Huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, từ lâu được xem là một trong những khu vực biên giới trọng điểm của cả nước. Với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt nhưng giàu tiềm năng, là điều kiện thuận lợi để phát triển sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy điện vừa và nhỏ. Cùng với đó, cơ sở hạ tầng về giao thông, thủy lợi, nước sinh hoạt cũng được chú trọng đầu tư nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân.
Thanh tra tỉnh Lai Châu đã chỉ ra nhiều vi phạm liên quan bồi thường, tái định cư, chuyển đổi đất, đấu giá, khoáng sản, và quyết toán dự án tại huyện Mường Tè. Ảnh minh hoạ.
Tuy nhiên, kết luận thanh tra số 1317/KL-TTr của Thanh tra tỉnh Lai Châu mới công bố đã hé lộ nhiều tồn tại và hạn chế trong việc thực hiện giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; chuyển mục đích sử dụng đất; đấu giá quyền sử dụng đất; việc quyết toán vốn đầu tư nguồn vốn ngân sách Nhà nước dự án hoàn thành đưa vào sử dụng năm 2022-2023 và các dự án, công trình hoàn thành chưa quyết toán theo quy định; công tác quản lý hoạt động khoáng sản trên địa bàn huyện Mường Tè.
Một trong những vấn đề nổi cộm được chỉ ra là sai phạm trong quá trình thu hồi đất và bồi thường tái định cư. Từ năm 2022 đến 2023, UBND huyện Mường Tè đã tiến hành thu hồi hơn 223ha đất để thực hiện 24 dự án. Tuy nhiên, không ít dự án đã triển khai khi chưa đáp ứng đủ điều kiện pháp lý. Điều đáng chú ý là 7 trong số các dự án này đã thu hồi vượt diện tích lên tới 6,44ha, vượt xa kế hoạch được phê duyệt.
Thêm vào đó, các phương án bồi thường và hỗ trợ tái định cư cũng bị đánh giá là thiếu sót nghiêm trọng. Trong tổng số 31 phương án được lập, toàn bộ đều không xác định diện tích đất nông nghiệp hiện có để tính tiền hỗ trợ ổn định sản xuất. Đặc biệt, chính sách thưởng di chuyển đúng tiến độ - một trong những quyền lợi thiết yếu của người dân bị ảnh hưởng đã không được thực hiện trong 30/31 phương án.
Công tác đấu giá quyền sử dụng đất tại Mường Tè cũng tồn tại nhiều bất cập. Trong giai đoạn 2022-2023, huyện đã tổ chức 4 cuộc đấu giá, thu về hơn 19,4 tỷ đồng. Tuy nhiên, quy trình thực hiện lại vi phạm nghiêm trọng quy định tại Thông tư liên tịch số 14/2015.
Điển hình là việc bàn giao đất trên thực địa trước khi cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Hơn nữa, chi phí tổ chức đấu giá cũng phát sinh những khoản không hợp lệ với số tiền 4,6 triệu đồng. Một số hồ sơ quản lý đấu giá không được lưu trữ đầy đủ, tạo ra lỗ hổng trong công tác giám sát và kiểm tra.
Sự chậm trễ trong quyết toán dự án hoàn thành cũng là một vấn đề nghiêm trọng tại Mường Tè. Trong tổng số 184 dự án đã hoàn thành từ năm 2021 đến 2023, có tới 93 dự án chưa lập báo cáo quyết toán (chiếm 50,5% số dự án hoàn thành). Nhiều dự án bị chậm từ 1 đến hơn 5 năm. Đặc biệt, 65 dự án chậm trên 5 năm vẫn chưa được khắc phục.
Kiểm tra hồ sơ 144 dự án và kiểm tra thực tế tại 12 công trình, cho thấy còn có sai sót, vi phạm trong quá trình triển khai thực hiện dự án với tổng số tiền 1.816,71 triệu đồng.
Trong đó, 88/144 dự án tính sai chi phí thẩm định báo cáo kinh tế kỹ thuật, chi phí tư vấn lập báo cáo kinh tế kỹ thuật, điều chỉnh hợp đồng không đúng quy định, tính sai cước vận chuyển, tính sai khối lượng hạng mục công việc, áp sai mã hiệu, chưa giảm trừ 2% thuế Giá trị gia tăng theo quy định với tổng số tiền 1.746,85 triệu đồng; 07/12 công trình nghiệm thu thanh toán sai khối lượng so với thực tế thi công với số tiền là: 69,86 triệu đồng.
Huyện Mường Tè còn phải đối mặt với những vấn đề trong quản lý tài nguyên khoáng sản. Với nguồn tài nguyên phong phú, nơi đây đã thu hút nhiều doanh nghiệp khai thác. Tuy nhiên, tình trạng khai thác trái phép vẫn diễn ra phổ biến tại các xã vùng sâu, vùng xa. Dù đã phát hiện 4 vụ vi phạm, nhưng đến nay các trường hợp này vẫn chưa được xử lý triệt để.
Hơn nữa, chỉ 50,6% số tiền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản được nộp vào ngân sách, để lại khoản nợ 121,5 triệu đồng. Một số đơn vị được cấp phép khai thác nhưng không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính, vi phạm các quy định báo cáo hoạt động định kỳ.
Kết luận thanh tra đã chỉ ra nguyên nhân gốc rễ của các vi phạm, hạn chế tại huyện Mường Tè. Trách nhiệm thuộc về UBND huyện Mường Tè trong chỉ đạo, điều hành và cá nhân các đồng chí Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND huyện phụ trách lĩnh vực; trách nhiệm trực tiếp thuộc về các phòng ban chuyên môn, UBND các xã, thị trấn và cá nhân người đứng đầu trong các năm để xảy ra các hạn chế, khuyết điểm nêu trên.
Để khắc phục, Thanh tra tỉnh đã kiến nghị xử lý về hành chính. Cụ thể, Chủ tịch UBND huyện Mường Tè tổ chức kiểm tra và chỉ đạo các phòng ban chuyên môn kiểm điểm làm rõ trách nhiệm của các tập thể, cá nhân liên quan đối với những hạn chế, khuyết điểm trong việc thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư, công tác chuyển mục đích sử dụng đất, đấu giá quyền sử dụng đất, quản lý hoạt động khoáng sản, quyết toán dự án hoàn thành.
Căn cứ tính chất, mức độ khuyết điểm, vi phạm xem xét, xử lý trách nhiệm theo quy định; đồng thời yêu cầu các phòng, ban chuyên môn, UBND các xã, thị trấn, các chủ đầu tư nghiêm túc khắc phục hạn chế, khuyết điểm và tổ chức thực hiện đầy đủ các kiến nghị, kết luận, xử lý về thanh tra.
Thanh tra tỉnh cũng kiến nghị xử lý về kinh tế. Cụ thể, tổng số kiến nghị xử lý về kinh tế là 1.949,628 triệu đồng, trong đó, thu hồi nộp ngân sách nhà nước số tiền 1.743,168 triệu đồng, giảm trừ qua thanh toán, quyết toán số tiền 206,460 triệu đồng.
