Những hố sụt chứa đầy nước ở Mexico được người Maya coi là "giếng thánh". Ảnh: AFP.
Từ lâu được người Maya tôn sùng là nơi linh thiêng và ngày nay là nơi thu hút khách du lịch, các cộng đồng bản địa địa phương lo ngại các hố sụt đầy nước ở Bán đảo Yucatan của Mexico đang bị các trang trại chăn nuôi lợn công nghiệp đe dọa.
Được biết đến với cái tên hang động cenotes (bắt nguồn từ chữ “dzonot” hoặc “ts'onot” trong ngôn ngữ của người Maya cổ xưa, nó có nghĩa là “giếng trời thiêng liêng”), hàng nghìn hang động là một phần của mê cung hang động rộng lớn kết nối với một tầng chứa nước khổng lồ dưới khu rừng rậm tươi tốt của khu vực được gọi là "Riviera Maya".
Đối với những người bản địa sống ở khu vực phía đông nam Mexico, chúng là nguồn cung cấp nước uống mà tổ tiên của họ gọi là "giếng thánh".
Doroteo Hau, một cư dân bản địa và hướng dẫn viên du lịch, cho biết: “Khu vực mà chúng tôi nhận được món quà từ Chúa giống như một cái sàng - nước từ khắp nơi chảy xuống các ngọn núi.
Giờ đây, người đàn ông 62 tuổi này lo ngại rằng độ tinh khiết của "giếng thánh" đang bị đe dọa để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người châu Á đối với thịt lợn.
"Họ sẽ phá hủy những gì chúng tôi đang chăm sóc", Hau, người đã hợp tác với những cư dân khác để thành lập một tổ chức có tên là Guardians of the Cenotes (người bảo vệ hang Cenotes), nói.
Vào tháng 5, họ đã tìm cách để được Tòa án Tối cao Mexico phê chuẩn lệnh đình chỉ hoạt động của một trang trại với hơn 45.000 con lợn ở Homun, nơi sinh sống của 7.500 người. Vụ án đang được kháng cáo.
Nếu khu phức hợp nuôi lợn được phép hoạt động trở lại, Doroteo nói rằng ông sẵn sàng "lấy dao phay" để bảo vệ hang động cenotes.
Có khoảng 257 trang trại chăn nuôi lợn trong khu vực, trong đó chỉ có 22 trang trại đã nộp các nghiên cứu về tác động môi trường, theo một báo cáo của tổ chức môi trường Greenpeace công bố năm ngoái.
Bộ Môi trường Mexico đã không trả lời yêu cầu bình luận của AFP về vấn đề này.
"Không thể thở được"
Thường chứa đầy nước màu ngọc lục bảo hoặc ngọc lam tuyệt đẹp được chiếu sáng bởi một trục ánh sáng từ trên cao, các hố sụt là điểm thu hút chính đối với những người yêu thích lặn biển, lặn với bình dưỡng khí và những du khách khác.
"Khách du lịch sẽ không tới nếu mùi hôi bốc lên ở đây", tài xế taxi Jesus Dzul, người kiếm sống nhờ những du khách đến bơi trong làn nước trong vắt, cho biết.
Cư dân của một số cộng đồng cáo buộc các trang trại nằm ở các khu vực hẻo lánh đã đổ chất thải chưa qua xử lý vào rừng.
"Mùi hôi thối quá... thở không nổi", Teodorita Rejon, 71 tuổi, nói với một cử chỉ kinh tởm trước một cuộc tuần hành phản đối ở một ngôi làng chống lại một trang trại lợn gần đó.
Một người biểu tình kéo một con lợn nhựa qua những con đường đất và hét lên yêu cầu đóng cửa các trang trại.
Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), xuất khẩu thịt lợn của Mexico đã tăng gần 30% về giá trị vào năm 2020, lên 916 triệu USD.
Doanh số bán thịt này sang Trung Quốc, khách hàng lớn thứ hai của Mexico sau Nhật Bản, đã tăng vọt trong những năm gần đây, từ 2 triệu USD năm 2017 lên 264 triệu USD năm 2020.
Dịch tả lợn châu Phi bùng phát ở Trung Quốc vào năm 2018 và 2019 đã chứng kiến hàng triệu con lợn bị giết thịt để ngăn chặn dịch bệnh, khiến giá thịt lợn tăng và nhu cầu nhập khẩu.
"Chúng tôi không gây ô nhiễm"
Tiền lãi nuôi lợn lớn đến mức các trang trại lợn được cho là áp dụng cả chiến thuật đe dọa chống lại cộng đồng địa phương.
"Chúng tôi bị đe dọa bởi những người làm việc trong các trang trại", cư dân Yolanda Chi cho biết trong một cuộc tham vấn cộng đồng, trong đó cư dân hầu hết muốn đóng cửa các trang trại lợn.
"Các trang trại cho họ tiền để làm điều đó, nhưng dù sao thì chúng tôi cũng sẽ bỏ phiếu chống lại", bà nói, khi những người đàn ông gần đó lăng mạ những người tham gia cuộc trưng cầu. Tuy nhiên cuộc trưng cầu ý kiến không có tính ràng buộc.
Các chủ trang trại lợn khẳng định rằng việc quản lý chất thải của họ đáp ứng các tiêu chuẩn cần thiết.
"Chúng tôi không gây ô nhiễm bất cứ thứ gì", Alberto Alfonso của Tập đoàn Grupo Porcicola Mexicano, cơ sở nuôi lợn lớn nhất ở Yucatan, nói với AFP.
Alberto Alfonso đã khoe những hệ thống dùng để xử lý rác hữu cơ trong chuyến tham quan khu liên hợp.
Nhưng tác giả của nghiên cứu Greenpeace, Viridiana Lazaro, vẫn khẳng định rằng các mẫu lấy từ các giếng thiêng và giếng khác trong khu vực cho thấy sự hiện diện của "chất gây ô nhiễm".
Các chuyên gia từ Chương trình Phát triển Liên hợp quốc đã báo cáo một phát hiện tương tự.
Xavier Moya, đại diện của cơ quan Liên Hợp Quốc tại Yucatan, cho biết: “Một phần nguyên nhân là do các trang trại nuôi lợn.
Ông nói, các mẫu có chứa vi khuẩn được tìm thấy trong phân động vật và dấu vết của thuốc kháng sinh.
Đối với Hau và những cư dân bản địa khác, ý tưởng về việc những ngôi đền thiêng đang dần bị phá hủy do ô nhiễm là quá sức chịu đựng.
"Không, chúng tôi không thể chịu thêm nữa!", ông bức xúc.
