sào) 2 giống đậu xanh mới và thu được 1,4 tạ trái, quy ra năng suất đạt 28 - 29 tạ/ha.
“Khi còn trồng giống đậu xanh ĐX208, mỗi vụ tôi phải thu hoạch đến 3 lần mới xong, trong khi 2 giống đậu xanh mới chỉ thu hoạch có 2 lần nhờ chín tập trung, tiết kiệm được công lao động đáng kể. 2 giống đậu xanh mới cũng ít bị bệnh lở cổ rễ hơn giống ĐX208. Đặc biệt, 2 giống mới kháng được bệnh khảm lá, nông dân thoát được nỗi lo lớn, năng suất lại đạt cao hơn giống ĐX208 nên cho lợi nhuận cao hơn”, ông Anh chia sẻ.
Theo tính toán của nông dân, 2 giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 được sản xuất theo quy trình của Viện KHKTNN DHNTB, giúp giảm chi phí so với giống ĐX208 hơn 2,1 triệu đồng/ha/vụ, lãi ròng gần 23,3 triệu đồng/ha, cao hơn giống ĐX208 trên 6,6 triệu đồng/ha
Không còn lo bệnh khảm lá
Theo ông Phạm Vũ Bảo, Phó Viện trưởng Viện KHKTNN DHNTB, bệnh khảm lá trên cây đậu xanh thường gây thiệt hại nặng đến năng suất, mức thiệt hại có thể từ 10 - 100% tùy giai đoạn cây nhiễm bệnh, dẫn tới nguy cơ mất mùa.
Tại Việt Nam, bệnh khảm lá gây hại nặng cho cây đậu xanh ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên trong điều kiện thời tiết nắng nóng cao độ trong vụ hè thu. Thêm vào đó, nông dân Bình Định trồng đại trà giống đậu xanh đã thoái hóa là giống ĐX208, giống này không chín tập trung, kéo dài thời gian thu hoạch càng tạo điều kiện cho bệnh gây hại.
Cũng theo ông Bảo, trước thực trạng cây đậu xanh ở vùng Duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên bị nhiễm bệnh khảm lá, Viện KHKTNN DHNTB đã xây dựng chiến lược chọn tạo những giống đậu xanh có thời gian sinh trưởng ngắn, chín tập trung, năng suất cao và đặc biệt là kháng được bệnh khảm lá để phục vụ sản xuất.
Nguồn vật liệu để chọn tạo 2 giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 được Viện KHKTNN DHNTB lấy từ Trung tâm Nghiên cứu rau màu quốc tế châu Á, đó là 2 tổ hợp lai đơn NM94 và KPS2, 2 giống có gen kháng bệnh khảm lá do virus trên cây đậu xanh.
Sau khi lai, Viện tiến hành chọn lọc và sử dụng công nghệ phân tử để kiểm tra gen kháng bệnh khảm lá trong những dòng, giống đã chọn tạo. Sau khi kiểm tra, thấy có gen kháng virus trong những dòng, giống đậu xanh mới chọn tạo, Viện đã tiến hành đánh giá qua thực tiễn sản xuất, nhất là những vùng bị áp lực nặng bệnh khảm lá.
"Thực tế sản xuất cho thấy rõ sức kháng bệnh khảm lá của 2 giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 cao hơn nhiều lần so với giống cũ đã thoái hóa là ĐX208. Tùy theo áp lực của vùng sản xuất, đặc biệt là tại Gia Lai, nơi có diện tích đậu xanh đến hàng nghìn ha, có những vùng đậu xanh bị nhiễm bệnh khảm lá đến 60 - 80%, trong khi 2 giống đậu xanh mới ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 tỷ lệ bị bệnh khảm lá dưới 5%”, ông Phạm Vũ Bảo cho hay.
“Trong mô hình tại Bình Định, trong điều kiện thời tiết vụ xuân năm 2022, các giống ĐXBĐ.07, ĐXBĐ.08 đều không có biểu hiện bị bệnh khảm lá. Các giống ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 chỉ nhiễm nhẹ với sâu cuốn lá, sâu đục quả với tỉ lệ dưới 10%, trong khi giống ĐX208 bị nhiễm nặng hơn.
Trong điều kiện áp lực bệnh tự nhiên do không phun thuốc BVTV, theo dõi bệnh khảm lá trên cây đậu xanh giai đoạn 35 ngày và 55 ngày sau khi gieo giống tại Gia Lai và Đăk Lăk, chúng tôi thấy các giống đậu xanh ĐXBĐ.07 và ĐXBĐ.08 được chọn tạo từ tổ hợp lai với mẹ là giống NM94 có tính kháng cao đối với bệnh khảm lá”, ông Phạm Vũ Bảo, Phó Viện trưởng Viện KHKTNN DHNTB cho biết.
