Có tới 60-80 tấn cá chết tại Jalisco, trung tâm ngành công nghiệp rượu tequila của Mexico, do ô nhiễm hồ nước. Ảnh: AP.
Trong vòng vài tuần, những lo ngại ban đầu đó đã được xác nhận khi hàng chục nghìn con cá chết nổi lên mặt nước. Rõ ràng chúng là nạn nhân của vụ tràn chất thải chưng cất rượu tequila vào nguồn nước của miền tây Mexico.
Các nhà chức trách xác định rằng hàng triệu lít cặn được gọi là vinasse (bã rượu) được tạo ra trong quá trình chưng cất rượu tequila đã tràn vào con lạch Las Animas chảy vào hồ chứa.
Jalisco là trung tâm ngành công nghiệp rượu tequila của Mexico. Khoảng 40% diện tích đất canh tác công nghiệp của bang được bao phủ bởi cây thùa xanh (blue agave) được sử dụng để làm rượu tequila.
Thảm họa môi trường đã làm rung chuyển cư dân Ayotlan, những người lo ngại vùng nước bị ô nhiễm có thể đe dọa đến mùa màng của họ và tàn phá hợp tác xã đánh cá địa phương.
Orión Flores, Giám đốc Chú ý đến Xung đột Môi trường - Xã hội (Attention to Socio-environmental Conflicts) của cơ quan bảo vệ môi trường bang Jalisco, cho biết 60-80 tấn cá chết đã được vớt ra khỏi hồ chứa. Ông nói thêm rằng cá chết có thể tiếp tục trong nhiều ngày vì có lượng nuôi trồng thủy sản đáng kể ở đó.
Aldo Castañeda Villanueva, giáo sư và nhà nghiên cứu chuyên về quản lý nước tại Đại học Guadalajara, cho biết “có thể mất nhiều năm” cho đến khi hồ chứa nhỏ được làm sạch. Mất bao lâu để trở lại trạng thái cũ sẽ phụ thuộc vào thời tiết, khả năng ngăn chặn sự cố tràn thêm và lượng mưa để làm loãng chất ô nhiễm.
Ông cho biết việc tràn chất thải tequila gây ô nhiễm là điều phổ biến, nhưng hiếm khi được đưa lên tiêu đề nổi bật của báo chí. Ông nhớ lại một trường hợp năm 2011 ở sông Tuxcacuesco dẫn đến cá chết hàng loạt. Một luận án sinh viên tại Đại học Guadalajara đã xác định rằng bã rượu từ các lò chưng cất và nước thải đã chảy từ sông Tonaya vào Tuxcacuesco.
Thay vì thu hoạch cá, Solís và những ngư dân khác trong hợp tác xã của ông đã dành những ngày cuối tháng 11 để vớt chúng bằng một chiếc máy xúc được mượn từ thành phố. Cá rô phi, cá mojarra, cá chép và những con cá bạc má nhỏ được chôn trong hố bằng vôi để chống lại mùi hôi thối nồng nặc do bị thối rữa.
“Đó là một khoảnh khắc thực sự khó khăn khi nhìn thấy tất cả tiền tiết kiệm, cuộc sống của chúng tôi bị chôn vùi trong những cái hố đó”, Solís nói, nhớ lại từ năm 8 tuổi, ông đã bắt đầu câu cá với cha mình. “Lúc đó tôi cảm thấy rất buồn, quá bất lực, quá nhiều tức giận”. Giờ thì ông đang lo lắng không biết gia đình mình sẽ ra sao nếu không có nguồn thu nhập duy nhất này.
Mauricio Bando, một ngư dân khác, đang bám trụ vì anh đã lấy một số tiền kiếm được để mở một cửa hàng nhỏ. Giờ đây, việc bán đồ ăn nhẹ và những thứ cần thiết cho phép ông nuôi sống được vợ và 4 đứa con của mình.
Người đàn ông 43 tuổi cho biết: “Công việc này không mang lại nhiều tiền cho tôi vì là kinh doanh nhỏ, nhưng ít nhất tôi vẫn sống sót'.
Sự cố ô nhiễm tháng 10 khiến cha và anh trai của ông cũng phải nghỉ việc. "Cuộc sống của chúng tôi hoàn toàn thay đổi". Người cha 74 tuổi của Mauricio hiện bán những tách cà phê quanh thị trấn từ một chiếc phích nước, trong khi mẹ và anh trai Mauricio thu hoạch ngô.
Cơ quan môi trường tiểu bang, văn phòng phát triển lãnh thổ, ủy ban cấp nước tiểu bang và văn phòng công tố môi trường cho biết trong tháng này, họ sẽ thường xuyên theo dõi nước của hồ chứa và suối để xác định những gì có thể hỗ trợ trong việc dọn sạch nó. Họ cũng đã mở các cuộc điều tra để xác định trách nhiệm về sự cố tràn bã rượu.
Flores, quan chức bang, cho biết thiệt hại không phải là không thể khắc phục được. Ông cho biết bã rượu tequila ảnh hưởng đến nồng độ oxy trong một vùng nước dẫn đến cá chết.
Trong những ngày tới, "nhà nước sẽ đưa các thiết bị để loại bỏ cỏ dại trong nước cũng có thể làm giảm nồng độ oxy", Flores nói. "Nước của hồ chứa cũng đang được nghiên cứu để xác định xem nó có an toàn cho việc tưới tiêu cho cây trồng hay không".
Cuộc điều tra về vụ tràn bã rượu vẫn đang trong giai đoạn đầu, nhưng một số chính quyền bang và người dân Ayotlan đổ lỗi cho một công ty xử lý chất thải từ ngành sản xuất rượu tequila của khu vực. "Nhà máy đã đóng cửa vào cuối tháng 9 sau khi một cuộc kiểm tra cho thấy một trong những đầm chứa bã rượu của nó đã bị vỡ", Flores thông tin.
Carlos López de la Cruz, người đứng đầu các dự án bền vững của Hội đồng điều tiết rượu Tequila, cho biết bên chịu trách nhiệm về ô nhiễm tại hồ chứa “không phải là một công ty sản xuất rượu tequila”. Ông cho biết nhà máy bị cho là có lỗi trong xin giấy phép của cơ quan chức năng để xử lý chất thải.
"Ngành công nghiệp đang đầu tư vào các nhà máy xử lý và cách ủ bã rượu", ông bổ sung.
Thị trưởng Ayotlan Rodolfo Hernández cho biết: “Thiệt hại là không thể khắc phục được và nghiêm trọng". Thị trưởng trực tiếp đổ lỗi cho nhà máy Altos Residual Water Treatment về sự cố gây ô nhiễm. Các cuộc gọi đến nhà máy để bình luận đã không được trả lời.
Castañeda Villanueva, nhà nghiên cứu, cho biết đây không phải là một sự cố cá biệt. “Phần lớn các nhà sản xuất rượu tequila ở Jalisco nói riêng, và tôi tin rằng ở tất cả Mexico nói chung, đều tìm kiếm giấy phép để rượu của họ có thể được đưa vào lòng đất, trong vùng đất được cho là đã được kiểm soát. Nhưng sự thật là nhiều việc họ làm chỉ khiến bã rượu lắng xuống và sau đó đổ ra sông, hồ chứa, biển”, Castañeda kết luận.
