Mỗi năm, tỉnh Quảng Ninh phải bỏ ra hàng chục tỷ đồng để quét dọn trên quốc lộ 18, đường do doanh nghiệp tư nhân đầu tư, thu phí theo hình thức BOT.
Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước chuyên đề về quản lý, sử dụng kinh phí bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021-2023 tại tỉnh Quảng Ninh, đã chỉ rõ nhiều bất cập trong công tác chấp hành, quyết toán kinh phí tại hầu hết các địa phương trong tỉnh Quảng Ninh.
Theo Kiểm toán Nhà nước, thành phố Cẩm Phả đã căn cứ chỉ đạo của UBND tỉnh đã bố trí kinh phí quét đường, thu gom, vận chuyển rác; công tác duy trì dải phân cách; công tác tưới nước rửa đường trên đoạn đường quốc lộ 18 đoạn Hạ Long - Mông Dương thuộc dự án BOT các năm 2021, 2022 và 2023 là 75.856 triệu đồng.
Tương tự, thành phố Hạ Long bố trí kinh phí chi tưới nước rửa đường chống bụi và quét dải phân cách bằng máy trên đoạn đường quốc lộ 18 đoạn Hạ Long - Mông Dương thuộc dự án BOT từ năm 2019 đến 2023 là 715 triệu đồng
Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ, tuyến đường trên do Công ty Cổ phần BOT Biên Cương quản lý, vận hành, khai thác công trình và có trách nhiệm quản lý. Tại Điều 55 hợp đồng BOT số 18/2015 ngày 27/5/2015 giữa UBND tỉnh Quảng Ninh với nhà đầu tư "trong quá trình triển khai xây dựng công trình, quản lý khai thác công trình, nhà đầu tư, doanh nghiệp phải thực hiện các quy định của pháp luật về quản lý bảo vệ tài nguyên môi trường và các nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt".
Cũng theo Kiểm toán, quốc lộ 18 đoạn Hạ Long - Mông Dương là đường đi qua đô thị của thành phố Hạ Long và Cẩm Phả. Theo khoản 4, điều 80 Luật Bảo vệ môi trường số 55/2014/QH13 ngày 23/6/2014 (có hiệu lực đến năm 2021) quy định: Yêu cầu bảo vệ môi trường đô thị, khu dân cư. "Bảo đảm yêu cầu về cảnh quan đô thị, vệ sinh môi trường, lắp đặt và bố trí công trình vệ sinh nơi công cộng" và theo quy định tại khoản 1, điều 57 Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 ngày 17/11/2020 (có hiệu lực từ năm 2022 đến nay) quy định: "1. Bảo vệ môi trường khu đô thị, khu dân cư tập trung phải thực hiện theo nguyên tắc phát triển bền vững gắn với việc duy trì các yếu tố tự nhiên, văn hóa, lịch sử và bảo đảm tỷ lệ không gian xanh, yêu cầu về cảnh quan, vệ sinh môi trường theo quy hoạch".
Kiểm toán Nhà nước dẫn văn bản của tỉnh Quảng Ninh về phân cấp nhiệm vụ chi, trong đó chi sự nghiệp bảo vệ môi trường thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương; tuy nhiên, các quy định trên chỉ quy định về nội dung, nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước; không nêu phạm vi chi bảo vệ môi trường trên đường đầu tư theo hình thức BOT.
Trạm thu phí BOT Biên Cương tại thành phố Cẩm Phả.
Từ các căn cứ trên, Kiểm toán Nhà nước nhận định nhà đầu tư, doanh nghiệp làm dự án phải thực hiện các quy định của pháp luật về bảo vệ tài nguyên môi trường. Theo đó, Luật Bảo vệ môi trường quy định bảo vệ môi trường phải đảm bảo vệ sinh môi trường, trong đó có các công việc thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn; nên việc thành phố Cẩm Phả, thành phố Hạ Long sử dụng ngân sách nhà nước để chi cho công tác bao gồm công việc quét đường, thu gom, vận chuyển rác; duy trì giải phân cách và tưới nước rửa đường là chưa đủ cơ sở.
Tuy nhiên, theo ý kiến của UBND tỉnh Quảng Ninh thì trong Phương án tài chính trong hợp đồng BOT không có chi phí cho công tác vệ sinh môi trường.
Sau khi nghiên cứu văn bản của tỉnh Quảng Ninh và phương án tài chính kèm theo, Đoàn kiểm toán nhận thấy Phương án tài chính kèm theo Hợp đồng BOT được UBND tỉnh Quảng Ninh gửi tới Đoàn kiểm toán không có quy định cụ thể chi phí cho công tác vệ sinh môi trường. Vì vậy, Đoàn kiểm toán chưa có đủ căn cứ để kiến nghị thu hồi trực tiếp số tiền trên nộp vào ngân sách Nhà nước.
