Chất lượng đàn trâu, bò khu vực miền núi Nghệ An cần phải được cải thiện. Ảnh: Việt Khánh.
Nhiều nhưng chưa tinh
Lấy huyện Con Cuông làm ví dụ, thực tế cho thấy tình hình chăn nuôi trâu, bò trong 5 năm trở lại đây có nhiều chuyển biến khá tích cực, từng bước tạo ra nguồn thu nhập đáng kể cho số đông nông dân.
Đặc biệt, nhờ chăn nuôi trâu, bò theo dạng hàng hóa nhiều gia đình không những thoát nghèo khó mà còn có của ăn của để, nhiều hộ vươn mình thần tốc với mức thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm. Trên địa bàn các xã hình thành các mô hình chăn nuôi hiệu quả với số lượng đàn từ 20 con trở lên. Dù vậy dạng này chưa nhiều, đặt lên bức tranh tổng quan nhìn chung chưa thấm tháp vào đâu.
Thực trạng trên cũng tồn tại ở huyện Con Cuông, để cải thiện sinh kế theo hướng bền vững đòi hỏi người nuôi phải chăm lo cho tổng đàn của mình theo hướng khoa học hơn. Ảnh: Việt Khánh.
Các chuyên gia đã chỉ rõ những vấn đề, hạn chế của mô hình chăn nuôi trâu bò khắp vùng cao của Nghệ An. Đầu tiên là do phong tục tập quán, hiện số đông nông dân ở các thôn, bản tại các xã vùng sâu, vùng xa còn mang nặng tập quán thả rông gia súc trong rừng, phần đa họ ngại thay đổi, ngại đầu tư. Thói quen lặp đi lặp lại suốt nhiều năm đã dẫn đến thực trạng không kiểm soát được tối đa dịch bệnh lây lan cũng như quá tình giao phối “vô tội vạ” của gia súc, điều này dẫn đến hầu hết trâu, bò sinh sản theo dạng cận huyết.
Ở khía cạnh khác, giống trâu cỏ và bò vàng địa phương cơ bản đang “phủ sóng” trên diện rộng, đáng quan ngại khi giống bò này có tầm vóc nhỏ, chậm lớn, tỷ lệ thịt thấp, những yếu tố trên dẫn đến biểu hiện thoái hóa giống ngày càng rõ rệt.
Đến nay toàn huyện Con Cuông có tổng đàn trâu, bò lên đến 32.124 con (15.458 con trâu, 16.666 con bò), đạt 103,4% KH. Các xã có tổng đàn lớn là Yên Khê, Lục Dạ, Môn Sơn, Chi Khê, Lạng Khê, Bình Chuẩn, Thạch Ngàn…
Nâng cấp đàn trâu bò
Ông Lô Văn Lý, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Con Cuông khẳng định: Để cải tạo đàn trâu, bò bằng cách lai tạo giống trâu tốt, giống bò lai Sind nhằm sớm ngăn chặn nguy cơ thoái hóa giống, qua đó tăng giá trị, tỷ trọng chăn nuôi đòi hỏi phải tạo có sự thay đổi mang tính căn cơ. Từ thực tế đó, việc xây dựng và triển khai “Đề án cải tạo nâng cao chất lượng đàn trâu, bò trên địa bàn huyện giai đoạn 2020 – 2025 và những năm tiếp theo” là hết sức cần thiết.
Đến năm 2025, mục tiêu chung đặt ra là phát triển ổn định, duy trì tổng đàn trâu, bò trên 35.000 con. Khoảng thời gian này phải tập trung cải tạo, nâng cao chất lượng đàn trâu, bò địa phương nhằm từng bước cải thiện tầm vóc, thể trạng, qua đó phấn đâu đạt tỷ lệ bò trên 40%, trâu trên 12% tổng đàn. Đưa tỷ trọng chăn nuôi trâu, bò chiếm 30-35% trong tổng thể ngành chăn nuôi.
