Đặc sản của người Pa Kô, Vân Kiều
Ông Đỗ Văn Ánh, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp Hướng Hiệp (xã Hướng Hiệp) từng là Chủ tịch HĐND xã Triệu Nguyên, huyện Đakrông (Quảng Trị). Năm 2021, ông Ánh bất ngờ viết đơn xin nghỉ công tác và quyết định khởi nghiệp bằng việc nhân giống và nuôi heo Vân Pa.
Heo Vân Pa là đặc sản của người Pa Kô, Vân Kiều. Ảnh: Võ Dũng.
Lối rẽ của ông Ánh khiến nhiều người bất ngờ, nhưng với ông đó là đam mê và ông muốn thành công với đam mê ấy.
“Ai cũng nghĩ, làm trong cơ quan Nhà nước nhưng lại bỏ ra ngoài làm kinh tế là không bình thường. Nhưng mỗi người một lựa chọn, tôi thấy mình phù hợp hơn với chăn nuôi. Nếu vẫn chân trong chân ngoài rất khó để thành công. Chăn nuôi là đam mê và tôi muốn thành công với đam mê của mình, đặc biệt là với heo Vân Pa”, ông Ánh chia sẻ.
Ban đầu, ông Ánh mua và thuê 2 ha đất tại thôn Phú An, xã Hướng Hiệp để đầu tư xây dựng khu chăn nuôi. Sau đó ông khoan giếng, lắp đặt hệ thống tưới tiêu cho các loài cây làm thức ăn cho heo. Đất và chuồng nuôi được đắp cao giúp heo tránh được môi trường ẩm ướt, giảm nguy cơ dịch bệnh. Toàn bộ chất thải của heo, theo tính toán ban đầu sẽ được sử dụng bón cho cây trồng tạo thành một vòng tuần hoàn khép kín.
Ông Ánh cho biết, heo Vân Pa là đặc sản của người Vân Kiều, Pa Kô. Đây là kết quả lai tạo giữa heo rừng và heo thả rông của người đồng bào. Heo con ra đời được đặt tên là heo Vân Pa (lấy tên 2 tiếng đầu tiên của người Vân Kiều và Pa Kô).
Nhưng một thời gian dài, giống heo Vân Pa tại Đakrông gần như tuyệt chủng. Sinh ra và lớn lên ở địa phương, từng được nhiều lần nếm thử món ngon từ thịt heo Vân Pa khiến ông Ánh nhớ mãi hương vị thơm ngon và luôn nuôi dưỡng trong lòng mong muốn nhân giống, nuôi và quảng bá về giống heo này.
“Giống heo này ngày trước được đồng bào Vân Kiều, Pa Kô nuôi thả rông rất nhiều nhưng có một thời gian gần như tuyệt chủng. Mình muốn tìm lại được nguồn gen, nuôi, nhân giống để đưa heo Vân Pa đến được nhiều hơn với người tiêu dùng”, ông Ánh chia sẻ.
Sau khi xây dựng khu chăn nuôi, ông Ánh chọn lựa được khoảng chục con heo Vân Pa để làm giống. Một phần vì giống heo Vân Pa thời điểm này hiếm, một phần vì đây là giống heo rất hung dữ, khó thuần dưỡng nên ông cần thời gian thử nghiệm để quan sát, tìm hiểu đặc tính sinh trưởng và sức chống chịu.
Phải mất gần 1 năm sau, khi đã có hiểu biết nhất định về heo Vân Pa ông Ánh mới bắt đầu nhân giống. Đến nay, trong trang trại của ông Ánh thường xuyên có 200-250 con heo Vân Pa. Ông Ánh chia các khu vực riêng để tuyển chọn, nuôi heo nái sinh sản và phát triển nguồn gen. Heo thịt được nuôi ở khu vực riêng biệt, sau 6 tháng nuôi có thể xuất chuồng.
Sau gần 4 năm khởi nghiệp, ông Ánh là người có số lượng heo Vân Pa lớn nhất huyện Đakrông. Mỗi năm ông cung cấp con giống cho người dân trên khắp địa bàn huyện Đakrông, tạo công ăn việc làm cho nhiều người dân là đồng bào dân tộc thiểu số Pa Kô, Vân Kiều.
Heo Vân Pa đắt như tôm tươi
Là giống vật nuôi lai giữa heo rừng và heo thả rông tại các bản làng, heo Vân Pa có sức đề kháng tốt nhưng bản tính hung dữ, khó gần. Thức ăn chủ yếu của heo Vân Pa là rau khoai lang, chè khổng lồ, cỏ voi… Heo Vân Pa thân hình ngắn, bụng hơi to, lưng võng, 4 chân thẳng, có 10 đến 14 vũ. Heo cái sinh sản mỗi năm 2 lứa, mỗi lứa từ 8 -12 con.