Bên cạnh tồn tại của thành phố Cẩm Phả và thành phố Hạ Long như đã nêu trên, qua kiểm toán tại thị xã Quảng Yên cho thấy còn tồn tại tương tự, cụ thể: UBND thị xã Quảng Yên bố trí từ ngân sách thị xã 2021-2023 cho nhiệm vụ vệ sinh môi trường quốc lộ 18 đoạn đi qua địa bàn thị xã Quảng Yên (bao gồm công việc quét đường và tưới nước rửa đường) trên tuyến đường BOT do Công ty Cổ phần Phát triển Đại Dương (Nhà đầu tư) và Công ty Cổ phần BOT Phả Lại (Doanh nghiệp dự án) quản lý, vận hành với tổng kinh phí thực hiện 3 năm từ 2021-2023 là hơn 4,9 tỷ đồng chưa phù hợp quy định tại điểm c, khoản 3, điều 48 Luật Giao thông đường bộ số 23/2008/QH12 "Đường chuyên dùng, đường không do Nhà nước quản lý khai thác, đường được đầu tư xây dựng không bằng nguồn vốn từ ngân sách nhà nước do chủ đầu tư tổ chức quản lý, bảo trì theo quy định".
Mặt khác, theo quy định tại Điều 66.1 của Hợp đồng BOT được ký kết ngày 17/4/2015 giữa Bộ Giao thông Vận tải và Nhà đầu tư BOT quy định: "Trong quá trình xây dựng, quản lý khai thác công trình dự án, nhà đầu tư, doanh nghiệp Dự án phải thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường theo quy định của pháp luật và các nội dung cam kết bảo vệ môi trường đã được chính quyền địa phương xác nhận; đồng thời chịu sự kiểm tra, giám sát, thanh tra của cơ quan có thẩm quyền".
Thực tế, quốc lộ 18 đoạn đi qua địa bàn thị xã Quảng Yên có đi qua một số khu đô thị cùng với các quy định nêu trên, Kiểm toán nhận định việc thị xã Quảng Yên sử dụng ngân sách để chi cho công tác quét đường và tưới nước rửa đường là chưa đủ cơ sở.
Còn theo báo cáo của thị xã Quảng Yên, quốc lộ 18 đi qua địa bàn thị xã do Bộ Giao thông Vận tải ký hợp đồng với Nhà đầu tư (Công ty Cổ phần phát triển Đại Dương và Công ty Cổ phần BOT Phả Lại) để thực hiện đầu tư, cải tạo, nâng cấp theo hình thức BOT, thị xã Quảng Yên báo cáo địa phương thực hiện nhiệm vụ vệ sinh môi trường quốc lộ 18A đoạn qua địa bàn thị xã Quảng Yên là do được UBND tỉnh Quảng Ninh giao nhiệm vụ tại Công văn số 911/UBND-TM3 ngày 16/02/2017 về việc phương thức cung ứng sản phẩm dịch vụ công ích trên quốc lộ 18A đoạn qua địa bàn thị xã Quảng Yên (trên cơ sở Công văn số 118/SXD-KT&VLXD ngày 13/01/2017 của Sở Xây dựng và Biên bản làm việc liên ngành của Sở Xây dựng, Sở KH&ĐT, Sở Tài chính và các địa phương có liên quan).
Để triển khai nhiệm vụ dịch vụ công ích đô thị giai đoạn 2021-2023, UBND thị xã Quảng Yên có Tờ trình số 266/TTr-UBND ngày 24/11/2020 "νề việc thẩm định dự toán: Sản xuất và cung ứng dịch vụ sự nghiệp công, sản phẩm dịch vụ công ích đô thị trên địa bàn thị xã Quảng Yên năm 2021 và 3 năm (2021- 2023)" cùng các hồ sơ kèm theo gửi Sở Xây dựng; được Sở Xây dựng thẩm định tại Công văn số 4590/SXD-KT&VLXD ngày 30/11/2020 kết quả thẩm định dự toán Dịch vụ sự nghiệp công trên địa bàn thị xã Quảng Yên từ ngày 01/01/2021 đến ngày 31/12/2023.
Cũng theo báo cáo của UBND thị xã Quảng Yên, từ 1/1/2024, thị xã đã loại bỏ không thực hiện nhiệm vụ vệ sinh môi trường Quốc lộ 18 đoạn đi qua địa bàn thị xã Quảng Yên.