Huyện Con Cuông đã xây dựng "Đề án cải tạo nâng cao chất lượng đàn trâu, bò trên địa bàn huyện giai đoạn 2020 – 2025 và những năm tiếp theo". Ảnh: Việt Khánh.
Bên cạnh đó phải có phương án nâng cao năng lực cho cán bộ thú y cấp xã, đồng thời khôi phục và duy trì hoạt động của hệ thống thú y thôn, bản. Thông qua công tác đào tạo, huấn luyện thông tin liên quan đến KHKT, kịp thời cung cấp các thiết bị kỹ thuật cho công tác cải tạo đàn trâu, bò nhằm nâng cao trình độ cho người dân…
Lý thuyết là vậy nhưng với tiềm lực hạn hẹp, Con Cuông không thể tiến hành một cách dàn trải, ngược lại cần đánh giá kỹ lưỡng, chi tiết tình hình thực tại để lựa chọn cách thức phù hợp nhất, điển hình là chọn lựa cơ sở làm mô hình thí điểm. Từ thực tế đặt ra, năm 2020 – 2021 huyện Con Cuông đã tập trung triển khai đồng bộ các hoạt động cải tạo đàn trâu, bò bằng thu tinh nhân tạo tại 13 thôn, bản của xã Chi Khê. Tổng cộng 390 liều tinh với tỷ lệ lai tạo thành công lên đến 95% đã cho ra đời 370 con bê, nghé lai chất lượng, tín hiệu bước đầu thực sự khả quan.
Năm 2022- 2023 huyện quyết định nhân rộng mô hình thêm 6 xã, ưu tiên những địa bàn có tổng đàn lớn là Lạng Khê, Châu Khê, Môn Sơn, Lục Dạ, Đôn Phục và Bình Chuẩn. Tinh thần là tranh thủ nguồn tinh hỗ trợ từ chương trình của Tỉnh, lồng gép hiệu quả các chương trình khác (nếu có), đồng thời bố trí ngân sách để hỗ trợ mỗi xã 200 liều tinh. Dự kiến với 1.200 liều tinh sẽ cho ra đời 1.140 con bê, nghé khỏe mạnh, đạt chất lượng theo tiêu chuẩn, đây được xem là nền móng để nâng tầm rõ rệt chất lượng đàn trâu, bò của địa phương này.
Lộ trình từ năm 2023 đến 2025 sẽ lồng ghép hài hòa các nguồn để tiếp tục triển khai cho 6 xã còn lại (Yên Khê, Bồng Khê, Cam Lâm, Thạch Ngàn, Mậu Đức, Thị Trấn), mục tiêu cải tạo đàn trâu từ 7 - 12%; bò từ 24 – 40%.
Như vậy qua 5 năm thực hiện đề án, dự kiến toàn huyện Con Cuông sẽ trình làng 9.000 – 9.400 con bê, nghé lai. Thực hiện lai tạo đàn bò đạt trên 70% tổng đàn, nâng trọng lượng bình quân từ 150 - 200 kg/con hiện tại lên 250 - 400 kg/con.
Song song với đó sẽ đẩy mạnh quá trình lai tạo và chăn nuôi giống trâu, bò lai, chuyển hình thức từ nuôi trâu, bò cày kéo sang nuôi thương phẩm. Phát triển, mở rộng các điểm dịch vụ thụ tinh nhân tạo trâu, bò bằng tinh của bò đực giống Sind, Zebu, tuyển chọn và đưa vào sử dụng đàn bò cái lai 25 - 50% máu ngoại thay thế đàn bò cái địa phương…
Để hoàn thành các chỉ tiêu nêu trên không hề giản đơn, bên cạnh sự nỗ lực của người nuôi đòi hỏi sự nhập cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là các cơ quan chuyên môn, nhất thiết khẩu hiệu phải đi kèm với hành động.