Khác với các loại heo khác, nuôi công nghiệp 3-4 tháng có thể xuất bán với trọng lượng 90-100kg, heo Vân Pa sinh trưởng chậm, phải nuôi 6 tháng mới xuất chuồng. Trọng lượng heo Vân Pa xuất chuồng chỉ khoảng 25kg - 30kg/con.
Là giống heo có chất lượng thịt thơm ngon, lại được nuôi chủ yếu bằng rau cỏ nên heo Vân Pa của ông Ánh được khách hàng gần xa ưa chuộng. Nhiều người từ khắp nơi biết tiếng nên đã đặt hàng để sử dụng, làm quà trong các dịp lễ. Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, ông Ánh xuất bán hơn 200 con heo Vân Pa cho khách hàng với giá 150.000 đồng/kg hơi.
Mỗi dịp lễ, tết giống heo Vân Pa luôn "cháy hàng". Ảnh: Võ Dũng.
"Dịp Tết Ất Tỵ vừa qua đắt khách lắm! Nhiều người đến hỏi mua, một số người đặt hàng qua điện thoại nhưng không có để bán. Năm nay tôi mở rộng quy mô, xây thêm chuồng trại, tăng số lượng nuôi để đáp ứng nhu cầu của khách hàng và đưa thương hiệu heo Vân Pa đi xa hơn", ông Ánh chia sẻ.
Không chỉ cung cấp heo thịt, thời gian qua, ông Ánh còn nhân và cung ứng con giống cho người dân trên khắp huyện Đakrông. Trang trại của ông Ánh tạo công ăn việc làm cho 7 lao động là đồng bào Vân Kiều, Pa Kô trên địa bàn xã với mức lương 5-8 triệu đồng/người/tháng.
Chị Hồ Thị Bông, người làm công tại trang trại chăn nuôi heo Vân Pa của ông Ánh cho biết, nuôi heo Vân Pa khó nhất là ở việc tiếp xúc với con vật. Chúng quen sống trong môi trường tự nhiên nên khi nuôi nhốt thường rất nhút nhát. Người nuôi phải thường xuyên thăm chuồng, gần gũi, làm quen với đàn heo để kiểm tra lượng thức ăn cũng như phát hiện ngay nếu dịch bệnh xẩy ra.
Ngoài việc cho ăn 2 lần/ngày, heo phải được tiêm phòng loại vacxin đầy đủ để tránh nguy cơ dịch bệnh, nhất là trong điều kiện nuôi nhốt tập trung với mật độ cao. Nếu thấy heo chậm lớn, người chăn nuôi nóng ruột cho thêm các loại thức ăn tăng trọng thì chất lượng thịt sẽ giảm và sẽ dần mất khách. Vì vậy, dù nhu cầu thịt heo Vân Pa rất lớn nhưng ông Ánh vẫn bền bỉ với phương pháp chăn nuôi truyền thống để giữ được chất lượng thịt thơm ngon cho heo Vân Pa.
Ông Ánh tiếp tục mở rộng quy mô khu chăn nuôi để đưa giống heo Vân Pa đến được nhiều hơn với khách hàng trong và ngoài tỉnh. Ảnh: Võ Dũng.
Ông Lê Đại Lợi, Phó Chủ tịch UBND huyện Đakrông cho biết, rất ít người nuôi heo Vân Pa vì năng suất thấp, thời gian nuôi kéo dài. Vì vậy, trong một thời gian dài, giống heo Vân Pa có nguy cơ tuyệt chủng. Nhờ sự vào cuộc của một số người có đam mê và trách nhiệm, heo Vân Pa đang dần được nhân giống và nuôi phổ biến.
Cũng theo ông Lợi, đặc sản heo Vân Pa được rất nhiều người hỏi mua và có cơ hội trở thành thương hiệu, sản phẩm đặc trưng của tỉnh Quảng Trị nếu được đầu tư phát triển, mở rộng quy mô chăn nuôi, tăng sản lượng để cung cấp cho thị trường. Việc ông Ánh mạnh dạn đầu tư nuôi heo Vân Pa không những giúp người tiêu dùng có cơ hội được nếm thử thứ đặc sản của đồng bào Pa Kô, Vân Kiều mà còn tạo thêm công ăn việc làm cho nhiều người dân.
“Bên cạnh bảo vệ giống heo Vân Pa, ông Ánh còn cung cấp giống, tạo công ăn việc làm cho bà con, góp phần giúp họ xoá đói giảm nghèo. Đây là một mô hình cần được khuyến khích nhân rộng trong thời gian tới. Chúng tôi cũng mong muốn các nhà khoa học vào cuộc để chọn tạo, lưu giữ nguồn gen quý hiếm cho loại heo này”, ông Lê Đại Lợi, Phó Chủ tịch UBND huyện Đakrông.
